Οι εκπρόσωποι της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Ν. Αφρικής στη σύνοδο των BRICS είχαν μεγάλα σχέδια και για την αλλαγή της παγκόσμιας τάξης, όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ν. Αφρικής, Ναλέντι Πάντορ. Υπό αυτό το πρίσμα περιλαμβάνεται και η εξασθένηση της κυριαρχίας του δολαρίου στο διεθνές νομισματικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ηδη από τον Απρίλιο ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λούλα, είχε μιλήσει γι’ αυτό κατά την επίσκεψή του στην Κίνα. Ενα πιθανό μέτρο θα ήταν η εισαγωγή κοινού νομίσματος BRICS ή το να αποκτήσει διεθνή ρόλο το κινεζικό γουάν, όπως είχε τονίσει προσφάτως ο Κινέζος οικονομολόγος Γιου Γιονγκ Ντινγκ. Η δυσαρέσκεια για την κυριαρχία του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία δεν περιορίζεται σε καμία περίπτωση στις χώρες των BRICS. Πρώτον, είναι μια κλασική αίσθηση ότι κάθε χώρα πρέπει να μπορεί να λειτουργεί με το δικό της νόμισμα. Δεύτερον, πολλές χώρες στον παγκόσμιο Νότο δεν μπορούν να δανειστούν στο δικό τους νόμισμα, επειδή οι πιθανοί επενδυτές δεν πιστεύουν στη σταθερότητά του, οπότε χρησιμοποιούν το δολάριο.
Οι δε ΗΠΑ δανείζονται στο δικό τους νόμισμα και τα κρατικά τους ομόλογα θεωρούνται διεθνώς ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, οπότε ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ φαίνεται να μην έχει όριο χρηματοδότησης. Η δε κυριαρχία του δολαρίου επιτρέπει στις ΗΠΑ να το εργαλειοποιούν, επιβάλλοντας κυρώσεις. Παρά την εν λόγω απογοήτευση, ο περιορισμός της κυριαρχίας του δολαρίου θεωρείται απίθανος. Τις τελευταίες δεκαετίες ο κόσμος έχει γίνει περισσότερο πολυπολικός, η επιρροή της Δύσης κλονίζεται, αλλά η κυριαρχία του δολαρίου ενισχύεται. Μια μείωση της κυριαρχίας του δολαρίου θα επέλθει εάν περιοριστεί αισθητά η παγκοσμιοποίηση ή εάν μια σφοδρή χρηματοπιστωτική κρίση, την οποία η Fed δεν μπορεί να καταπολεμήσει επιτυχώς, υπονομεύσει το σύστημα του δολαρίου εκ των έσω.
Αναρωτιόμαστε εάν το αμερικανικό νόμισμα θα διατηρήσει την κυριαρχία του στο μέλλον κι αν οι εναλλακτικές, όπως ένα νόμισμα BRICS, έχουν ρεαλιστικές πιθανότητες να την ανακόψουν. Τα σενάρια είναι δύο. Το πρώτο είναι να μην αλλάξει η κατάσταση και άλλα νομίσματα, όπως το ευρώ ή το γουάν, να χρησιμοποιούνται διασυνοριακά στο εύρος της αντίστοιχης περιφέρειας. Και το δεύτερο να αναπτυχθούν πολλά ανταγωνιστικά μπλοκ νομισμάτων δολαρίου, γουάν, ευρώ κ.λπ. Το παγκόσμιο σύστημα εμπορίου και παραγωγής θα γινόταν τότε πιο περιφερειακό. Οι προσπάθειες των BRICS είναι μια σαφής τάση προς το τελευταίο σενάριο.
* Ερευνητής πολιτικής οικονομίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.
