Οι Τούρκοι επενδύουν μαζικά σε χρυσό, κρυπτονομίσματα, ξένα νομίσματα, κοσμήματα και άλλα περιουσιακά στοιχεία που θεωρούν ασφαλέστερα «καταφύγια» από την τουρκική λίρα, η οποία την τελευταία πενταετία έχει απολέσει το 80% και πλέον της αξίας της. Στο Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης, η ζήτηση για χρυσό και δολάρια εκτινάσσεται στα ύψη. «Υπάρχει μια ατμόσφαιρα πανικού», σχολιάζει στη WSJ ο έμπορος συναλλάγματος Μουσταφά Ντεμιράι. «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η τιμή (για τα δολάρια) θα ανέβει, επομένως υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση αυτή τη στιγμή».
Εκτιμάται ότι τα τουρκικά νοικοκυριά έχουν στην κατοχή τους χρυσό αξίας 200-300 δισ. δολαρίων.
Η κατάρρευση της λίρας είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής κακοδιαχείρισης με την υπογραφή του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λένε οικονομολόγοι. Ο Τούρκος ηγέτης τα τελευταία χρόνια πίεσε την κεντρική τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια παρά το υψηλό ποσοστό πληθωρισμού, πορεία αντίστροφη από αυτή που θα ακολουθούσαν κανονικά οι κεντρικές τράπεζες. Ο Ερντογάν επιχείρησε να αλλάξει πορεία από τότε που κέρδισε τις εκλογές τον Μάιο, με τους αντιπάλους του να του ασκούν κριτική για τη δραματική πτώση της αγοραστικής δύναμη των Τούρκων.
Η προσφάτως διορισμένη διοικήτρια της κεντρικής τράπεζας της χώρας, Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν, και ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ αύξησαν τα επιτόκια, αλλά είναι μάλλον αργά για να μειώσουν τον πληθωρισμό, λένε αναλυτές. H Eρκάν στο τέλος Ιουλίου αναθεώρησε προς τα πάνω την πρόβλεψη για τον πληθωρισμό στο τέλος του 2023 από 22,3% σε 58%, ενώ προέβλεψε ότι οι αυξήσεις των τιμών θα επιβραδυνθούν το επόμενο έτος, σε μια πιθανή αναγνώριση ότι είναι δύσκολο να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, ο οποίος «τρέχει» στο 38%. Παράγοντες της αγοράς ανησυχούν πως Ερκάν και Σίμσεκ δεν έχουν πραγματική εντολή από τον Ερντογάν να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να σταθεροποιήσουν την τουρκική οικονομία. Η αστάθεια της τουρκικής οικονομίας ασκεί πίεση και στους εμπόρους, οι οποίοι διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην οικονομία από τότε που χτίστηκε το Kapali Carsi (Μεγάλο Παζάρι), πριν από πέντε και πλέον αιώνες, την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα μικρά και μεσαία καταστήματα αποτελούν μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου επιχειρήσεων και τραπεζών που ασχολούνται με νομίσματα και χρυσό.
Η αυξανόμενη ζήτηση για το πολύτιμο μέταλλο είναι καλή για την επιχείρησή του, όχι όμως και η διαρκής αναταραχή στην τουρκική οικονομία, σημειώνει ο Μεχμέτ Ακίφ Τουρκέρ, ένας 44χρονος έμπορος χρυσού. Εμποροι όπως ο ίδιος κλήθηκαν να εφαρμόσουν ένα περίπλοκο πλαίσιο κανόνων που επιβλήθηκαν από την κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια, όπως η υποχρέωση για επιχειρήσεις σαν τη δική του να μετατρέπουν το 40% των κερδών τους σε ξένο νόμισμα σε λίρες. «Γενικά, στη δουλειά μας, η κρίση βγάζει χρήματα. Αλλά όταν η αγορά είναι τόσο ασταθής, μπορεί να αποφέρει και ζημίες. Είμαστε εξαντλημένοι», εξηγεί. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να βγάλει τον χρυσό και άλλα περιουσιακά στοιχεία από «τα στρώματα» των πολιτών της χώρας και να τα διαθέσει στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι Τούρκοι συνεχίζουν να επενδύουν σε πολύτιμα μέταλλα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ιδιώτες έχουν στην κατοχή τους χρυσό αξίας μεταξύ 200 και 300 δισ. δολ. Οι πωλήσεις χρυσού, όμως, φαίνεται πως δεν ανεβαίνουν μόνο λόγω της αστάθειας στην οικονομία. Η πανδημία έπαιξε επίσης ρόλο. «Μετά τον κορωνοϊό, η νοοτροπία των ανθρώπων άλλαξε. Είναι πιο χαλαροί στα ψώνια τους. “Ισως αύριο να πεθάνω” σκέφτονται και σπεύδουν να αγοράσουν κάτι ωραίο», λέει στη WSJ o Mετίν Κοτσατέπε, πωλητής σε κοσμηματοπωλείο της Κωνσταντινούπολης.