Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης θα επικεντρωθούν οι οίκοι αξιολόγησης, τις οποίες και θα εξετάσουν λεπτομερώς πριν προχωρήσουν στις επόμενες «ετυμηγορίες» τους για την Ελλάδα. Το ισχυρό μήνυμα των εκλογών για συνέχιση της πορείας πολιτικής με εστίαση στην ενίσχυση της ανάπτυξης και των επενδύσεων και στη μείωση του δείκτη χρέους στηρίζει αδιαμφισβήτητα την ανοδική τροχιά των αξιολογήσεων της χώρας και την επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που θα πει η κυβέρνηση ότι θα πραγματοποιήσει θα είναι εκείνο που θα καθορίσει και την ταχύτητα αυτής της αναβάθμισης.
Αν και οι τρεις από τους τέσσερις μεγάλους οίκους αξιολόγησης βαθμολογούν την Ελλάδα ένα μόλις σκαλοπάτι κάτω από την επενδυτική βαθμίδα και στο «ΒΒ+» –οι DBRS, S&P και Fitch–, μόνο η S&P δίνει (από τον Απρίλιο) θετικές προοπτικές, που σημαίνουν πιθανή αναβάθμιση της αξιολόγησης στους επόμενους 6-12 μήνες. Οι άλλοι δύο οίκοι δίνουν σταθερές προοπτικές. Αυτό, κατά τη «λογική» των αξιολογήσεων, σημαίνει ότι πρώτα θα υπάρξει αναβάθμιση των προοπτικών και μετά της αξιολόγησης.
Φυσικά δεν αποκλείεται οι οίκοι στην επόμενη αξιολόγησή τους να αναβαθμίσουν κατευθείαν την Ελλάδα στο investment grade. Οπως σημειώνει και η Société Générale, άλλωστε, η Ελλάδα αδικείται από τους οίκους «καθώς η αξιολόγησή της θα έπρεπε να είναι κοντά σε αυτήν της Ιταλίας». Ωστόσο, η ταχύτητα των κινήσεων των οίκων θα κριθεί από το πώς θα «διαβάσουν» τις προγραμματικές δηλώσεις που θα κάνει η κυβέρνηση την επόμενη εβδομάδα. Οπως τόνισε στην «Κ» και ο αναλυτής της S&P Σάμιουελ Τίλερεϊ, «οι μεταρρυθμίσεις και τα δημοσιονομικά αποτελέσματα θα είναι βασικά στοιχεία για την επόμενή μας απόφαση αξιολόγησης της Ελλάδας».
Tι περιμένουν
Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι πρώτα θα υπάρξει αναβάθμιση των προοπτικών και μετά της αξιολόγησης.
«Η αναβάθμιση μπορεί να γίνει αυτό το καλοκαίρι, αλλά πιστεύουμε ότι οι οίκοι αξιολόγησης θέλουν να δουν τα συγκεκριμένα σχέδια και μέτρα της νέας κυβέρνησης πριν αναλάβουν δράση», όπως σημειώνει στην «Κ» και ο Θέμης Θεμιστοκλέους, επικεφαλής του γραφείου επενδύσεων της UBS Global Wealth Management για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική (ΕΜΕΑ). «Πιο κοντά στην επενδυτική βαθμίδα είναι η S&P, αλλά μόλις πρόσφατα αύξησε σε θετικές τις προοπτικές και μπορεί να προχωρήσει στην αναβάθμιση αργότερα φέτος ή στις αρχές του 2024. Η Fitch και η DBRS στο παρελθόν έκαναν συχνά ενέργειες αξιολόγησης παρακάμπτοντας τις προοπτικές. Ωστόσο, κατά την άποψή μας, η Ελλάδα είναι πιθανό να λάβει μια αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας φέτος, αλλά για να αποκτήσει μέση βαθμολογία investment grade θα χρειαστεί πιθανότατα να περιμένει έως το 2024. Μόνο μια μέση αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας θα συμπεριλάμβανε τα ελληνικά ομόλογα σε σημαντικούς δείκτες αναφοράς που χρησιμοποιούνται από θεσμικούς επενδυτές και θα δημιουργούσε πιο διατηρήσιμη ζήτηση για τα ομόλογα», υπογραμμίζει ο κ. Θεμιστοκλέους. Σημειώνεται πως στις 8 Σεπτεμβρίου είναι η προγραμματισμένη αξιολόγηση της DBRS, στις 20 Οκτωβρίου της S&P και η Fitch έχει προγραμματίσει τη δική της «ετυμηγορία» την 1η Δεκεμβρίου. Αν και οι έκτακτες αξιολογήσεις αποτελούν πρακτική των οίκων, παράγοντες της αγοράς τονίζουν πως οι επόμενες προγραμματισμένες αξιολογήσεις είναι κοντά έτσι κι αλλιώς.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας δήλωσε την περασμένη εβδομάδα πως έπειτα από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης θα είναι θέμα εβδομάδων, εάν όχι ημερών, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Ο κ. Στουρνάρας, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν αναφερόταν σε πιθανότητα έκτακτων αξιολογήσεων, αλλά στο γεγονός ότι οι προγραμματισμένες ξεκινούν πολύ σύντομα και εάν οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης ικανοποιήσουν τους οίκους, δεν υπάρχει λόγος για περαιτέρω καθυστέρηση.
Σήμα από Scope
Πριν «μιλήσουν» οι μεγάλοι οίκοι, προηγείται, στις 4 Αυγούστου, η αξιολόγηση της Scope Ratings, του ευρωπαϊκού οίκου ο οποίος εδώ και καιρό κάνει κινήσεις ώστε να ενταχθεί στο γκρουπ των οίκων που «ακούει» η ΕΚΤ. Εχει παρατηρηθεί πως πολύ συχνά οι μεγάλοι οίκοι ακολουθούν την κίνηση της Scope. Για παράδειγμα, η Scope ήταν ο πρώτος οίκος που «ανέβασε» την Ελλάδα στο «ΒΒ+» (τον Νοέμβριο του 2021) και ήταν επίσης ο πρώτος που έδωσε θετικές προοπτικές (τον Δεκέμβριο του 2022).
Και σύμφωνα με δηλώσεις της Scope, η επενδυτική βαθμίδα είναι αρκετά πιθανή τον Αύγουστο, κάτι που θα αποτελέσει ένα σημαντικό σήμα για τις αγορές παρά το γεγονός ότι πρακτικά η αξιολόγησή της δεν λαμβάνεται υπόψη στις αποφάσεις της ΕΚΤ. «Το αποτέλεσμα των εκλογών είναι πιστωτικά θετικό και στηρίζει την εξέταση της ένταξης της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα», επισημαίνει ο Ντένις Σεν, επικεφαλής αναλυτής του οίκου. «Το εκλογικό αποτέλεσμα εδραιώνει την οικονομική σταθερότητα και αυτό θα ενισχύσει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Τα οφέλη από την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας
H απόκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και, σε μεταγενέστερο στάδιο, η υπέρβασή της θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας σε εξωγενείς διαταραχές και επεισόδια μεταβλητότητας των διεθνών αγορών, θα περιορίσει το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, θα διευκολύνει τη διαχείριση του δημόσιου χρέους, την πραγματοποίηση επενδύσεων και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, όπως σημείωσε και η Τράπεζα της Ελλάδος στην Εκθεση για τη Νομισματική Πολιτική 2022-2023.
Tα σκαλοπάτια έως το «Α»
Η αναμενόμενη αναβάθμιση θα φέρει την Ελλάδα στην κατώτερη κατηγορία επενδυτικής βαθμίδας, στο «τριπλό Β», απέχοντας τουλάχιστον τρία σκαλοπάτια από τη μεσαία κατηγορία, δηλαδή το «Α» που είχε η χώρα το 2009-2010. Για να βρεθεί συνεπώς η Ελλάδα εκεί που ήταν πραγματικά πριν από την κρίση, θα χρειαστεί πολλή δουλειά. «Μια χώρα με βαθμολογία “A” κατέχει σημαντικά χαμηλότερους δείκτες κρατικού χρέους από ό,τι η Ελλάδα, πολύ καλύτερους όρους χρηματοδότησης, αδιαμφισβήτητη υποστήριξη από τους δανειστές έσχατης ανάγκης, ενισχυμένες τράπεζες και μια μακρύτερη φάση πολιτικής σταθερότητας», εξηγεί ο κ. Σεν της Scope.
Εισροές κεφαλαίων
Σε κάθε περίπτωση, το ότι η Ελλάδα είναι κοντά στο να κάνει το πρώτο βήμα είναι σίγουρα σημαντικό. Οπως σημειώνει η Axia Ventures, η επιστροφή στο investment grade θα επιτρέψει στα ελληνικά assets να ξανατεθούν στο ραντάρ μεγαλύτερου αριθμού επενδυτών, προσελκύοντας αρκετά ποιοτικά και μακροπρόθεσμου ορίζοντα funds, ενώ θα διευκολύνει και τον δρόμο προς την αναβάθμιση του ελληνικού Χρηματιστηρίου στις ανεπτυγμένες αγορές. Υπογραμμίζοντας το μέγεθος του κοινού των επενδυτών στο οποίο θα είναι «διαθέσιμα» τα ελληνικά assets, η Axia επισημαίνει πως στις ανεπτυγμένες αγορές το υπό διαχείριση ενεργητικό αγγίζει τα 52 τρισ. δολάρια, έναντι μόλις 6,3 τρισ. δολ. στις αναδυόμενες αγορές.
Το να υπολογιστούν οι εισροές στα ελληνικά ομόλογα δεν είναι εύκολη εξίσωση. Επίσης είναι σημαντικό πως η ελληνική αγορά είναι αρκετά μικρή και «κλειστή», υπό την έννοια ότι το μεγαλύτερο μέρος των περίπου 75 δισ. ευρώ ελληνικών ομολόγων που είναι σε ελεύθερη διασπορά βρίσκεται στην ΕΚΤ (στην ΤτΕ ουσιαστικά) –τα οποία αποκτήθηκαν από το έκτακτο PEPP– και στις ελληνικές τράπεζες. Οι θέσεις των ξένων επενδυτών –που είναι και η πιο ευμετάβλητη κατηγορία– είναι στο μόλις 11% του συνόλου των ελληνικών ομολόγων, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία. Το 2012, για παράδειγμα, οι ξένοι επενδυτές κατείχαν το 80% της ελεύθερης διασποράς των ελληνικών ομολόγων.
Αγορά ομολόγων
Οπως επισημαίνει ο αναλυτής της Bank of America Ερχον Σάτκο, οι αποπληρωμές των φθηνών δανείων TLTRO της ΕΚΤ και η συνέχιση της μείωσης της πλεονάζουσας ρευστότητας σημαίνουν πως η ισχυρή ζήτηση για τα ελληνικά ομόλογα από τις εγχώριες τράπεζες δύσκολα θα συνεχιστεί με τους ρυθμούς του πρόσφατου παρελθόντος, ενώ και η συρρίκνωση του ισολογισμού της ΕΚΤ με το τέλος και των επανεπενδύσεων του PEPP το 2024 θα οδηγήσει στο να είναι περισσότερα ελληνικά ομόλογα διαθέσιμα σε ξένους επενδυτές και σε πιο ισορροπημένη δομή ζήτησης.
Η BofA εκτιμά πως οι ροές, λόγω αναδιάρθρωσης των θέσεων των funds, προς τα ελληνικά ομόλογα, όταν αυτά ενταχθούν στους διεθνείς δείκτες, θα κινηθούν σε 16 δισ. ευρώ περίπου, αλλά θα είναι σταδιακές και το μεγαλύτερο μέρος τους θα αφορά περισσότερο το 2024 και μετά, άρα είναι μια εκτίμηση σε βάθος διετίας περίπου.
H Société Générale από την πλευρά της εξέτασε τα 106 funds κρατικών ομολόγων που υπάρχουν στην Ευρωζώνη, τα οποία έχουν ενεργητικό περίπου 54 δισ. ευρώ και αποτελούν ένα μικρό κλάσμα του συνόλου των 7,4 τρισ. ευρώ που είναι το μέγεθος της αγοράς των κρατικών ομολόγων της περιοχής με διάρκεια άνω του ενός έτους.
Οπως εκτιμά, τα ελληνικά ομόλογα θα αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το 1% των κρατικών δεικτών αναφοράς της Ευρωζώνης όταν θα πληρούν τα κριτήρια ένταξης και θα ισοδυναμούν με παθητική ζήτηση 650 εκατ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά αυτά funds.
Το κόστος δανεισμού
Τα παραπάνω βέβαια σημαίνουν πως οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων –και άρα το κόστος δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου– θα υποχωρήσουν, αν και σε μικρότερο βαθμό, καθώς οι θετικές αυτές εξελίξεις για την Ελλάδα έχουν ήδη τιμολογηθεί, όπως δείχνει και το ράλι που έχουν σημειώσει. Η απόδοση του ελληνικού 10ετούς διαμορφώνεται στο 3,65%, έναντι 4,1% για το ιταλικό 10ετές, 3,1% για το πορτογαλικό και 3,4% για το ισπανικό.
Οπως αναφέρει και η ΤτΕ, το άμεσο όφελος από μια αναβάθμιση του ελληνικού Δημοσίου στην επενδυτική κατηγορία θα είναι σημαντικό όσον αφορά τη μείωση της μεταβλητότητας των αποδόσεων, αλλά μάλλον θα είναι περιορισμένο όσον αφορά το επίπεδο του κόστους δανεισμού, καθώς η βελτίωση του κόστους δανεισμού φαίνεται να έχει ήδη προεξοφληθεί σε μεγάλο βαθμό από την αγορά.
Παρ’ όλα αυτά, καθώς η αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας αναμένεται να οδηγήσει στη βελτίωση της ρευστότητας για τα ελληνικά ομόλογα λόγω της διεύρυνσης της δεξαμενής των επενδυτών, ενδέχεται να σημειωθεί περαιτέρω μείωση των αποδόσεων μετά την επίτευξη της αναβάθμισης.