Οι πολλοί τρόποι με τους οποίους οι πλούσιοι και οι πολυεθνικές μπορούν να αποφύγουν τους φόρους είναι ευρέως γνωστοί εδώ και καιρό. Ωστόσο, τελευταία η κατάσταση βελτιώνεται. Μια νέα έκθεση-ορόσημο για την παγκόσμια φοροδιαφυγή από το Φορολογικό Παρατηρητήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, βασισμένη στην εργασία 100 και πλέον ερευνητών, εμπεριέχει μερικές ξεκάθαρα παράνομες πρακτικές, όπως η απόκρυψη εισοδημάτων από υπεράκτιους τραπεζικούς λογαριασμούς, καθώς και πρακτικές εξοικονόμησης φόρων στην γκρίζα ζώνη, όπως η μετατόπιση κερδών σε ξένες εταιρείες-βιτρίνες και η σύμπηξη εταιρειών χαρτοφυλακίου ή καταπιστεύματος για τη διαχείριση της προσωπικής περιουσίας.
Υπάρχουν κάποια καλά νέα, σίγουρα. Η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των χωρών ήταν μια σημαντική εξέλιξη, η οποία προήλθε από δύο πηγές: πρώτον, ο νόμος περί φορολογικής συμμόρφωσης ξένων λογαριασμών των ΗΠΑ του 2014 απαιτεί από όλες τις τράπεζες, οπουδήποτε, να αναφέρουν τις κινήσεις λογαριασμών Αμερικανών φορολογουμένων και, δεύτερον, το Κοινό Πρότυπο Αναφοράς του ΟΟΣΑ, το οποίο ξεκίνησε το 2017-2018, προβλέπει την αυτόματη ανταλλαγή τραπεζικών πληροφοριών.
Ως αποτέλεσμα, είναι πλέον δυσκολότερο για τους ζάμπλουτους να μη δηλώνουν χρηματοοικονομικό πλούτο και αυτή η μορφή φοροδιαφυγής έχει περισταλεί. Μόνο το 2022, σχεδόν 12,6 τρισ. δολ. υπεράκτιου πλούτου δηλώθηκαν σε ξένες εφορίες διά μέσου αυτού του μηχανισμού. Ακόμη κι έτσι, όμως, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου εκτιμά ότι σχεδόν το 25% του παγκόσμιου υπεράκτιου χρηματοοικονομικού πλούτου παραμένει αφορολόγητο. Δεν συμμορφώνονται όλα τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων, ενώ οι ΗΠΑ, οι οποίες περιλαμβάνουν ξεχωριστές πολιτειακές εφορίες, δεν συμμετέχουν στην ανταλλαγή του ΟΟΣΑ.
Η έκθεση επισημαίνει ότι οι συντελεστές στους ανά τον κόσμο ζάμπλουτους φθάνουν μόλις το 0%-0,5% του πλούτου τους, κυρίως επειδή χρησιμοποιούν εταιρείες-κελύφη για φοροαποφυγή. Η προφανής λύση είναι να θεσπιστεί φόρος μόνο για δισεκατομμυριούχους με περιουσία σε δολάρια. Ακόμη και ένας σχετικά χαμηλός φορολογικός συντελεστής 2% θα αποφέρει περίπου 250 δισ. δολάρια ετησίως από λιγότερα από 3.000 άτομα. Μια άλλη πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ, για τον έλεγχο πολυεθνικών ομίλων που μεταφέρουν τα κέρδη σε χώρες με χαμηλή ή ανύπαρκτη φορολογία, δεν απέδωσε αρκετά. Ο συμφωνηθείς συντελεστής του 15% ήταν πολύ πιο χαμηλός από τον διεθνή διάμεσο όρο. Ετσι, οι πολυεθνικές εξακολούθησαν να ευνοούνται από τη δήλωση κερδών σε φορολογικούς παραδείσους.
* Η κ. Τζαγιάτι Γκος είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης. To άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.
