Λίγο πριν από την αναμενόμενη προκήρυξη ενός νέου γύρου προγράμματος επιδοτήσεων αγοράς σκαφών αναψυχής με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, οι αντιδράσεις από την αγορά, ακόμα και από εμπόρους σκαφών αναψυχής που ευνοούνται από τη συγκεκριμένη εξέλιξη, κλιμακώνονται.
Οι ενστάσεις, για ένα πρόγραμμα που άρχισε στο δεύτερο μισό της προηγούμενης δεκαετίας, επί κυβερνήσεως ΣYΡΙΖΑ, και φέρεται να έχει χρηματοδοτήσει την αγορά περισσότερων από 500 σκαφών, ξεκινούν από το γεγονός ότι πολλά από τα σκάφη αυτά πάνε σε ανθρώπους που δεν τα χρησιμοποιούν πραγματικά επαγγελματικά και φτάνουν να κάνουν λόγο έως και για αξιοποίηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας για τη διαχείριση κεφαλαίων από άλλες, άδηλες οικονομικές δραστηριότητες, αναφέρουν πηγές της εν λόγω αγοράς.
Η επιδότηση σε ποσοστό 50% για την απόκτηση σκαφών άνω των 7 μέτρων, που μπορούν δηλαδή να χαρακτηριστούν επαγγελματικά, αξίας έως και 400.000, εγείρει όμως και ζητήματα ορθής στόχευσης των χρηματοδοτήσεων του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ). Για τη διάθεση δηλαδή πόρων σε έναν κλάδο που ήδη ανθεί στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί νούμερο ένα αγορά για ναύλωση σκαφών αναψυχής παγκοσμίως. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που εκδηλώνονται και οι πρώτες διαμαρτυρίες για τον μεγάλο αριθμό σκαφών που προσορμίζει στις ελληνικές ακτές ατελώς. Πόσο μάλλον που ο νέος γύρος, σύμφωνα με πληροφορίες από τους εμπλεκόμενους συμβούλους, επιχειρηματίες και εμπόρους, ενδέχεται να προβλέπει δύο κατηγορίες: μία για την επιδότηση με 50% της αγοράς σκάφους αξίας έως και 400.000 ευρώ και άλλη μία με επιδότηση 50% για αγορά σκάφους αξίας έως και ενός εκατομμυρίου στο πλαίσιο της νεανικής επιχειρηματικότητας.
Με βάση τους προηγούμενους κύκλους του προγράμματος του ΕΣΠΑ «Ενίσχυση της ίδρυσης και λειτουργίας νέων τουριστικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων», στο οποίο περιλαμβάνεται και η εν λόγω δράση για τον θαλάσσιο τουρισμό και ειδικότερα την απόκτηση επαγγελματικών σκαφών αναψυχής, τα κριτήρια για την επιλογή των ενδιαφερομένων όπως και οι όροι επιδότησης εκτιμάται πως δεν διασφαλίζουν επαρκώς ότι τα σκάφη αυτά θα χρησιμοποιηθούν για αμιγώς επαγγελματικούς λόγους. Οπως και ότι δεν γίνονται εκ των υστέρων έλεγχοι τήρησης των όποιων υποχρεώσεων των επιδοτουμένων. Επιπλέον, με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα, δηλαδή της εκμετάλλευσης επαγγελματικών σκαφών αναψυχής, προβλέπεται ως αφορολόγητη, είτε αυτή γίνεται μέσω Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας (ΙΚΕ) είτε μέσω Ναυτιλιακών Εταιρειών Πλοίων Αναψυχής (ΝΕΠΑ), είτε μέσω οιασδήποτε άλλης μορφής εταιρείας, εγείρεται και ζήτημα διαφυγόντων δυνητικών εσόδων του Δημοσίου, σημειώνουν φορολογικοί σύμβουλοι. Ούτε προβλέπεται κάποια σοβαρή προϋπόθεση απασχόλησης εργατικού προσωπικού. Προβλέπεται μόνο η υποχρέωση χρήσης του σκάφους ως επαγγελματικό για πέντε έτη. Οπως όμως αναφέρουν πηγές της αγοράς, είναι συχνό το φαινόμενο έπειτα από λίγα χρόνια ή ακόμα και στο πρώτο έτος να μεταβιβάζονται οι μετοχές των εταιρειών που επιδοτήθηκαν, με αποτέλεσμα να είναι εύκολη η μεταπώληση των σκαφών αυτών και μάλιστα σε τιμές ανταγωνιστικές, αφού στην ουσία αποκτήθηκαν με έκπτωση 50%.«Είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται πως οι επιδοτήσεις αυτές θα πάνε σε εταιρείες με πραγματική δραστηριότητα στον θαλάσσιο τουρισμό, και όχι σε κτηνοτρόφους όπως έγινε στο πρόσφατο παρελθόν με φυσικό πρόσωπο που αγόρασε τρία τέτοια σκάφη με επιδότηση, αλλά και πολιτικούς όπως και κάθε άλλον άσχετο με την αγορά», εξηγεί ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους καινούργιων και μεταχειρισμένων ιδιωτικών σκαφών αναψυχής. Μάλιστα ο ίδιος αναγνωρίζει πως, αν και τα εν λόγω προγράμματα τον ευνοούν βραχυπρόθεσμα καθώς ενισχύουν τον όγκο των πωλήσεών του, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελούν στοιχείο που στρεβλώνει την αγορά. Ο λόγος είναι απλός: «σκάφη που έχουν αγοραστεί στη μισή τιμή έναντι των υπολοίπων στην αγορά μπορούν να ζητήσουν ναύλους πολύ χαμηλότερους από αυτούς που εκμεταλλεύονται σκάφη που δεν έχουν αγοραστεί με επιδότηση». Πιέζεται λοιπόν όλη η αγορά προς τα κάτω με έναν τρόπο που δημιουργεί ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού. Πρόβλημα ωστόσο δημιουργείται και στην αξία μεταπώλησης όλων των παρεμφερών σκαφών, αφού κάποιοι επιζητούν να ανακτήσουν επενδεδυμένο κεφάλαιο το οποίο είναι το μισό σε σχέση με τους υπόλοιπους. Πόσο διαδεδομένη είναι αυτή η πρακτική; Εκτιμάται ότι ποσοστό της τάξης του 15% των εν Ελλάδι εγγεγραμμένων ως επαγγελματικά σκάφη αναψυχής είναι επιδοτημένο.
Είναι τόσο δημοφιλής, αυτονόητα ίσως, αυτή η κατηγορία επενδύσεων που έχει γεννήσει μια δευτερογενή αγορά, αναφέρουν άλλες πηγές. Ορισμένοι δηλαδή αιτούνται μαζικά συμμετοχή στο πρόγραμμα και αφού εξασφαλίσουν το δικαίωμα επιδότησης κατόπιν μεταπωλούν τις εταιρείες-δικαιούχους σε τρίτους έναντι ποσών της τάξης των 20.000-50.000 ευρώ, ανάλογα και με την αξία του σκάφους που θα αποκτηθεί. Το ρίσκο του ελέγχου και της υποχρέωσης επιστροφής της επιδότησης θεωρείται περιορισμένο, όπως άλλωστε και στη μεταπώληση των ιδιοκτητριών εταιρειών των σκαφών πριν από την πάροδο της πενταετίας, που απαγορεύεται από τους όρους του προγράμματος.
Η επιδότηση 50% μπορεί να αφορά από φουσκωτό και πλαστικό σκάφος έως ιστιοπλοϊκό και καταμαράν, αξίας 400.000 ευρώ.
Εκτός από τον πρώτο γενικευμένο κύκλο επιδοτήσεων που έγινε το 2017-2018 υπήρξαν και άλλοι κύκλοι, στοχευμένοι όμως γεωγραφικά προκειμένου να ενισχυθούν συγκεκριμένες περιοχές και περιφέρειες, όπως η Εύβοια που επλήγη από τις πυρκαγιές. Αλλά όπως επισημαίνεται, δεν προβλέφθηκαν όροι δραστηριότητας στη συγκεκριμένη περιοχή, με αποτέλεσμα αρκετοί ενδιαφερόμενοι να ιδρύουν εταιρείες στις περιοχές που περιλάμβαναν τα προγράμματα αλλά να χρησιμοποιούν τα σκάφη σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.
«Ασφαλώς και πρέπει να δούμε με τι όρους θα βγει ο νέος κύκλος που αναμένεται τον Οκτώβριο, αλλά μέχρι στιγμής η συγκεκριμένη δράση έχει χρησιμοποιηθεί ως παράθυρο για την αγορά φθηνών σκαφών περισσότερο από ιδιώτες και λιγότερο από επαγγελματίες», παραδέχεται σύμβουλος αναπτυξιακών προγραμμάτων.
Και πέραν της συζήτησης για το κατά πόσον πρέπει να επιδοτούνται δραστηριότητες που ούτως ή άλλως ανθούν στην Ελλάδα, όπως είναι ο θαλάσσιος τουρισμός, ορισμένοι οικονομολόγοι εγείρουν και ζήτημα ορθής στόχευσης του προγράμματος όσον αφορά την προέλευση αυτών των σκαφών. Σύμφωνα με τα ισχύοντα, η επιδότηση μπορεί να αφορά από φουσκωτό και πλαστικό σκάφος έως ιστιοπλοϊκό και καταμαράν. Μέχρι τώρα η αξία είχε προσδιοριστεί στις 400.000 ευρώ αλλά, όπως ακούγεται, ενδέχεται να φτάσει και το ένα εκατομμύριο για νέους επαγγελματίες. Στην Ελλάδα, τα ναυπηγεία σκαφών αναψυχής είναι περιορισμένα στον αριθμό και αν και επιτυχημένα χτίζουν κυρίως φουσκωτά και οι δυνατότητες ικανοποίησης της επιπλέον ζήτησης που προκαλεί το πρόγραμμα δεν υπάρχουν. Νομοτελειακά, ειδικά όταν η επένδυση κατευθύνεται στην αγορά ιστιοπλοϊκού ή καταμαράν, αυτά τα χρήματα εισπράττονται από γαλλικές κυρίως εταιρείες ναυπήγησης. «Το ελληνικό πρόγραμμα δηλαδή επιδοτεί τα γαλλικά ναυπηγεία», σημειώνει χαρακτηριστικά επαγγελματίας της ελληνικής αγοράς σκαφών αναψυχής.
Συζήτηση γίνεται όμως και για το κατά πόσον η όλη διαδικασία επιτρέπει σε αδιευκρίνιστης προέλευσης κεφάλαια να επενδυθούν στην απόκτηση σκάφους και να αποκτήσουν «πόθεν έσχες» όταν μεταπωληθεί το σκάφος, συνήθως μέσω της πώλησης των μετοχών της ιδιοκτήτριας εταιρείας του.
Καθίσταται σαφές, συμφωνούν ιδιώτες και επαγγελματίες ομοίως, πως η τυχόν συμπερίληψη του θαλάσσιου τουρισμού και ειδικότερα της απόκτησης σκαφών αναψυχής στις δραστηριότητες που θα επιδοτήσει ο νέος κύκλος του ΕΣΠΑ θα πρέπει να γίνει με πολλή προσοχή και με όρους και προϋποθέσεις «όπως και κατάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς», προσθέτουν, που θα διασφαλίζουν την ορθή διαχείριση των επιδοτήσεων αυτών.