Η πανδημία της COVID-19, η κρίση κόστους ζωής και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν ωθήσει 165 εκατ. ανθρώπους στη φτώχεια από το 2020, ανακοίνωσαν τα Ηνωμένα Εθνη, απευθύνοντας έκκληση να αποφασιστεί «παύση» στην αποπληρωμή χρεών από τις αναπτυσσόμενες χώρες για να αντιστραφεί η τάση.
Λόγω του σωρευτικού αντίκτυπου των οικονομικών σοκ, 75 εκατ. άνθρωποι διολίσθησαν στην ακραία φτώχεια (εισόδημα κάτω από 2,15 δολάρια την ημέρα) μεταξύ του 2020 και του 2023, ενώ άλλα 90 εκατ. βρίσκονται πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας, δηλαδή έχουν εισόδημα που δεν ξεπερνάει τα 3,65 δολάρια την ημέρα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP).
«Οι φτωχότεροι υποφέρουν περισσότερο και τα εισοδήματά τους το 2023 προβλέπεται να παραμείνουν κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα», αναφέρει η έκθεση από το UNDP, με τίτλο «Το ανθρώπινο κόστος της αδράνειας: Φτώχεια, κοινωνική προστασία και εξυπηρέτηση του χρέους, 2020-2023». «Οι χώρες που θα μπορούσαν να επενδύσουν σε δίχτυα ασφαλείας τα τελευταία τρία χρόνια εμπόδισαν σημαντικό αριθμό ανθρώπων να διολισθήσει στη φτώχεια», δήλωσε ο επικεφαλής του UNDP, Αχίμ Στάινερ.
«Στις υπερχρεωμένες χώρες υπάρχει συσχέτιση μεταξύ υψηλών επιπέδων χρέους, ανεπαρκών κοινωνικών δαπανών και ανησυχητικής αύξησης των ποσοστών φτώχειας». Το πρόγραμμα ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών εισηγείται έτσι να υπάρξει «παύση» της αποπληρωμής των κρατικών χρεών στις χώρες που είναι υποχρεωμένες να επιλέξουν μεταξύ του να εξυπηρετούν τα χρέη τους ή να βοηθήσουν τους πληθυσμούς τους. Κατά τους υπολογισμούς της έκθεσης, για να βγουν αυτοί οι 165 εκατ. «νεόπτωχοι» από τη φτώχεια το κόστος θα ήταν περίπου 14 δισ. δολάρια, με άλλα λόγια, το 0,009% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2022, ή κάτι λιγότερο από το 4% του ποσού που δαπανούν για να εξυπηρετούν τα χρέη τους οι αναπτυσσόμενες χώρες. Αν προστεθούν οι απώλειες εσόδων των ανθρώπων που βρίσκονταν ήδη κάτω από το όριο της φτώχεια πριν από τα πρόσφατα σοκ, το κόστος των δαπανών ελάφρυνσης θα έφθανε τα 107 δισ. (0,065% του παγκόσμιου ΑΕΠ, περίπου το ένα τέταρτο του ποσού που δαπανάται για την εξυπηρέτηση χρεών).
«Η απραξία όσον αφορά την αναδιάρθρωση των κρατικών χρεών των αναπτυσσόμενων χωρών έχει ανθρώπινο κόστος», επέμεινε ο Στάινερ. «Χρειαζόμαστε νέους μηχανισμούς για να προλαβαίνουμε και να απορροφούμε τα σοκ και για να λειτουργεί η οικονομική αρχιτεκτονική για τους πιο ευάλωτους». Το απαρχαιωμένο σύστημα το οποίο «αντανακλά τις αποικιακές δυναμικές της εποχής που δημιουργήθηκε», κατήγγειλε και ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που ζητεί μονίμως μεταρρύθμιση των διεθνών χρηματοπιστωτικών θεσμών.
Για να βγουν από τη φτώχεια το κόστος θα ήταν περίπου 14 δισ. δολ., το 0,009% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2022.
Από το 2020, οι φτωχότερες χώρες του κόσμου υπερχρεώθηκαν για να αντιμετωπίσουν την πανδημία, τους υψηλότερους λογαριασμούς τροφίμων και καυσίμων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, τον ταχύτερο πληθωρισμό των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών και τα υψηλότερα επιτόκια. Τώρα, δεκάδες κυβερνήσεις –οι περισσότερες στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή– ξοδεύουν περισσότερο από το διπλάσιο των εσόδων τους για την αποπληρωμή του χρέους απ’ ό,τι σε κοινωνικά προγράμματα. Εκτιμάται ότι 3,3 δισ. άνθρωποι ζουν σε χώρες που ξοδεύουν περισσότερα για πληρωμές τόκων σε τράπεζες ή επίσημους δανειστές απ’ όσα αφιερώνουν στην εκπαίδευση ή στη φροντίδα των πολιτών τους. «Αυτό σημαίνει μια κυβέρνηση που δεν μπορεί πλέον να πληρώνει τους δασκάλους της, δεν μπορεί πλέον να απασχολεί γιατρούς και νοσηλευτές στα νοσοκομεία, αδυνατεί να προσφέρει τα φάρμακα για τα αγροτικά κέντρα υγείας», σύμφωνα με το UNDP. Ολο αυτό μεταφράζεται σε λιγότερη υγειονομική περίθαλψη, λιγότερη εκπαίδευση, λιγότερες εγγυήσεις κοινωνικής ασφάλισης που μπορούν να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση σε ανθρώπους που «χωρίς δικό τους λάθος, βρίσκονται σε μια κατάσταση όπου δεν μπορούν πλέον να ταΐσουν την οικογένειά τους».
Με τη σειρά τους η φτώχεια και η αδυναμία του κράτους να βοηθήσει, να είναι πάροχος υπηρεσιών, αρχίζουν να πολώνουν τις κοινωνίες. «Πολιτική πόλωση, ριζοσπαστικοποίηση, απώλεια πολιτικής σταθερότητας, μια χώρα που δεν είναι πλέον σε θέση να εισάγει καύσιμα, να παρέχει φάρμακα ή ακόμα και βασικά τρόφιμα, γίνεται ασταθής κοινωνία», καταλήγει η έκθεση.