H κατανάλωση εξακολουθεί να εισφέρει το 88% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας, ποσοστό αντίστοιχο με αυτό που αποτυπωνόταν και το 2009, πριν ξεσπάσει η μεγάλη ύφεση. Το μερίδιο των επενδύσεων αυξήθηκε ελάχιστα το 2023 και εξακολουθεί να απέχει περισσότερες από οκτώ μονάδες από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωζώνης, κάτι που σημαίνει ότι η Ελλάδα παραμένει «ουραγός» όσον αφορά τη συμμετοχή των επενδύσεων στο ΑΕΠ. Οσο για τις εξαγωγές –στις οποίες ενσωματώνεται και η επίδοση του τουρισμού– υποχώρησαν σημαντικά σε σχέση με το 2022 αναλογικά με το ΑΕΠ. Τα στοιχεία αποτυπώνουν ότι η προσπάθεια αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου αλλά και περιορισμού του λεγόμενου «επενδυτικού κενού» παραμένει πολύ δύσκολη και θα τραβήξει σε μάκρος.
Ο στόχος του 2024
Με την ελληνική κυβέρνηση να θέτει πολύ φιλόδοξο στόχο ανάπτυξης για φέτος –ο πήχυς είναι στο +2,9% τη στιγμή που κανένας οργανισμός δεν προβλέπει ποσοστό μεγαλύτερο του 2,3%– τα στοιχεία σύνθεσης του ΑΕΠ δείχνουν ότι για μια ακόμη χρονιά το στοίχημα θα κριθεί από την κατανάλωση ιδίως των νοικοκυριών και δευτερευόντως του Δημοσίου, το οποίο υπό την πίεση της παραγωγής υψηλότερων πρωτογενών πλεονασμάτων είναι υποχρεωμένο να κινηθεί «συγκρατημένα» όχι μόνο φέτος αλλά και τα επόμενα χρόνια. Ηδη, με τον πακτωλό των μέτρων στήριξης λόγω πανδημίας, η κατανάλωση του Δημοσίου έφτασε το 2020 στο 23,08% του ΑΕΠ που συνιστά και ιστορικό ρεκόρ. Εκτοτε, υποχωρεί συνεχώς: το 2023 έκλεισε στο 19,72% και το 2024 θα πέσει αρκετά χαμηλότερα, κοντά στα χαμηλά των τελευταίων 30 ετών που σημειώθηκαν την περίοδο 1995-2000 όταν η δημόσια κατανάλωση κινούνταν στην περιοχή του 17%-18% (ήταν η περίοδος λιτότητας για την ένταξη στο ευρώ).
Η Ελλάδα παραμένει «ουραγός» στην Ευρώπη όσον αφορά τη συμμετοχή των επενδύσεων στο ΑΕΠ.
Η ιδιωτική κατανάλωση από την άλλη πλευρά παρέμεινε και το 2023 στο 68%. Στην πραγματικότητα, αυτή η αναλογία δεν έχει «σπάσει» εδώ και δεκαετίες. Γι’ αυτό και η ετήσια διαμόρφωση του ΑΕΠ κάθε χρόνο εξαρτάται κυρίως από το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, τη χρηματοδότησή τους αλλά και από την πορεία των τιμών πέραν βεβαίως και του τουρισμού που επηρεάζει άμεσα τον δείκτη. Η υψηλότερη αναλογία της κατανάλωσης ως προς το ΑΕΠ τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια, σημειώθηκε το 2020: 93%. Είναι παράδοξο, δεδομένου ότι στο μεγαλύτερο μέρος της συγκεκριμένης χρονιάς η αγορά ήταν κλειστή εξαιτίας της COVID-19, όμως το ποσοστό αυξήθηκε λόγω του… παρονομαστή. Η μεγάλη ύφεση ήταν αυτή που προκάλεσε το πολύ υψηλό ποσοστό.
Ο ρόλος των εξαγωγών
Οι εξαγωγές έκαναν το 2022 ιστορικό ρεκόρ με την αναλογία τους να φτάνει στο 49%. Αυτό συνέβη για τρεις λόγους: λόγω της αύξησης των πωλήσεων ελληνικών προϊόντων, λόγω της ανοδικής πορείας του τουρισμού αλλά και λόγω της κατακόρυφης αύξησης των τιμών ενέργειας. Το 2023 εξέλιπε ο πρώτος λόγος (οι αυξημένες τιμές ενέργειας), ενώ ο δεύτερος άρχισε να περιορίζεται (σ.σ. προς το τέλος του 2023 παρατηρείται μείωση στις εξαγωγές προϊόντων). Ο τουρισμός πήγε το 2023 καλύτερα από κάθε άλλη χρονιά. Ομως η αναλογία των εξαγωγών υποχώρησε στο 44,87% (δεύτερη καλύτερη επίδοση των τελευταίων 30 ετών) και μένει να φανεί τι θα γίνει το 2024. Τα προβλήματα στη ναυσιπλοΐα και η ανησυχία για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας (κάτι που έχει επίπτωση στον τουρισμό) θα είναι το βαρόμετρο για την πορεία των εξαγωγών αναλογικά με το ΑΕΠ.
Το μερίδιο των επενδύσεων στο ΑΕΠ αυξήθηκε αλλά πολύ λιγότερο από ό,τι είχε προϋπολογιστεί. Συνολικά, οι επενδύσεις ανήλθαν στα 30,6 δισ. ευρώ χωρίς όμως η αναλογία να ξεπεράσει –για 3η διαδοχική χρονιά– το 14%. Από τα 30,58 δισ. ευρώ, μόλις τα 4,17 δισ. ευρώ προήλθαν από τις επενδύσεις σε κατοικίες. Η άλλοτε «ατμομηχανή» των ελληνικών επενδύσεων έχει κατεβάσει ταχύτητα, καθώς από τα 20-25 δισ. ευρώ του παρελθόντος έχουμε πέσει πλέον πάνω από 70%-75% και αυτό παρά την αύξηση των τελευταίων ετών. Οι επενδύσεις σε υπόλοιπες κατασκευές είναι πλέον περισσότερες (φτάνουν στα 7,5 δισ. ευρώ), ενώ το μεγαλύτερο μερίδιο στην πίτα των επενδύσεων έχουν πλέον οι μεταλλικές κατασκευές με 10,8 δισ. ευρώ.
Οι επενδύσεις
Την τελευταία θέση στην Ευρώπη όσον αφορά τη συμμετοχή των επενδύσεων στο ΑΕΠ καταλαμβάνει η Ελλάδα και το 2023. Η αύξηση των επενδύσεων, λόγω και της εισροής των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το ΕΣΠΑ, δεν ήταν τέτοια που να μεγαλώσει την αναλογία σε βαθμό που να μας «ξεκολλήσει» από τη βάση της κατάταξης. Μάλιστα, η διαφορά από την προτελευταία θέση παραμένει πολύ μεγάλη και για να κλείσει θα χρειαστούν πολλά δισ. ευρώ επιπλέον.
Η αναλογία των επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε το 2023 στο 13,9% από 13,7% το 2022 και 13,3% το 2021. Λόγω της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, η αναλογία είχε φτάσει να υποχωρεί ακόμη και στο 10,7%-10,8% (αυτό συνέβη από το 2015 μέχρι το 2019) σε μια περίοδο που γιγαντώθηκε το επενδυτικό κενό, δηλαδή η απόσταση ανάμεσα στην αναλογία επενδύσεων προς το ΑΕΠ της Ελλάδας με την αντίστοιχη αναλογία της Ε.Ε. Το 2019 καταγράφηκε η μεγαλύτερη απόσταση η οποία έφτασε στις 11,5 ποσοστιαίες μονάδες καθώς οι επενδύσεις ως προς το ΑΕΠ της Ε.Ε. κινούνται στην περιοχή του 22%-22,5% σταθερά.
Η χώρα έχει θέσει ως στόχο η απόσταση να μειωθεί στις πέντε ποσοστιαίες μονάδες, κάτι που σημαίνει ότι από το 13,9% θα πρέπει να φτάσουμε τουλάχιστον στο 37%-38%. Ή, οι επενδύσεις που το 2023 ανήλθαν στα 30 δισ. ευρώ, θα πρέπει να ανέβουν τουλάχιστον στα 37-38 δισ. ευρώ. Δεν είναι μια «άγνωστη» επίδοση για την Ελλάδα. Το 2007, με την τεράστια ώθηση από την κτηματαγορά, η αναλογία έφτασε στο 26% με τις επενδύσεις να ανέρχονται τότε στα 63 δισ. ευρώ. Επανάληψη ωστόσο μιας τέτοιας επίδοσης προϋποθέτει κατακόρυφη αύξηση της χρηματοδότησης και μέσω του τραπεζικού δανεισμού, προσέλευση άμεσων ξένων επενδύσεων που δεν θα κινούνται μόνο στον τομέα της εξαγοράς ακινήτων και του χρηματοοικονομικού κλάδου, αλλά και πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων.