Διχαστικό όσο λίγα θέματα και επίμονα καυτό και επίκαιρο, το μεταναστευτικό στην Ευρώπη επανέρχεται διαρκώς καθώς τα τελευταία χρόνια οι δραματικές περιφερειακές συγκρούσεις έχουν εκτοξεύσει στα ύψη τον αριθμό όσων αναζητούν ασφάλεια και οικονομική ευημερία στην παραδοσιακά πλούσια Γηραιά Ηπειρο.
Ευθέως ανάλογος και ο σχετικός προβληματισμός κοινωνιών και κυβερνήσεων, με τις τελευταίες να καταφεύγουν σε μέτρα περιορισμού του αριθμού των μεταναστών στις χώρες τους καθώς η αύξησή τους τείνει να τους φέρει σε σύγκρουση με τους ψηφοφόρους τους. Ανεξάρτητα, όμως, από τις πολυάριθμες πολιτικές και κοινωνικές πλευρές του μεταναστευτικού, η οικονομική του διάσταση βρίσκεται τελευταία στο επίκεντρο, καθώς έρχεται σε σύγκρουση με τις πολιτικές προτεραιότητες των κυβερνώντων. Μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες κινδυνεύουν να αποδυναμωθούν εξαιτίας σκλήρυνσης της μεταναστευτικής πολιτικής, που οδηγεί σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού και στην απώλεια επενδύσεων.
Με τον αριθμό των μεταναστών να φτάνει στις 745.000 το 2022, η Βρετανία έσπευσε να λάβει μέτρα για τον περιορισμό τους, ενώ στη Γαλλία το θέμα γίνεται αντικείμενο ολοένα και πιο καυτών πολιτικών διενέξεων καθώς ο δημόσιος διάλογος επικεντρώνεται στην επιβολή αυστηρότερων κανόνων για τους μετανάστες. Σοβαρότερο είναι, πάντως, το πρόβλημα στη Γερμανία, η οικονομία της οποίας έχει λάβει μεγάλη ώθηση από τους μετανάστες. Η κυβέρνηση Σολτς προσανατολίζεται σε αναθεώρηση της μεταναστευτικής πολιτικής της μετά το ρεκόρ αιτήσεων για άσυλο που δέχθηκε το περασμένο έτος. Προπαντός, όμως, την εξωθεί η πίεση που υφίσταται από τη δημοσκοπική άνοδο της ακροδεξιάς και ξενοφοβικής Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), που αλλάζει το κλίμα στη χώρα και επηρεάζει επιχειρήσεις και αγορά εργασίας.
Οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη αναθεωρούν τη μεταναστευτική πολιτική τους μετά την άνοδο της ξενοφοβικής άκρας Δεξιάς.
Μεγάλες επιχειρήσεις της Γερμανίας δυσκολεύονται να προσλάβουν προσωπικό εξαιτίας της εντεινόμενης εχθρότητας προς τους μετανάστες. Ορισμένες υποστηρίζουν μάλιστα ότι χάνουν μέρος του προσωπικού τους που τις εγκαταλείπει έχοντας υποστεί ξενοφοβικές συμπεριφορές. Ανάμεσά τους η CAC Engineering GmbH, που σε έρευνα του Reuters ανέφερε ότι μέσα στους τελευταίους 12 μήνες έφυγαν από την εταιρεία πέντε από τους 40 ξένους υπαλλήλους της. Και στο μεταξύ η Γερμανία εκτιμάται πως θα αντιμετωπίσει έλλειμμα 7 εκατομμυρίων εργατικών χεριών μέχρι το 2035, όταν το σύνολο του εργατικού της δυναμικού ανέρχεται σε 46 εκατομμύρια ανθρώπους.
Στη διάρκεια της εβδομάδας, άλλωστε, με σχετική έκθεσή του για τη γερμανική οικονομία το ΔΝΤ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, που ήδη το περασμένο έτος διολίσθησε σε ύφεση. Επισήμανε πως η γήρανση του οικονομικά ενεργού πληθυσμού είναι η σημαντικότερη διαρθρωτική παθογένειά της, καθώς αποτελεί κύρια αιτία των ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Της θύμισε πως στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας δέχθηκε μεγάλη τόνωση από τις μεταναστευτικές ροές που τώρα τείνουν να κοπάσουν, ενώ οδεύει προς τη σύνταξη η γενιά της μεταπολεμικής έκρηξης των γεννήσεων. Προειδοποίησε, έτσι, το Βερολίνο πως χωρίς τη στήριξη των μεταναστών το εργατικό δυναμικό της Γερμανίας θα μειωθεί στο εγγύς μέλλον περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα του G7. Κάτι που συνεπάγεται συρρίκνωση της οικονομίας της, αφού θα αντιστοιχούν λιγότεροι εργαζόμενοι σε κάθε συνταξιούχο, ενώ θα αυξάνονται οι δαπάνες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και υπηρεσίες υγείας.
Εταιρείες εξετάζουν να «μεταναστεύσουν»
Η τάση για στροφή σε σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική καταγράφεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Υπό την ακροδεξιά κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι, η Ιταλία συμφώνησε προ μηνών με την Αλβανία να αναλάβει την ανέγερση δύο κέντρων που θα φιλοξενούν τουλάχιστον 36.000 μετανάστες στο έδαφος της γειτονικής της χώρας. Η Ισπανία επανεξετάζει τη δική της μεταναστευτική πολιτική, καθώς οι ταραχές και οι κρίσεις στην Αφρική οδήγησαν 13.000 μετανάστες στο έδαφός της. Περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, όμως, το κλίμα είναι αιχμηρότερο και διαρκώς οξυνόμενο στην Ολλανδία, τη χώρα που επί αιώνες αποτελεί υπόδειγμα ανεκτικής κοινωνίας. Η ανάδειξη του ακροδεξιού Γκερτ Βίλντερς σε νικητή των εκλογών του Νοεμβρίου αντανακλά τη θεαματική στροφή της κοινής γνώμης υπέρ μιας σκληρής μεταναστευτικής πολιτικής, απότοκο της θεαματικής αύξησης 60% που σημείωσαν πέρυσι οι μεταναστευτικές ροές στη χώρα.
Η συμπεριφορά ενός επιχειρηματικού κολοσσού, της Unilever, μοιάζει να αποτελεί προάγγελο όσων πρόκειται να συμβούν στην Ολλανδία στο εγγύς μέλλον. Η εταιρεία έφυγε από τη χώρα πριν από τέσσερα χρόνια για να εγκατασταθεί στη Βρετανία και τώρα προβληματίζεται αν θα εισαγάγει τη μονάδα της παραγωγής παγωτών, αξίας 17 δισ. ευρώ, στην αγορά του Αμστερνταμ ή του Λονδίνου. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας, Χάιν Σουμάχερ, την απόφασή της θα διαμορφώσει το αν θα είναι ελκυστικό στο εγγύς μέλλον το επιχειρηματικό κλίμα στη χώρα. Αντίστοιχο προβληματισμό εκφράζει και η εταιρεία θαλάσσιων ερευνών Boskalis NV, που ενδέχεται να μεταφέρει τα κεντρικά γραφεία της εκτός Ολλανδίας, όπως και το 16% των ολλανδικών εταιρειών που εξετάζουν το ενδεχόμενο να μεταφέρουν τουλάχιστον μέρος των δραστηριοτήτων τους στο εξωτερικό μέσα στην επόμενη διετία.
Το 16% των ολλανδικών επιχειρήσεων σκέφτεται να μεταφέρει μέρος των δραστηριοτήτων στο εξωτερικό.
Ο προβληματισμός επικεντρώνεται πάντα στο αν θα είναι θετικό το επιχειρηματικό κλίμα στη χώρα. Πράγμα αμφίβολο, καθώς η εκλογική επιτυχία του Βίλντερς στρέφει την κοινή γνώμη εναντίον των ξένων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν ξένους υπαλλήλους.
Ηδη έχουν ψηφιστεί νόμοι που προβλέπουν φορολόγηση των επαναγορών μετοχών και μείωση των φοροαπαλλαγών για εξειδικευμένους ξένους επαγγελματίες. Παράλληλα, αναμένεται να ψηφιστεί σύντομα νομοσχέδιο που θέτει όρια στον αριθμό των ξένων φοιτητών στη χώρα. Και αυτό συνεπάγεται ακόμη λιγότερες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις να διασφαλίσουν ταλαντούχα στελέχη.
Δεδομένου ότι η Ολλανδία είναι έδρα μεγάλων βιομηχανιών μικροεπεξεργαστών όπως οι ASML, Boskalis και NXP Semiconductors NV, η δυσμενής εξέλιξη στη χώρα σκιαγραφεί τους κινδύνους που απειλούν τις επιχειρήσεις σε όλη την Ευρώπη. Το εντεινόμενο αντιμεταναστευτικό κλίμα ενδέχεται να περιορίσει καθοριστικά τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να απασχολούν ξένους στων οποίων τις υπηρεσίες βασίζονται εδώ και χρόνια.
Κρίσιμοι για τη μείωση του ιταλικού χρέους οι μετανάστες
Η τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωζώνης, η Ιταλία, επιχειρεί παράλληλα με τις άλλες να ελέγξει τον αριθμό των μεταναστών, αν και έχουν ευεργετήσει την οικονομία της, βοηθώντας την να αντιμετωπίσει τη σοβαρότερη παθογένειά της: το χρέος της.
Λίγους μήνες προτού υπογράψει η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι την επίμαχη συμφωνία με την Αλβανία για την εγκατάσταση μεταναστών σε ειδικά κέντρα στο έδαφος της γειτονικής χώρας, το ιταλικό υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση που τουλάχιστον εξέπληξε, αν όχι αιφνιδίασε. Από σχετική έρευνά του είχε προκύψει πως η παρουσία μεταναστών στην Ιταλία λειτουργεί ευεργετικά, βελτιώνοντας τη δημοσιονομική της εικόνα, καθώς όσο αυξάνεται ο αριθμός των μεταναστών αποκλιμακώνεται το χρέος. Κατέληγε στο συμπέρασμα πως αν ο αριθμός των μεταναστών αυξηθεί κατά 33% μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, τότε το δημόσιο χρέος της χώρας θα μειωθεί κατά περισσότερο από 20 μονάδες. Και η άλλη πλευρά του ιδίου νομίσματος ήταν η διαπίστωση πως όταν μειώνεται ο αριθμός των μεταναστών στη χώρα, αυξάνεται το χρέος της.
Αν ο αριθμός τους αυξηθεί κατά 33% μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, το χρέος θα μειωθεί κατά 20 μονάδες.
Δεδομένου ότι η Ιταλία είναι η πλέον υπερχρεωμένη οικονομία της Ευρωζώνης μετά την Ελλάδα, η είδηση βρέθηκε στα πρωτοσέλιδα των ιταλικών εφημερίδων, με τη La Stampa να σοκάρει ανακοινώνοντας με πηχυαίους τίτλους ότι «η κυβέρνηση θέλει περισσότερους μετανάστες, καθώς είναι χρήσιμοι για τη μείωση του χρέους». Στο μεταξύ, η κυβέρνηση Μελόνι εξακολουθούσε να διακηρύττει σε όλους τους τόνους ότι θέλει να περιορίσει τον αριθμό των μεταναστών. Η ιταλική οικονομία πάσχει όμως από την ίδια παθογένεια της Γερμανίας, όπως και γενικότερα του δυτικού κόσμου, την υπογεννητικότητα: σύμφωνα με τη στατιστική της υπηρεσία, την ISTAT, το 2022 οι γεννήσεις υποχώρησαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και συγκεκριμένα κάτω από τις 400.000.
Η γήρανση του πληθυσμού της, όμως, επιβαρύνει τα συνταξιοδοτικά ταμεία και σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ μέχρι το 2036 οι συνταξιοδοτικές δαπάνες στην Ιταλία θα φτάσουν το 17,4% του ΑΕΠ. Και όπως τόνισε προσφάτως η ιταλική διαδικτυακή εφημερίδα Fanpage.it, μείζον πρόβλημα της χώρας και πονοκέφαλος για την κυβέρνηση είναι η επιτακτική ανάγκη να απασχολείται ικανοποιητικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού.
Και δεν είναι η πρώτη φορά που Ιταλοί οικονομολόγοι διαπιστώνουν και επισημαίνουν πως οι μετανάστες καλύπτουν ανάγκες της χώρας. Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της Corriere della Sera, το 2018, ο τότε επικεφαλής του ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης είχε τονίσει πόσο κρίσιμος ήταν ο ρόλος των μεταναστών «για να διατηρούν μια βιώσιμη ισορροπία ανάμεσα σε όσους εισπράττουν σύνταξη και όσους εργάζονται».
Η Γερμανία
Σκιαγραφώντας τη σημασία των μεταναστών για την αγορά εργασίας και την οικονομία της Γερμανίας, το ΔΝΤ τόνισε μέσα στην εβδομάδα πως «τώρα που έρχεται στο τέλος του το μεταναστευτικό κύμα της περασμένης δεκαετίας και οδεύει προς τη σύνταξη η γενιά της έκρηξης των μεταπολεμικών γεννήσεων, ο ρυθμός αύξησης του εργατικού δυναμικού θα μειωθεί στη Γερμανία περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα».
5 από τους 40 υπαλλήλους της έχασε μέσα στους τελευταίους μήνες η εταιρεία CAC Engineering GmbH εξαιτίας ξενοφοβικών συμπεριφορών στη Γερμανία.
Η Ολλανδία
Καθιστώντας σαφές πως τόσο η εταιρεία του όσο και γενικότερα οι εταιρείες θα ακολουθήσουν τα ταλέντα αν αυτά αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την Ολλανδία εξαιτίας της στροφής της εναντίον των μεταναστών, ο Πίτερ Βένινκ, επικεφαλής της βιομηχανίας μικροεπεξεργαστών ASLM, τόνισε πως «αν η Ολλανδία κλείσει τις πόρτες και δεν μπορούμε πλέον να προσλαμβάνουμε μετανάστες ή ξένους φοιτητές, τότε θα πάμε εκεί όπου θα διασφαλίσουμε ότι θα αναπτυχθούμε».
40% των υπαλλήλων της βιομηχανίας μικροεπεξεργαστών ASML εντός Ολλανδίας
είναι ξένοι.
Το εχθρικό κλίμα
Εκφράζοντας το εχθρικό κλίμα που καλλιεργείται στη Γερμανία κατά των ξένων, ο Ούλριχ Οχμε, αντιπρόεδρος της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), δήλωσε προ ημερών πως «η ζωή των γυναικών μας και των κοριτσιών έχει γίνει πολύ πιο δύσκολη στους δημόσιους χώρoυς, καθώς αυξάνεται ο φόβος για τον κίνδυνο μαζικών βιασμών και επιθέσεων με μαχαίρι».