Εάν οι αρμόδιοι αξιωματούχοι δεν φεισθούν καμίας προσπάθειας προκειμένου να αντιμετωπίσουν το δυσθεώρητο παγκόσμιο δημόσιο χρέος, τότε θα πρέπει να ασχοληθούν ενδελεχώς με τους αδύναμους νόμους περί διαφάνειας και δημοσιοποίησης στοιχείων. Κρυφό χρέος είναι ο δανεισμός για τον οποίο ευθύνεται μια κυβέρνηση, αλλά δεν αποκαλύπτεται στους πολίτες της ή σε άλλους πιστωτές. Και ενώ αυτό το χρέος εκ φύσεως συχνά κρατείται εκτός επίσημου κρατικού ισολογισμού, είναι πολύ πραγματικό, αγγίζοντας το 1 τρισ. δολ. παγκοσμίως, σύμφωνα με εκτιμήσεις.
Αν και αυτές οι άγνωστες υποχρεώσεις δεν είναι μεγάλες σε σύγκριση με το παγκόσμιο δημόσιο χρέος των άνω των 91 τρισ. δολαρίων, συνιστούν μια επιδεινούμενη απειλή για χώρες χαμηλού εισοδήματος με ήδη υψηλό χρέος και ετήσιες ανάγκες αναχρηματοδότησης, που έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Το πρόβλημα οξύνεται περαιτέρω υπό συνθήκες υψηλότερων επιτοκίων και ασθενέστερης ανάπτυξης. Αυτές οι δυνητικά τρομερές συνέπειες αποτρέπονται με την ενίσχυση των εθνικών νομικών πλαισίων. Η νέα μας εργασία «Τα νομικά θεμέλια της διαφάνειας περί δημοσίου χρέους: εναρμονίζοντας το νόμο με τις καλές πρακτικές» παρουσιάζει ευρήματα από έρευνα σε 60 χώρες.
Η έρευνα δείχνει ότι λιγότερες από 30 συμμετέχουσες χώρες έχουν νόμους που προβλέπουν τη διαχείριση χρέους και την κατάρτιση δημοσιονομικών εκθέσεων. Επίσης, λιγότερες από 15 χώρες προβλέπουν αποκάλυψη πληροφοριών όσον αφορά τον κρατικό δανεισμό. Εντοπίζουμε, επίσης, τέσσερις αξιοσημείωτες αδυναμίες στην εσωτερική νομοθεσία, που διευκολύνουν την απόκρυψη δεδομένων του χρέους: ο στενός ορισμός του, οι ανεπαρκείς νομικές απαιτήσεις για δημοσιοποίηση και διαφάνεια, οι ρήτρες εμπιστευτικότητας στις συμβάσεις δημοσίου χρέους και η αναποτελεσματική εποπτεία.
Ειδικότερα, σε πολλές χώρες ένας περιοριστικός ορισμός του δημόσιου χρέους στη νομοθεσία επιτρέπει ορισμένες κατηγορίες του να διαφεύγουν την εποπτεία. Συνιστούμε ο ορισμός του δημόσιου χρέους να είναι ευρύς και περιεκτικός, ώστε να περιλαμβάνει ληξιπρόθεσμες οφειλές, παράγωγα και ανταλλαγές, πιστώσεις προμηθευτών και παραδοχές εγγυήσεων, δάνεια και τίτλους, δημοσιονομικά κονδύλια, δημόσια καταπιστευματικά ταμεία (συνταξιοδοτικά, για παράδειγμα) και οχήματα ειδικού σκοπού. Δεύτερον, μια ισχυρή νομική βάση είναι ουσιώδης, ώστε να διατυπώνεται σαφής απαίτηση για δημοσιοποίηση των στοιχείων του χρέους κατά τρόπο έγκαιρο και συναφή για την ανάλυση της πολιτικής, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Τρίτον, το απόρρητο στις συμβάσεις δημοσίου χρέους παρεμποδίζει άμεσα τη διαφάνεια. Και τέταρτον, η διαφάνεια επί του δημοσίου χρέους παρακωλύεται σε περιπτώσεις πλημμελούς εποπτείας.
* Οι κ. Αλίσα Ασκροφτ, Κάρλα Βάσκεθ και Ρόντα Γουίκς-Μπράουν είναι στελέχη του ∆ΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ∆ΝΤ.