Στοιχεία που προκαλούν σοκ και αφήνουν κάτι περισσότερο από υποψίες για εκτεταμένη φοροδιαφυγή φέρνει στη δημοσιότητα η «Κ». Ταξιτζήδες με μηνιαίο εισόδημα 310 ευρώ, χτίστες, μαραγκοί που ζουν στα… όρια της φτώχειας, ξοδεύοντας ωστόσο περισσότερα από όσα δηλώνουν, δικηγόροι με πενιχρά καθαρά εισοδήματα, όπως επίσης και οδοντίατροι, γιατροί, ιδιοκτήτες μπαρ και κομμωτές συνθέτουν μια απογοητευτική εικόνα που προκαλεί το κοινωνικό σύνολο, κυρίως τους μισθωτούς που πληρώνουν υψηλούς φόρους.
Ηδη η φορολογική διοίκηση έχει ξεκινήσει σύνθετες διασταυρώσεις στα εισοδήματα που δηλώνουν οι φορολογούμενοι με στόχο τον εντοπισμό φοροδιαφυγής, μέσω της απόκρυψης εισοδημάτων αλλά και της διόγκωσης δαπανών. Οι διασταυρώσεις δεν αφορούν μόνο όσους δηλώνουν εισοδήματα έως 10.000 ευρώ, αλλά και αυτούς που δηλώνουν υψηλά ακαθάριστα έσοδα και ιδιαίτερα χαμηλά καθαρά κέρδη.
Η ΑΑΔΕ χρησιμοποίησε τα στοιχεία των δηλώσεων του περυσινού έτους (εισοδήματα 2021), και αν και θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι πρόκειται για έτος «κουτσό», καθώς βρισκόμασταν εν μέσω πανδημίας, εντούτοις τα στοιχεία δείχνουν μια διαφορετική εικόνα. Οι φορολογικές δηλώσεις του 2022 (εισοδήματα 2021) δεν εμφανίζονται «επηρεασμένες» από την πανδημία. Το συνολικό δηλωθέν εισόδημα διαμορφώθηκε στα 84 δισ. ευρώ, έχοντας ξεπεράσει κατά 6 δισ. ευρώ το αντίστοιχο επίπεδο του 2019. Από φορολογική τουλάχιστον άποψη, το χαμένο έδαφος της πανδημίας λόγω αναστολών συμβάσεων εργασίας, κλειστών επιχειρήσεων κ.λπ., φαίνεται να έχει ανακτηθεί. Παράλληλα, τα στατιστικά στοιχεία των τελευταίων τουλάχιστον δέκα ετών δείχνουν ότι οι 7 στους 10 επαγγελματίες δηλώνουν εισοδήματα έως 10.000 ευρώ, ενώ παλαιότερα έφθαναν τις 12.000 ευρώ, όσο ήταν και το ύψους του αφορολόγητου ορίου. Αυτή η κατάσταση συνεχίζεται και σήμερα. Μάλιστα, το σύνολο των επαγγελματιών – αυτοαπασχολουμένων δηλώνει ακαθάριστα έσοδα περίπου 38-40 δισ. ευρώ τον χρόνο και εμφανίζει καθαρά περίπου 4 δισ. ευρώ.
Η εικόνα θα ήταν ακόμη χειρότερη εάν η φορολογική διοίκηση και το οικονομικό επιτελείο χρησιμοποιούσαν για τις σύνθετες αυτές διασταυρώσεις τις δηλώσεις προ πανδημίας και συγκεκριμένα των εισοδημάτων του 2019 (δηλώσεις 2020), όπου υπήρχε στη ζωή μας κανονικότητα. Και είναι απορίας άξιον ότι σε ένα έτος, αυτό της εξόδου από τη μνημονιακή επιτήρηση, δηλώνονται εισοδήματα χαμηλότερα από ό,τι το 2021 εν μέσω πανδημίας. Προφανώς οι επιστρεπτέες προκαταβολές, τα διάφορα επιδόματα και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές τόνωσαν τα εισοδήματα των επαγγελματιών.
Ολα αυτά όμως μένει να διαπιστωθούν από τις διασταυρώσεις που «τρέχει» η φορολογική διοίκηση και τους ελέγχους που θα ακολουθήσουν αμέσως μετά.
Πάντως, τα στοιχεία που δημοσιεύει σήμερα η «Κ» προκαλούν σοκ. Τόσο για τα ιδιαίτερα χαμηλά καθαρά κέρδη που δηλώνουν κάποιες επαγγελματικές ομάδες, όσο και για τη διαφορά ανάμεσα στα ακαθάριστα έσοδα και τα καθαρά. Για παράδειγμα, οι ελαιοχρωματιστές δηλώνουν ότι μόλις το 14% των ακαθάριστων κερδών τούς μένει για να ζήσουν. Συγκεκριμένα δηλώνουν μέσα ακαθάριστα ετήσια έσοδα 55.734 ευρώ και καθαρά μόλις 7.834 ευρώ. Δηλαδή, κάθε μήνα ζουν με το ποσό των 652 ευρώ. Γενικότερα, οι περισσότεροι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της οικοδομής παρουσιάζουν υψηλά ακαθάριστα έσοδα και πολύ χαμηλά καθαρά κέρδη. Μάλιστα σε χρονιές όπως το 2019 και το 2021, που είχαμε μεγάλη αύξηση της οικοδομικής και επισκευαστικής δραστηριότητας, αντί να αυξάνονται τα εισοδήματά τους, μειώνονται. Από τον πίνακα προκύπτει ότι σχεδόν το σύνολο δηλώνει καθαρά κέρδη που δεν ξεπερνούν το 25% των ακαθάριστων εσόδων.
Επαγγέλματα οικοδομής
Εντονη οσμή εκτεταμένης φοροδιαφυγής αναδίδουν τα στοιχεία που φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα η «Κ».
Μαραγκοί (ξυλουργικές εργασίες). Στον κλάδο δραστηριοποιούνται 4.397 επαγγελματίες. Από αυτούς το 39% δήλωσε κέρδη, το 50% ζημίες και το 11% μηδενικό αποτέλεσμα. Οι 1.705 με κερδοφόρα αποτελέσματα δήλωσαν μέσα ακαθάριστα έσοδα 55.734 ευρώ, με το μέσο καθαρό αποτέλεσμα να διαμορφώνεται σε 7.993 ευρώ και τον μέσο φόρο σε 1.401 ευρώ. Και σε αυτή την περίπτωση τα καθαρά κέρδη αποτελούν το 14% των ακαθάριστων αποτελεσμάτων. To 2019 εμφάνισαν μέσο καθαρό εισόδημα 7.326 ευρώ.
Χτίστες (κατασκευαστικές εργασίες κτιρίων για κατοικίες και μη). Στον κλάδο δραστηριοποιούνται επισήμως 11.581 επαγγελματίες. Το 44% ή διαφορετικά οι 5.078 δήλωσαν κέρδη στην εφορία. Οι ανωτέρω δήλωσαν μέσα ακαθάριστα έσοδα ύψους 83.497 ευρώ και μέσα καθαρά 13.721, δηλαδή το 16% των ακαθάριστων αποτελεσμάτων. Το 2019 είχαν δηλώσει ακαθάριστα 76.471 ευρώ και καθαρά 11.450, που αποτελούν το 15% των ακαθάριστων εσόδων.
Υδραυλικοί. Ανέρχονται σε 3.919, εκ των οποίων κέρδη δήλωσαν οι 2.095. Οι τελευταίοι δήλωσαν για το 2021 ακαθάριστα έσοδα 39.761 ευρώ και καθαρά 7.617 ευρώ. Δηλαδή δήλωσαν το 19% των ακαθάριστων εσόδων. Το 2019 το μέσο καθαρό εισόδημα είχε διαμορφωθεί σε 6.724 ευρώ και αποτελούσε το 18% των ακαθάριστων εσόδων.
Ηλεκτρολόγοι. Από τους 7.294 ηλεκτρολόγους, κέρδη δήλωσαν οι 4.194. Τα μέσα ακαθάριστα έσοδα ανήλθαν στο ποσό των 45.381 ευρώ και τα καθαρά σε 9.432 ευρώ. Το 2019 είχαν δηλώσει 43.905 ευρώ και καθαρά 7.751 ευρώ.
Γιατροί (δραστηριότητες άσκησης ειδικών ιατρικών επαγγελμάτων). Από τους 23.885 γιατρούς, το 85% δηλώνει ότι έχει κέρδη, το 14% ζημίες και το 1% μηδενικά αποτελέσματα. Οι 20.195 γιατροί με θετικά αποτελέσματα δήλωσαν μέσα ακαθάριστα έσοδα 49.657 ευρώ και μέσα καθαρά κέρδη 23.105 ευρώ, ενώ ο φόρος που πλήρωσαν ανέρχεται σε 7.841 ευρώ. Τα καθαρά κέρδη αποτελούν το 47% των ακαθάριστων αποτελεσμάτων. Το 2019 το μέσο καθαρό εισόδημα από τις ιατρικές υπηρεσίες που παρείχαν ήταν 18.831 ευρώ.
Οδοντίατροι. Ανέρχονται σε 7.750, εκ των οποίων καθαρά κέρδη δηλώνουν οι 5.545. Τα μέσα ακαθάριστα έσοδά τους διαμορφώθηκαν σε 31.656 ευρώ και τα καθαρά σε 8.121 ευρώ. Κατέβαλαν φόρο ύψους 1.881 ευρώ. Τα καθαρά κέρδη αποτελούν το 26% των ακαθάριστων. Το 2019 δήλωσαν μέσο καθαρό εισόδημα 6.311 ευρώ.
Ιδιοκτήτες μπαρ. Από τους 30.111 ιδιοκτήτες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο, το 65% αυτών δήλωσε ζημίες, το 13% είχε μηδενικά αποτελέσματα, ενώ το υπόλοιπο 22% εμφάνισε κέρδη στην εφορία. Συγκεκριμένα, οι 6.582 που εμφάνισαν κέρδη δήλωσαν: Μέσα ακαθάριστα έσοδα ύψους 49.719 ευρώ και μέσα καθαρά κέρδη 6.860 ευρώ. Κατέβαλαν φόρο ύψους 851 ευρώ. Επί της ουσίας μόλις το 14% των ακαθάριστων εσόδων έμεινε στους ιδιοκτήτες μπαρ. Το 2019 οι ιδιοκτήτες μπαρ είχαν δηλώσει μέσα ακαθάριστα έσοδα ύψους 51.368 ευρώ και καθαρά 4.168 ευρώ. Δηλαδή, μόλις το 8% των ακαθάριστων αποτελεσμάτων.
Ταξί. Από τους 28.560 εκμεταλλευτές ταξί, το 56% εμφάνισε κέρδη στην εφορία, το 40% ζημίες και το 4% μηδενικά αποτελέσματα. Οι 15.919 εκμεταλλευτές δήλωσαν ακαθάριστα έσοδα 15.103 ευρώ και καθαρά κέρδη 3.726 ευρώ ή διαφορετικά 310,5 ευρώ τον μήνα, ενώ ο φόρος που αναλογούσε ανήλθε σε 686 ευρώ. Το 2019 ήταν ακόμη χειρότερη χρονιά για τους ταξιτζήδες. Το μέσο καθαρό εισόδημα που δήλωσαν ήταν 2.774 ευρώ ή 231 ευρώ μηνιαίως.
Ελπίδες στην επέκταση των POS και τη σύνδεσή τους με τις ταμειακές
Υπό το φως αυτών των στοιχείων γίνεται αντιληπτό ότι οι όποιες προσπάθειες περιορισμού της φοροδιαφυγής που συντελείται από τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολουμένους έχουν πέσει στο κενό. Μάλιστα ο πρώην υπουργός Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρας είχε παραδεχθεί ότι τα κίνητρα που είχαν δοθεί για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτέλεσμα και θα επαναξιολογηθούν.
Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε και ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, συνέδεσε τις καταργήσεις και μειώσεις φόρων με τα αποτελέσματα από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Συγκεκριμένα, η σταδιακή κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος και η μείωση κατά 30% των τεκμηρίων συνδέονται με τα αποτελέσματα που θα φέρουν τα μέτρα τα οποία θα ληφθούν το προσεχές διάστημα για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Χατζηδάκης είχε τονίσει: «Ενα από τα θέματα που μελετάμε είναι η φορολόγηση των ελευθέρων επαγγελματιών. Θέλουμε να δούμε πώς θα έχουμε ένα σύστημα το οποίο, χωρίς να θίγει την επιχειρηματικότητα και χωρίς να δημιουργεί ζητήματα νομικής φύσεως, θα οδηγεί σε πιο δίκαιη φορολόγηση, τέτοια που να ικανοποιεί και το περί δικαίου αίσθημα».
Ανώτατος κυβερνητικός παράγοντας σημειώνει ότι δεν είναι δυνατόν τα καθαρά εισοδήματα σε εστίαση και καφέ-μπαρ να αποτελούν το 8%-10% των ακαθάριστων εισοδημάτων. Και όμως, το 2019 οι ιδιοκτήτες μπαρ δήλωσαν ακαθάριστα έσοδα 237.636 ευρώ και καθαρά 17.440 ευρώ, που αποτελούν το 7% των ακαθάριστων εσόδων. Ο ίδιος σημειώνει ότι πλέον υπάρχουν έξυπνα εργαλεία, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό. Από τη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, την επέκταση των POS σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και από τις διευρυμένες διασταυρώσεις σε όσους δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα και υψηλές δαπάνες. Παράλληλα εξετάζονται και τα εξής μέτρα:
1. Διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS των επιχειρήσεων μέσα στους πρώτους μήνες του 2024.
2. Επέκταση των POS σε περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες, καθώς σήμερα δεν είναι υποχρεωτικό να διαθέτουν POS δεκάδες επαγγελματικοί χώροι, όπως για παράδειγμα γυμναστήρια, φροντιστήρια, χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων, κινηματογράφοι.
3. Αλλαγές στο φορολογικό πλαίσιο των ελευθέρων επαγγελματιών με επίκεντρο τις δαπάνες που εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά τους. Για τον καλύτερο έλεγχο των δαπανών θα αναγνωρίζονται μόνο οι δαπάνες που περνούν μέσα από τα ηλεκτρονικά βιβλία myDATA, ενώ δεν αποκλείονται και παρεμβάσεις στους συντελεστές φορολόγησης.
4. Διεύρυνση ηλεκτρονικών συναλλαγών με πληρωμή αποκλειστικά μέσω POS των υπηρεσιών που παρέχουν συγκεκριμένοι επαγγελματικοί κλάδοι, όπως γιατροί, δικηγόροι, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί κ.ά.
5. Επέκταση και υποχρεωτική χρήση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης.
6. Καθιέρωση ψηφιακού δελτίου αποστολής που θα επιτρέπει σε πραγματικό χρόνο να ελέγχεται η διακίνηση των προϊόντων (οικοδομής, αγροτικών κ.λπ.).
7. Απλοποιημένο τιμολόγιο με μείωση του ύψους του από τα 100 στα 50 ευρώ.
8. Νέο πλαίσιο κινήτρων για τις ηλεκτρονικές αποδείξεις από 20 επαγγέλματα που θα είναι πιο ελκυστικό για τους φορολογουμένους, ώστε να μην επιλέγουν να πληρώνουν με μετρητά.