Από τη Σεβίλλη και τη Βενετία μέχρι το Αμστερνταμ, η Ευρώπη κάνει βήματα για να βελτιώσει τη ζωή των ντόπιων, περιορίζοντας τις ορδές των τουριστών. Με μια σειρά από μέτρα, όπως τα τέλη εισόδου, η επιβολή ζώνης επισκεπτών και οι φόροι, οι μεγαλουπόλεις της Γηραιάς Ηπείρου προσπαθούν να καταπολεμήσουν τον υπερτουρισμό και τις συχνά καταστροφικές συνέπειές του για την τοπική κουλτούρα, την αρχιτεκτονική και τη βιοποικιλότητα.
Αρχικά χτισμένη για την Ιβηροαμερικανική Παγκόσμια Εκθεση του 1929, η εντυπωσιακή Plaza de Espana της Σεβίλλης, λ.χ., ήταν εδώ και έναν αιώνα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης, μια περίτεχνη «βιτρίνα» για την ισπανική αρχιτεκτονική. Οι χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο ωστόσο, που συνωστίζονται στην πλατεία καθημερινά, με τα πόδια ή με άμαξες, ίσως χρειαστεί σύντομα να πληρώνουν ένα τέλος εισόδου, με τα έσοδα να χρησιμοποιούνται για τη συντήρησή της. Ο δήμαρχος της Σεβίλλης Χοσέ Λουίς Σανθ κατέστησε σαφές ότι οι ντόπιοι και οι επισκέπτες από την επαρχία της Ανδαλουσίας δεν θα πληρώνουν για να επισκεφθούν την πλατεία, η οποία χρησίμευσε ως φόντο στο φιλμ «Star Wars» και χρησιμοποιείται τακτικά για συναυλίες, επιδείξεις μόδας και θεατρικές παραστάσεις.
«Ο μαζικός τουρισμός καταστρέφει την πόλη μας», λένε οι ντόπιοι. Είναι μια φράση που επαναλαμβάνεται σε ιστορικές πόλεις ανά την Ευρώπη, σημειώνει ο Guardian. Ο μαζικός τουρισμός, τον οποίο προωθούν δημοτικές αρχές που «διψούν» για έσοδα μετά την κρίση του 2008 και τροφοδοτείται από φθηνές πτήσεις και ενοικιάσεις δωματίων μέσω Διαδικτύου, έχει μετατραπεί σε «τέρας».
Μετά την κατακόρυφη πτώση κατά τη διάρκεια του κορωνοϊού, ο τουρισμός απογειώνεται ξανά και αναμένεται να ξεπεράσει τα προ-πανδημικά επίπεδα φέτος το καλοκαίρι. Ο αριθμός των αεροπορικών θέσεων χαμηλού κόστους στην Ευρώπη, ο οποίος αυξήθηκε κατά 10% ετησίως από το 2010 και έφθασε στα 500 εκατ. το 2019, θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 800 εκατ. το 2024. Πριν από το lockdown, η Airbnb, η μεγαλύτερη πλατφόρμα για βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις, σημείωσε τριψήφια ανάπτυξη σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις, με αποτέλεσμα οι πιο δημοφιλείς προορισμοί στην Ε.Ε. να φιλοξενούν πλέον ετησίως 20 ή περισσότερους επισκέπτες για κάθε ντόπιο.
Οι μεγαλουπόλεις αναζητούν τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ των αναγκαίων εσόδων –και των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τον τουρισμό– και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Το πώς μπορούν να διαχειριστούν οι μεγαλουπόλεις τον υπερτουρισμό είναι αντικείμενο μεγάλης συζήτησης. Πρέπει να βρεθούν λεπτές ισορροπίες μεταξύ των αναγκαίων εσόδων –και των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τον τουρισμό– και της ποιότητας ζωής των κατοίκων, μεταξύ της διαχείρισης του τουρισμού και της αποθάρρυνσής του.
Η Σεβίλλη, που υποδέχεται 3 εκατ. τουρίστες ετησίως για 700.000 κατοίκους, εξετάζει τη χρέωση για τα μεγάλα αξιοθέατα. Από τον Ιανουάριο οι ξένοι επισκέπτες στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, η οποία δέχεται περίπου 3,5 εκατ. επισκέψεις ετησίως, πληρώνουν 25 ευρώ. Στο έλεος του υπερτουρισμού η Βενετία έχει εισαγάγει εισιτήριο εισόδου για ολόκληρη την πόλη, που κυμαίνεται από 3 έως 10 ευρώ. Στο ίδιο μήκος κύματος και το Παρίσι έχει σχεδόν τριπλασιάσει τους τουριστικούς φόρους του, ανάλογα με την περιοχή και τον τύπο καταλύματος.
Γαλλία
Ορισμένες περιοχές ξεκινούν ενημερωτικές εκστρατείες με στόχο να ελέγξουν τις τουριστικές ροές. Η Γαλλία, λ.χ., όπου το 80% των επισκεπτών συγκεντρώνεται στο 20% της χώρας, θα ξεκινήσει αυτή την άνοιξη καμπάνια καλώντας τους τουρίστες να ξεφύγουν από την πεπατημένη. Από τη νησίδα Μον-Σεν Μισέλ και το παραθαλάσσιο θέρετρο Ετρετά στη Νορμανδία μέχρι τις παραλίες του Ατλαντικού στα νοτιοδυτικά και τη Ριβιέρα, οι τουριστικές ροές σε περίοδο αιχμής απειλούν το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής των ντόπιων και την εμπειρία των επισκεπτών, λένε οι Αρχές. Δημιουργείται επίσης ένα παρατηρητήριο τουρισμού για να μετρήσει με ακρίβεια τις ροές και να εντοπίσει πιθανές υπερβολές. «Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος τουριστικός προορισμός στον κόσμο, αλλά έχουμε σοβαρή έλλειψη δεδομένων για να βοηθήσουμε στη διαχείριση του πλήθους», τονίζει η κυβέρνηση.
Αμστερνταμ
Στην Ολλανδία, που επινόησε τον όρο «overtoerisme», ο τουρίστας μπορεί να είναι «απαγορευμένη» λέξη, αλλά το Αμστερνταμ διψάει επίσης για έσοδα. Οι τουρίστες στην πόλη ξεπέρασαν πέρυσι τα επίπεδα προ πανδημίας, αγγίζοντας τα 9 εκατ., αριθμός 21% μεγαλύτερος από ό,τι το 2022. Από την περασμένη άνοιξη επιβάλλεται απαγόρευση του καπνίσματος κάνναβης σε δημόσιο χώρο στην περιοχή με τα «κόκκινα φανάρια», ενώ το κλείσιμο των μπαρ στις 2 π.μ. αντί στις 4 το πρωί μείωσε τους αριθμούς επισκεπτών στους δρόμους έως και 60%.
Η πόλη μειώνει επίσης τον αριθμό των αδειοδοτημένων χώρων «bed and breakfast» (B&B) κατά 30%, ψήφισε το κλείσιμο ενός τερματικού σταθμού κρουαζιέρας στο κέντρο της πόλης και δοκιμάζει σκληρότερα μέτρα αδειοδότησης για τις επιχειρήσεις. Οι τοπικές αρχές λένε ότι παρακολουθούν τους αριθμούς των τουριστών για να προσπαθήσουν να διατηρήσουν μια ισορροπία. Ωστόσο, οι «τρύπες» του προϋπολογισμού και ο λογαριασμός δισ. ευρώ για την επισκευή των κατεστραμμένων καναλιών σημαίνει ότι ο τουρισμός είναι απαραίτητος για το Αμστερνταμ: φέτος ο τουριστικός φόρος αυξήθηκε από 7% σε 12,5%, ο υψηλότερος στην Ευρώπη, με ημερήσιο φόρο 14 ευρώ το κεφάλι για επίσκεψη με κρουαζιερόπλοιο.
Ισπανία
Η Ισπανία υποδέχθηκε 85 εκατ. τουρίστες το 2023 (2% περισσότερους από το 2019), και σε μια χώρα όπου ο τουρισμός παράγει το 13% του ΑΕΠ, μετά την οικονομική καταστροφή που προκάλεσε η πανδημία, οι φωνές οι οποίες ζητούν περιορισμούς στον τουρισμό έχουν σχεδόν φιμωθεί. Η επιχείρηση φιλοξενίας, ωστόσο, συνεχίζει να τάσσεται υπέρ της ποιότητας έναντι της ποσότητας, όπως στις Βαλεαρίδες Νήσους, όπου εκπονείται νέος νόμος για την καταστολή των μεθυσμένων τουριστών και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ με την έναρξη της σεζόν το Πάσχα. Μεταξύ των σχεδιαζόμενων μέτρων είναι η απέλαση για αντικοινωνική συμπεριφορά και η «μαύρη λίστα» ατόμων που απαγορεύεται να επισκέπτονται τα νησιά.
Βενετία
Στην Ιταλία, έπειτα από χρόνια συζητήσεων, η Βενετία είναι το πρώτο δημοφιλές τουριστικό σημείο που εισήγαγε εισιτήριο εισόδου 5 ευρώ για ταξιδιώτες. Το μέτρο ξεκινάει με την έναρξη της περιόδου αιχμής στις 25 Απριλίου και σε μια πρώτη πειραματική φάση θα ισχύει μόνο ορισμένες ημέρες έως τις 14 Ιουλίου. Ο χρόνος θα δείξει εάν η αμφιλεγόμενη πρωτοβουλία θα λειτουργήσει, αλλά με τον αριθμό των επισκεπτών να έχει επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα –κατά μέσον όρο 40.000 ημερήσιοι ταξιδιώτες τις ημέρες αιχμής– και την αιώνια απειλή της εύθραυστης λιμνοθάλασσας να χάνει το καθεστώς κληρονομιάς της από την UNESCO, οι Αρχές αναγκάστηκαν να δράσουν. Η πόλη είναι επίσης έτοιμη να περιορίσει τις τουριστικές ομάδες σε 25 άτομα από τον Ιούνιο.
Η Φλωρεντία υποφέρει εδώ και καιρό από παρόμοια προβλήματα υπερτουρισμού που οδήγησαν στη μαζική έξοδο των ντόπιων, με αποτέλεσμα το δημοτικό συμβούλιο να απαγορεύσει τον περασμένο Οκτώβριο τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις στο ιστορικό κέντρο. Ο δήμαρχος της πόλης Ντάριο Ναρντέλα είπε ότι αν και η πρωτοβουλία δεν είναι «πανάκεια», είναι ένα «συγκεκριμένο βήμα» για την αντιμετώπιση του ζητήματος σε μια πόλη με πληθυσμό περίπου 720.000 κατοίκων που καταγράφει, κατά μέσον όρο, περισσότερες από 16 εκατ. διανυκτερεύσεις επισκεπτών τον χρόνο.
Μέτρα σε Ακρόπολη, μουσεία και νησιά
Στην Ελλάδα, από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς στον κόσμο, ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών δεν επιβαρύνει τις υποδομές μόνο στα νησιά, αλλά και στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έχουν αρχίσει πλέον να αντιδρούν έντονα. Ενδιάμεσος σταθμός κάποτε για ταξιδιώτες προς τα νησιά, η ελληνική πρωτεύουσα είναι πλέον προορισμός από μόνη της, προσελκύοντας το 2023 περισσότερους από 7 εκατ. τουρίστες, ρεκόρ όλων των εποχών, με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς να βρίσκονται στην κορυφή των αφίξεων.
Για να αντιμετωπίσουν μια εισροή που αναμένεται να αυξηθεί όταν ανακάμψουν οι αγορές της Ασίας, οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν ότι οι πολιτικές ελέγχου των επισκεπτών, που εφαρμόστηκαν πιλοτικά στην Ακρόπολη τον Σεπτέμβριο, θα επεκταθούν και σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους τον επόμενο μήνα. Πέρυσι, στο απόγειο της σεζόν, περισσότεροι από 20.000 τουρίστες την ημέρα ανέβαιναν στον ιερό λόφο.
«Φθάσαμε στο σημείο των 23.000 επισκεπτών την ημέρα. Ο τουρισμός είναι προφανώς επιθυμητός για τη χώρα και για όλους μας, αλλά πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ο υπερτουρισμός δεν θα βλάψει το μνημείο», λέει η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Το πρόγραμμα ζώνης επισκεπτών, που λειτουργεί από τις 8 π.μ. έως τις 8 μ.μ., στοχεύει στη μείωση της συμφόρησης, με τις Αρχές να εισάγουν σύστημα χρονοθυρίδων, ηλεκτρονικά εισιτήρια και σημεία εισόδου ταχείας λωρίδας για οργανωμένες ομάδες. «Θα βοηθήσει στη διασφάλιση της ασφάλειας του μνημείου και όσων εργάζονται εκεί και θα βελτιώσει την εμπειρία των επισκεπτών», εξηγεί η κ. Μενδώνη.
Παρεμβάσεις για τα κρουαζιερόπλοια στη Σαντορίνη και κατεδαφίσεις αυθαίρετων κατασκευών.
Τα μουσεία θα περιορίσουν τον αριθμό των επισκεπτών από τον Απρίλιο. Η προοπτική μαζικών αφίξεων προκαλεί φόβο και στους περιβαλλοντολόγους σε νησιά, που καλούνται να αντιμετωπίσουν όλο και πιο συχνά ζητήματα όπως η διαχείριση των απορριμμάτων, η λειψυδρία, οι ανεπαρκείς δημόσιες υπηρεσίες και οι παράνομες κατασκευές. Με φόντο την τοπική δυσαρέσκεια, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να παρέμβει.
Στη Σαντορίνη, όπου τα παράπονα για υπερτουρισμό αυξάνονται σταθερά με την πάροδο των ετών, εισήχθη ένα σύστημα κατανομής θέσεων για κρουαζιερόπλοια, με τον αριθμό των αποβιβάσεων ανά 24ωρο να περιορίζεται στους 8.000 επιβάτες. Στη Μύκονο, ένα από τα πλέον δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων, όπως και η Σαντορίνη, οι Αρχές έχουν περιορίσει την παράνομη δόμηση, γκρεμίζοντας τα μπαρ και τα εστιατόρια που ανεγέρθησαν παράνομα σε προνομιακές τοποθεσίες.