Υψηλή ανάπτυξη, ισχυρή αγορά εργασίας και αποκλιμάκωση του πληθωρισμού χαρακτηρίζουν την αμερικανική οικονομία το 2023 σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή και άλλες μεγάλες δυνάμεις στον κόσμο, οι οποίες, απεναντίας, πασχίζουν να αντεπεξέλθουν στις γεωπολιτικές εντάσεις και στην «κληρονομιά» που άφησε η πανδημία.
Η υπεραπόδοση των ΗΠΑ είναι εμφανής: το τέταρτο τρίμηνο του 2023, το ΑΕΠ εκτιμάται πως αναπτύχθηκε κατά 3,3%, ξεπερνώντας σημαντικά τις προβλέψεις των οικονομολόγων για 2%. Ετσι, παρά τα εξαιρετικά υψηλά επιτόκια δανεισμού στη χώρα, η αμερικανική οικονομία υπολογίζεται ότι αναπτύχθηκε με ρυθμό 2,5% ολόκληρο το 2023, πολύ ταχύτερα από όλες τις άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, ενώ αναμένεται να υπεραποδώσει και το 2024.
Σύμφωνα με ειδικούς, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι γι’ αυτή την απόκλιση. Κατ’ αρχάς, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, οι ΗΠΑ διοχέτευσαν τρισ. δολάρια στην οικονομία. Τον Μάρτιο του 2020, το Κογκρέσο έσπευσε να εγκρίνει μέτρα στήριξης ύψους 2,2 τρισ. δολαρίων προς εργαζομένους, οικογένειες και επιχειρήσεις, ενώ ακολούθησαν δύο ακόμη αντίστοιχα πακέτα. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη εισροή κρατικού χρήματος στην ιστορία των ΗΠΑ, με συνολικό ύψος να αγγίζει το δυσθεώρητο ποσό των 5 τρισ. δολαρίων.
Μιλώντας στο BBC, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Glassdoor, Aρον Tεράζας, απέδωσε την άμεση ανταπόκριση των αξιωματούχων στο «μάθημα» που πήραν από την κρίση του 2008. «Πιστεύω πως υπήρξε μια ολόκληρη γενιά policymakers, που βγήκε από το 2008 και το 2009 έχοντας μάθει ότι εάν δεν κάνεις μεγάλες και τολμηρές κινήσεις, τα προβλήματα διαρκούν για πολύ καιρό», σχολίασε.
Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα αυτά φαίνεται ότι «έσωσαν» τις καταναλωτικές δαπάνες και ακόμη και σήμερα τις διατηρούν σε καλό επίπεδο παρά τον πληθωρισμό.
Εγιναν βέβαια αντίστοιχες προσπάθειες στην Ευρώπη, όπου μάλιστα τα μέτρα στήριξης μπόρεσαν να προσαρμοστούν σε υφιστάμενα προγράμματα, χωρίς να αυξηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι. Ωστόσο, σημειώνει το BBC, αυτό το βραχυπρόθεσμο πλεονέκτημα δεν ήταν αρκετό για να καλύψει την τεράστια απόκλιση στο ύψος της στήριξης.
Χάρη στην ισχυρή αγορά εργασίας, το διαθέσιμο εισόδημα διατηρήθηκε σε καλά επίπεδα παρά τον υψηλό πληθωρισμό. Το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται κάτω από το 4% από τον Φεβρουάριο του 2022, κοντά σε ιστορικά χαμηλά, και ενώ οι τιμές ανέβηκαν απότομα, οι μισθοί επίσης αυξήθηκαν, ιδίως στα νοικοκυριά με χαμηλές απολαβές. Τέλος, το 2023 καταγράφηκε σημαντική βελτίωση στην παραγωγικότητα.
Η ευελιξία της αγοράς εργασίας επέτρεψε να γίνουν μαζικές απολύσεις με την επέλαση της πανδημίας, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να γίνουν «ελαφρύτερες» και πιο ευέλικτες, ενώ δημιουργήθηκε «χώρος» για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.
Η αμερικανική κυβέρνηση προτίμησε να αποζημιώσει επαρκώς όσους απολύθηκαν με υψηλά επιδόματα ανεργίας σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που πήραν διαφορετική κατεύθυνση. Προτίμησαν να αποζημιώσουν τους εργοδότες, προκειμένου να κρατήσουν τους εργαζομένους στο μισθολόγιο για αρκετούς μήνες παρά την αλλαγή των αναγκών.
Ενα ακόμη προτέρημα των ΗΠΑ είναι, εξάλλου, ότι έχουν τη δυνατότητα να ανατροφοδοτήσουν το εργατικό δυναμικό με μετανάστες.
Τέλος, ένας ακόμη λόγος για την υπεραπόδοση των ΗΠΑ είναι ότι εξάγουν ενέργεια, γεγονός που στήριξε τη δυναμική της αμερικανικής οικονομίας. Αντιθέτως, η Ευρώπη «απορρόφησε» πολύ μεγαλύτερες ζημίες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ιδιαίτερα η Γερμανία δέxθηκε τεράστιο πλήγμα. Μετά την τεράστια άνοδο των τιμών ενέργειας, η Ευρώπη είδε το διπλό σοκ του πληθωρισμού μετά την πανδημία.
Οι επιπτώσεις στην Ευρώπη ήταν πολύ πιο έντονες: για παράδειγμα, οι τιμές των καυσίμων μεταξύ 2021 και 2022 ανέβηκαν κατά περίπου 20%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 3%-4%.
«Και οι δύο αυτοί παράγοντες βοήθησαν τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ να υποχωρήσει ταχύτερα από πολλές άλλες χώρες, κυρίως στην Ευρώπη», δήλωσε στο BBC ο Μπεν Γουέστμορ, υπεύθυνος στο τμήμα της αμερικανικής οικονομίας στον ΟΟΣΑ.