Ο πληθωρισμός των κερδών ή της απληστίας, όπως έχει χαρακτηριστεί, είναι η νέα μορφή του φαινομένου που απασχολεί έντονα οικονομολόγους και διαμορφωτές πολιτικής, όπως τις κεντρικές τράπεζες, το τελευταίο διάστημα.
Με λίγα λόγια είναι η αύξηση των τιμών από τις εταιρείες με δικαιολογία την επιβάρυνση του κόστους τους, αλλά συχνά σε υψηλότερα ποσοστά από αυτή την επιβάρυνση.
Οπως είπε η Ιζαμπελ Σνάμπελ, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας πριν από 15 ημέρες, «πολλές εταιρείες δεν πέρασαν απλώς πλήρως την αύξηση του κόστους τους στους καταναλωτές, αλλά αύξησαν και τα περιθώρια του κέρδους τους». Οπως προκύπτει, μάλιστα, από μια σειρά στοιχείων, η Ελλάδα είναι από τις χώρες που πρωταγωνιστούν σε αυτή την πρακτική.
Ενας χαρακτηριστικός δείκτης που συνήθως επικαλούνται οι οικονομολόγοι για να διαπιστώσουν αν υπάρχει πληθωρισμός κερδών είναι η συμμετοχή τους στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της οικονομίας. Ολες οι μετρήσεις δείχνουν τελευταία ότι αυτή αυξάνεται. Στην πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ Economic Outlook, σε ειδικό κεφάλαιο για τη συμμετοχή των κερδών στις πληθωριστικές πιέσεις, τα στοιχεία έδειχναν ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα σε ό,τι αφορά την αύξηση του μεριδίου των κερδών μεταξύ 2019 και 2022, από το 34,4% στο 39,2%. Προηγείται η Ιρλανδία με αύξηση από το 60,4% στο 65,6% και η Νορβηγία από το 38,7% στο 55%.
Στο ίδιο συμπέρασμα για τις σημαντικές διαστάσεις του φαινομένου στην Ελλάδα οδηγούν και τα αντίστοιχα στοιχεία της Eurostat για το μερίδιο των κερδών των μη χρηματοοικονομικών εταιρειών. Στην Ελλάδα είναι 47,5%, έναντι μέσου όρου της Ευρωζώνης 40,8%, και είναι το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μετά την Ιρλανδία. Το 2019 ήταν 39,1%, για να σκαρφαλώσει στη συνέχεια στο 39,4% το 2020 και στο 44,6% το 2021.
Την υπόθεση ότι τα κέρδη οδηγούν τον πληθωρισμό σε σημαντικό βαθμό στην Ελλάδα στηρίζουν, επίσης, τα αποτελέσματα των εισηγμένων εταιρειών. Με βάση επεξεργασία των ισολογισμών που έχουν δημοσιευθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος, το περιθώριο κέρδους των εισηγμένων (ΕΒΙΤDA ως προς τις πωλήσεις) ήταν 9% το 2020 και ανέβηκε στο 14% το 2021 και στο 12% το 2022.
Εναλλακτικά, οι οικονομολόγοι εκτιμούν την πληθωριστική επίδραση των κερδών υπολογίζοντας τη συμμετοχή τους στον αποπληθωριστή ΑΕΠ, και εκεί η Ελλάδα επίσης πρωταγωνιστεί. Σύμφωνα με εκτίμηση που είχε δημοσιεύσει το Bloomberg στο τέλος Απριλίου, με βάση στοιχεία της Eurostat, ο πληθωρισμός κερδών ήταν ο τρίτος υψηλότερος στην Ε.Ε. το δ΄ τρίμηνο του 2022, στο 7,8%, μετά τη Λιθουανία και την Ιρλανδία.
Ο Φάμπιο Πανέτα, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σημείωσε ότι τα κέρδη συνεισέφεραν περισσότερο από το μισό στις πληθωριστικές πιέσεις το δ΄ τρίμηνο του 2022 και εκτίμησε ότι «η οπορτουνιστική συμπεριφορά των επιχειρήσεων θα μπορούσε να καθυστερήσει την πτώση του πληθωρισμού».
Οι οικονομολόγοι θεωρούν πάντως ότι το φαινόμενο είναι παροδικό. Τα κέρδη θα πιεστούν, υποστηρίζουν, καθώς θα μειώνεται η ζήτηση, που φούντωσε τα προηγούμενα χρόνια, μετά την πανδημία. Αυτή η υψηλή ζήτηση ήταν που επέτρεψε, άλλωστε, στις επιχειρήσεις να ζητούν υψηλότερες τιμές. Με τη βοήθεια και των μέτρων στήριξης από τα κράτη, καθώς και των αποταμιεύσεων που συσσωρεύθηκαν τα χρόνια της πανδημίας, οι καταναλωτές μπόρεσαν να ανταποκριθούν. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι εντονότερο, σύμφωνα με τους αναλυτές, επειδή στη χώρα εξακολουθεί να λειτουργεί ατελώς ο ανταγωνισμός. «Πρέπει να ανοίξει η αγορά, που σε κάποιους κλάδους παραμένει ολιγοπωλιακή», υποστηρίζουν. Πάντως, ο επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Πολ Ντόνοβαν, ο οποίος σχολίασε τον πληθωρισμό κερδών τον περασμένο Μάρτιο με ένα άρθρο που προκάλεσε αίσθηση, παρατήρησε ότι δεν είναι μόνον οι μεγάλες εταιρείες που δικαίως κατηγορούνται, αλλά και τα μικρά οικογενειακά μαγαζάκια που ανεβάζουν τις τιμές τους αδικαιολόγητα.
Ο κ. Ντόνοβαν υποστήριξε ότι ο πληθωρισμός κέρδους είναι «όταν κάποιες εταιρείες κυκλοφορούν μια ιστορία που πείθει τους καταναλωτές ότι οι αυξήσεις των τιμών είναι “δίκαιες”, ενώ στην πραγματικότητα μεταμφιέζουν την επέκταση του περιθωρίου κέρδους τους».
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας σημείωσε και αυτός προχθές, σε εκδήλωση του Economist, ότι «πολλές επιχειρήσεις κατέγραψαν διεύρυνση του περιθωρίου κέρδους, καθώς σε κάποιους τομείς η προσφορά δεν μπορούσε, λόγω ελλείψεων εισροών, να ανταποκριθεί πλήρως στην αναθέρμανση της ζήτησης». Ωστόσο πρόσθεσε ότι «προς το παρόν δεν βλέπουμε σημαντικές δευτερογενείς πληθωριστικές επιδράσεις από την αύξηση των κερδών και των μισθών». Ο κ. Στουρνάρας είπε ότι ο πληθωρισμός στο τέλος του χρόνου θα φθάσει στο 3% και το 2025 θα προσεγγίσουμε τον στόχο του 2% στην Ευρωζώνη.
