Αν και δεν αποδέχεται τον όρο, τον εισπράττει ως μη αντιπροσωπευτικό για τις απώλειες που κατέγραψαν οι τράπεζες, θεωρεί ότι το PSI διέσωσε την Ευρωζώνη, αποκατέστησε τα διαχρονικά λάθη του ιδιωτικού τομέα και απέτρεψε μια ιταλική κρίση χρέους. Ο πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Ενωσης Τραπεζών, Τσαρλς Νταλάρα, επισκέφθηκε την Αθήνα με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «€υρωσόκ», στο οποίο εξιστορεί πώς ο ίδιος βίωσε τις διαπραγματεύσεις για τα ελληνικά ομόλογα. Σε συνάντηση με την «Κ» περιγράφει την «παρτίδα πόκερ» Παπανδρέου και Μέρκελ, η οποία σηματοδότησε τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα. Αποκαλύπτει ότι ο Ομπάμα ήθελε και προσπάθησε να εμπλακεί περισσότερο στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης, αλλά βρήκε τοίχο σε Βερολίνο και Παρίσι. Μεταφέρει ότι ο Βενιζέλος ήταν συγχυσμένος στο τηλέφωνο μετά την πρωτοβουλία Παπανδρέου για δημοψήφισμα και αφήνει αιχμές για τον ρόλο του ΔΝΤ στη διαπραγμάτευση για το PSI, καθώς με τις απαιτήσεις του παρ’ ολίγον να τορπιλίσει την αναδιάρθρωση του χρέους. Ο Τσαρλς Νταλάρα πιστεύει ότι ο Παπαδήμος πέτυχε ακριβώς επειδή δεν είχε θητεύσει στην ακανθώδη πολιτική σκηνή της Ελλάδας και τονίζει ότι η απειρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ κόστισε στην Ελλάδα άλλα 5 χρόνια επώδυνης προσαρμογής. Οσο για τον Σαρκοζί; «Ηταν μελοδραματικός. Εχθρικός με τους τραπεζίτες. Μόνο εκείνος ξέρει αν προσποιούνταν. Πάντως, να ξέρετε, ποτέ δεν μπήκε στη συζήτηση για Grexit».
– Στο βιβλίο σας γράφετε ότι ο Παπανδρέου «σε μια κίνηση τακτικής» προειδοποίησε πως η Ελλάδα θα ζητούσε βοήθεια από το ΔΝΤ αν η Ευρώπη δεν μετρίαζε τις απαιτήσεις της και πως τελικά η Μέρκελ «αποδέχθηκε την προσφορά του». Αναφέρεστε, δηλαδή, σε μια μπλόφα η οποία έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα;
– Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος μπλόφαρε με ποιον. Ο Παπανδρέου μπορεί να σκέφθηκε ότι αν μπλόφαρε με προσφυγή στο ΔΝΤ, θα χαλάρωνε τους όρους που επέβαλλε η Ευρώπη. Ομως την ίδια στιγμή υπήρχαν αξιωματούχοι στην Ευρώπη που συζητούσαν ήδη ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η ιδέα ενός προγράμματος του ΔΝΤ για μια ευρωπαϊκή χώρα πραγματικά δεν είχε αντιμετωπιστεί επί δεκαετίες. Τελικά έγινε εμφανές ότι έλειπαν δύο πράγματα: το κεφάλαιο που χρειαζόταν ήταν πολύ μεγαλύτερο από το ποσό που είχε διαθέσιμο η Ευρώπη στον δικό της μηχανισμό σταθερότητας και το ΔΝΤ θα έφερνε κάποια αξιοπιστία στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, την οποία η Ευρώπη εκείνη τη στιγμή δεν διέθετε.
– Γνωρίζουμε ότι το ΔΝΤ με επικεφαλής τον Στρος Καν ήθελε «με το καλημέρα» αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Γιατί δεν προχώρησε η εισήγηση; Ποιες είναι οι δικές σας πληροφορίες;
– Νομίζω ότι ο Στρος Καν αντιμετώπισε την ίδια αντίσταση που αντιμετώπισα και ο ίδιος 6-7 μήνες αργότερα. Αναφέρομαι στην ιδιαίτερα σταθερή αποφασιστικότητα του τότε επικεφαλής της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ, ότι δεν θα ήταν αποδεκτό μια χώρα-μέλος της Ευρωζώνης να αναδιαρθρώσει το χρέος της, τελεία και παύλα. Βεβαίως, από τις αρχές του 2011 γινόταν όλο και πιο σαφές ότι θα χρειαζόταν μια αναδιάρθρωση.
– Προφανώς έχετε ακούσει την εκτίμηση ότι το «κούρεμα» καθυστέρησε προκειμένου να δοθεί χρόνος στις τράπεζες που κατείχαν ελληνικά ομόλογα «να τα ξεφορτωθούν». Τι λέτε;
– Νομίζω ότι δεν είναι αυτή η πραγματικότητα. Οι τράπεζες συμφώνησαν σε ένα καθεστώς ακινησίας και η πλειονότητά τους ήταν πρόθυμη να κρατήσει αυτά τα ομόλογα. Είναι αλήθεια ότι δεν το έκαναν όλες. Αλλά η ιδέα ότι η αναδιάρθρωση καθυστέρησε γι’ αυτόν τον λόγο θεωρώ ότι δεν έχει βάση.
– Ποιες ήταν τότε οι τράπεζες που μείωσαν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα; Ηταν, για παράδειγμα, γαλλικές; Γερμανικές;
– Δεν έχω ακριβή ανάγνωση γι’ αυτό και δεν θέλω να κάνω εικασίες. Ηταν μερικές τράπεζες και δεν ήταν μόνο τράπεζες. Στους πιστωτές ήταν και ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλοι επενδυτές.
– Οι Ελληνες τραπεζίτες ήθελαν τότε το «κούρεμα»;
– Σε εκείνη τη φάση δεν το ήθελαν και ούτε το περίμεναν. Το γεγονός ότι θα ήταν τελικά αναπόφευκτο εμπεδώθηκε στα μέσα του 2011. Και ήταν Ιούνιος του 2011 όταν ξεκινήσαμε τις διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους αξιωματούχους.
-Ποιος Eυρωπαίος θα λέγατε ότι «πήρε πάνω του» το PSI. Ποιο είναι το πρόσωπο χωρίς το οποίο δεν θα είχε επιτευχθεί συμφωνία για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους;
-Υπήρχαν δύο βασικοί εταίροι, οι οποίοι συγκέντρωσαν την υποστήριξη της τραπεζικής κοινότητας. Ο ένας ήταν ο τότε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Deutsche Bank Τζο Άκερμαν, ο οποίος δούλεψε προς αυτήν την κατεύθυνση παρότι ανησυχούσε ότι ο Τρισέ και η ΕΚΤ παρέμεναν αντίθετοι. Ο άλλος βασικός παράγοντας ήταν ο Ζαν Λεμιέρ, σημερινός πρόεδρος της BNP Paribas, τότε ανώτερος σύμβουλος του προέδρου -μάλιστα, η αρχική συνάντηση στην οποία οργανώσαμε τους δανειστές διεξήχθη στην έδρα του, στο Παρίσι. Μείναμε όλοι πολύ κοντά σε όλη τη διαδικασία.
Ο Σαρκοζί ήταν μελοδραματικός, μόνο εκείνος ξέρει αν προσποιούνταν – Η απειρία του ΣΥΡΙΖΑ κόστισε άλλα 5 χρόνια επώδυνης προσαρμογής.
– Ποιο πρόσωπο θα ξεχωρίζατε από την ελληνική πλευρά για τη συμβολή του στη διαχείριση της κρίσης;
– Τον Λουκά Παπαδήμο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό μου. Ηταν η σωστή επιλογή εκείνη τη στιγμή και συγχαίρω την τότε πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου και του Σαμαρά, ο οποίος βρισκόταν τότε κοντά στα όρια της εξουσίας, για το γεγονός ότι συμφώνησε σε εκείνη τη λύση. Ο Παπαδήμος έφερε ορισμένη αξιοπιστία, καθώς δεν είχε πολιτική εμπειρία στην Ελλάδα, δεν ήταν ενσωματωμένος στην ακανθώδη σκηνή της. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο αείμνηστος Γιάννης Κωστόπουλος, όπως και ο τότε αναπληρωτής του, Σπύρος Φιλάρετος. Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, κινητοποιώντας την υποστήριξη στη Βουλή. Επίσης συνέβαλε στη συγκεκριμενοποίηση της συμφωνίας ώστε να καταστεί λεπτομερής. Βεβαίως γνωρίζετε καλύτερα από εμένα ότι η Ελλάδα πέρασε στη συνέχεια άλλα 4-5 χρόνια επώδυνης προσαρμογής, εν μέρει λόγω των δυσκολιών στη διαπραγμάτευση για λογαριασμό της Ελλάδας από μια άπειρη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
– Υπήρξε ίσως κάποια στιγμή που κινδύνευσε πραγματικά η συμφωνία για το PSI; Και ποια ήταν αυτή;
– Τον χειμώνα 2011-2012, όταν το ΔΝΤ επέμενε σε περισσότερη οικονομική προσαρμογή από τους Ελληνες και συγχρόνως πίεζε για ένα βαθύτερο «κούρεμα». Τότε ανησύχησα ότι θα μας ωθούσαν σε ένα επίπεδο απωλειών που θα ήταν απαράδεκτο για τους τραπεζίτες. Σε εκείνο το σημείο υπήρχε ο κίνδυνος είτε η Ελλάδα να επιχειρήσει μονομερώς μια αναδιάρθρωση, στην οποία θα ήμασταν αντίθετοι, είτε να απομακρυνόμασταν – και εκεί θα μπορούσε να συμβεί η χρεοκοπία. Οι προοπτικές αυτές ήταν αληθινές και διήρκεσαν από τον Δεκέμβριο του 2011 έως το πρώτο τρίμηνο του 2012, οπότε και οριστικοποιήσαμε τη συμφωνία καθώς βρισκόμασταν στην κόψη του ξυραφιού. Οι πολιτικές του ΔΝΤ σε εκείνη τη φάση ωθούσαν την Ελλάδα βαθύτερα σε ύφεση –αντί να αποκαθιστούν τη σταθερότητα– και έσπρωχναν τους τραπεζίτες στη γωνία, γεγονός που με απασχολούσε έντονα διότι πραγματικά μπορεί να μη συμφωνούσαν.
– Στο τέλος της ημέρας, ποιος κέρδισε και ποιος έχασε από το PSI;
– Εδώ θα πρέπει να πω ότι προσωπικά δεν μου αρέσει εν γένει ο όρος PSI (σ.σ. Private Sector Involvement, δηλαδή ανάμειξη του ιδιωτικού τομέα) και αυτό διότι ακούγεται σαν να είναι κάτι ήπιο. Είναι όμως ευφημισμός, καθώς ήταν ιστορικά τεράστιες οι απώλειες στην αξία των απαιτήσεων. Οι πιστωτές έκαναν και εκείνοι από την πλευρά τους μεγάλα λάθη στη διαχείριση των κινδύνων και στις πρακτικές δανεισμού. Ομως πλήρωσαν ένα τεράστιο τίμημα γι’ αυτά τα λάθη. Υπό αυτήν, την έννοια, λοιπόν, σε οικονομικούς όρους, στους χαμένους της αναδιάρθρωσης είναι οι πιστωτές – τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία. Διαγράφηκαν ή αναδιαρθρώθηκαν 206 δισ. ευρώ. Εξαλείφθηκαν τελείως 106 δισ. ευρώ. Ποτέ ξανά δεν είχε γίνει κάτι παρόμοιο. Και αυτό έγινε φυσικά για να μειωθεί το βάρος του ελληνικού λαού, ο οποίος ήταν και ο κερδισμένος της αναδιάρθρωσης. Μακροπρόθεσμα όμως και οι δύο πλευρές ήταν νικήτριες, καθώς αποκαταστάθηκε η σταθερότητα στην Ευρωζώνη και αφαιρέθηκαν τα ρίσκα για μια αναδιάρθρωση χρέους στην Ιταλία.
– Πώς ήταν η συνεργασία Μέρκελ – Σαρκοζί; Πώς θα περιγράφατε τη χημεία τους;
– Διαφορετικοί άνθρωποι, διαφορετικοί ηγέτες. Η Μέρκελ ήταν νηφάλια και στοχαστική. Κατά τη γνώμη μου, ικανή ηγέτις. Αγωνιζόταν όμως συχνά μεταξύ των δύο ρόλων της. Από τη μια, καγκελάριος της Γερμανίας. Από την άλλη, ηγέτις της Ευρώπης. Ο Σαρκοζί ήταν επιδεικτικός έως και μελοδραματικός. Ηταν σίγουρα πολύ εκδηλωτικός. Ως προς τη σχέση τους, ας το παραδεχθούμε: δεν ήταν μόνο τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους αλλά και οι διαφορετικοί ρόλοι που εκ των πραγμάτων αντιπροσώπευαν στην Ευρώπη. Οταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε μίλησε ανοιχτά για την ανάγκη και τα οφέλη ενός Grexit, μια προσέγγιση την οποία θεωρούσα αρκετά επικίνδυνη από μέρους του, ο Σαρκοζί δεν έκανε ποτέ αυτό το βήμα. Οι Γάλλοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την εξεύρεση μιας συνεργατικής λύσης.
– Στο βιβλίο περιγράφετε μια ιδιαίτερα επιθετική συμπεριφορά του Σαρκοζί στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες.
– Οχι απλώς επιθετική, θα έλεγα εχθρική.
– Προσποιούνταν κατά τη γνώμη σας;
– Νομίζω ότι μόνο αυτός μπορεί να το πει. Οταν τελείωσε η επίδειξη – κατηγορητήριο κατά των τραπεζών, εισέπραξα ένα σημάδι από εκείνον ότι δεν έπρεπε να το πάρουμε προσωπικά, ας το πω έτσι. Τι ακριβώς σήμαινε όλο αυτό, νομίζω μόνον ο ίδιος μπορεί να το εξηγήσει.
Ο λανθασμένος υπολογισμός για το δημοψήφισμα και η σύγχυση Βενιζέλου
– Στο βιβλίο σας αναφέρετε αρκετά στιγμιότυπα με τον Γιώργο Παπανδρέου. Ποιο θα λέγατε ότι ήταν το μεγαλύτερο λάθος του στη διαχείριση της κρίσης;
– Το γεγονός ότι κάλεσε για δημοψήφισμα. Ηταν μια πολιτική παρόρμηση, κατανοητή υπό την έννοια ότι είχε μικρό περιθώριο υποστήριξης στη Βουλή και πίστεψε ότι η συμφωνία με τις Βρυξέλλες, η οποία θα παρείχε στην Ελλάδα ελάφρυνση χρέους μαζί με το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, θα του προσέφερε ευνοϊκούς ανέμους στην πλάτη του.
– Ηταν όμως ένας λανθασμένος υπολογισμός.
– Ακριβώς. Και νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο έγινε –αιφνιδιαστικά και χωρίς επαρκή διαβούλευση με το Βερολίνο ή το Παρίσι· ακολούθησε και η συνάντηση με έναν εξαιρετικά εκδηλωτικό Σαρκοζί, όπως λένε οι πληροφορίες, προσωπικά δεν ήμουν εκεί– άλλαξε τη δυναμική με πολύ αρνητικό τρόπο για τον Γιώργο και την τότε ελληνική κυβέρνηση. Με όλο τον σεβασμό προς εκείνον, νομίζω ότι ήταν λάθος. Αλλά μέσα σε τόσο ταραγμένες περιόδους, δεν πρέπει να κατακρίνει κανείς έναν πρωθυπουργό ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει τόσο δύσκολες συνθήκες, από την αρχή της θητείας του. Τρέφω μεγάλο σεβασμό για εκείνον και για όσα προσπάθησε να πετύχει.
– Τι θυμάστε από την ημέρα που ο Παπανδρέου προέβη σε αυτή την κίνηση;
– Θυμάμαι ότι το έμαθα εμμέσως, από τις ειδήσεις. Ημουν στις ΗΠΑ και τηλεφώνησα αμέσως στον Βενιζέλο. Ηταν στο κρεβάτι στο νοσοκομείο όταν δέχτηκε την κλήση μου. Μου εξήγησε ότι ήταν μια ενέργεια η οποία δεν είχε την πλήρη υποστήριξη του υπουργικού συμβουλίου. Μετά μίλησα απευθείας με τον Παπανδρέου και μου εξήγησε το σκεπτικό του. Θυμάμαι ότι απογοητεύθηκα. Ηταν σαν να αρπάζεις την ήττα από τα σαγόνια της νίκης. Είχαμε επιδείξει τεράστια ευελιξία συμφωνώντας επί της αρχής για «κούρεμα» του χρέους κατά 50%. Εμεναν μόνον οι λεπτομέρειες. Ηταν μια τεράστια παραχώρηση. Ποτέ ξανά δεν είχε συμφωνηθεί η διαγραφή χρέους 100 δισ. ευρώ. Και ήταν μια εξέλιξη η οποία θα ξεκλείδωνε στη συνέχεια πολλούς επιπλέον γύρους κεφαλαίων από την Ευρώπη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Από τις Κάννες και μετά άρχισε ο κατήφορος και τα πράγματα κατέρρευσαν στην τότε κυβερνητική ηγεσία της Ελλάδας.
– Πώς ήταν ο Βενιζέλος σε εκείνο το τηλεφώνημα; Θυμωμένος; Απογοητευμένος;
– Συγχυσμένος. Δεν ήθελα να τον επιβαρύνω περισσότερο γιατί μου μιλούσε από το νοσοκομείο.
Ο Ομπάμα και η ομάδα του δεν μπόρεσαν να εμπλακούν περισσότερο στην ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης. Το ήθελαν και προσπάθησαν, αλλά η Ευρώπη τους απωθούσε συνεχώς.
– Ο Παπανδρέου; Είχε συνειδητοποιήσει εκείνη την ώρα τις συνέπειες της πρωτοβουλίας του;
– Ηταν σε εκείνο το σημείο που άρχισε να βλέπει ότι αυτό που είχε στο μυαλό του μάλλον δεν μπορούσε να δουλέψει.
-Παρεμπιπτόντως, θεωρείτε ότι τόσο ο Καραμανλής όσο και ο Παπανδρέου γνώριζαν εγκαίρως τη σοβαρότητα της κατάστασης στην ελληνική οικονομία; Ή ήταν έκπληξη και για εκείνους η εκδήλωση αυτής της κρίσης σε αυτήν την ένταση;
-Νομίζω ότι εξεπλάγησαν και οι ίδιοι. Ξέρετε, όταν τα πράγματα πάνε καλά στην επιφάνεια, είναι εύκολο να αγνοήσεις ή να απορρίψεις τα προβλήματα στο λεβητοστάσιο. Ο Καραμανλής δεν εστίασε σε αυτό και φαίνεται να άφησε στην άκρη τις ανησυχίες για τις υπερβολικές δαπάνες που έγιναν την τελευταία περίοδο της θητείας του, το 2009. Δεν ξέρω αν γνώριζε τα ακριβή νούμερα. Ξέρω πάντως ότι ακόμη και ο Παπακωνσταντίνου, ένας έμπειρος οικονομολόγος, έμεινε έκπληκτος τότε με το βάθος και τη σοβαρότητας των προβλημάτων. Η αλήθεια είναι ότι επί δεκαετίες στην Ελλάδα υπήρξαν πελατειακές λογικές, αναποτελεσματικότητα και σοσιαλιστικού τύπου περιορισμοί στην ανταγωνιστικότητα. Κλειστές αγορές και στρεβλώσεις. Εκ των υστέρων, είναι σαφές ότι οι διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας αυξάνονταν κάτω από το ραντάρ για το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολεμικής περιόδου.
-Με την ευκαιρία, ποιες ήταν οι σκέψεις σας όταν ακούγατε την κυβέρνηση Παπανδρέου να παρομοιάζει την ελληνική οικονομία με τον Τιτανικό;
-Νομίζω ότι ήταν ανθρώπινες αντιδράσεις μπροστά σε αυτό που έβλεπαν, καθώς ήταν και οι ίδιοι σοκαρισμένοι.
-Μαζί με όλους εμάς, τους άκουγαν βέβαια και οι αγορές.
-Πράγματι. Ξέρετε, όμως, κανείς δεν περίμενε ότι αυτές οι ανακοινώσεις των δημοσιονομικών δεινών θα πυροδοτούσαν τόσο δραματικές δυναμικές οδηγώντας στην κατάρρευση της εμπιστοσύνης στις αγορές. Και, μέσα από όλη την καριέρα μου, έχω μάθει ότι οι αγορές είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές μακροπρόθεσμα αλλά μόνο μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να είναι ασταθείς και να αντιδρούν υπερβολικά.
– Ανησυχούσε τότε η Ουάσιγκτον για τους γεωπολιτικούς κινδύνους γύρω από την Ελλάδα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης;
– Ναι. Και είναι λυπηρό που ο Ομπάμα και η ομάδα του δεν μπόρεσαν να εμπλακούν περισσότερο στην ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης. Το ήθελαν και προσπάθησαν, αλλά η Ευρώπη τους απωθούσε συνεχώς, λέγοντας ουσιαστικά: «Ευχαριστώ πολύ, θείε Σαμ, αλλά αυτό είναι δικό μας πρόβλημα και θα το λύσουμε».
– Αναφέρεστε στο Βερολίνο;
– Βασικά, ναι. Αλλά και στο Παρίσι. Ξέρετε, υπάρχει μια ευρωπαϊκή περηφάνια, η οποία είναι κατανοητή. Δεν είναι όμως πρακτική, γιατί –στο τέλος της ημέρας– το ΔΝΤ είναι ένας πολυμερής οργανισμός και αυτό δεν ήταν ένα εύκολα επιλύσιμο πρόβλημα.
-Κλείνοντας, θα σας ζητήσω να μοιραστείτε κάποια ξεχωριστή ιστορία από εκείνη την περίοδο, την οποία -παρότι θυμάστε- δεν έχετε γράψει στο βιβλίο.
-Υπάρχουν πολλές τέτοιες ιστορίες, αλλά από τη στιγμή που δεν τις έγραψα στο βιβλίο, υπήρχε λόγος…
-Πιθανώς να υπάρχουν κάποιες στη γκρίζα περιοχή και να το πάρετε τώρα απόφαση…
-(σ.σ. γέλια) Κοιτάξτε, θα αρκεστώ ευρύτερα να πω καθαρά τα εξής ακόλουθα, τα οποία δεν γράφω ευθέως στο βιβλίο. Πρώτον, στο απόγειο της κρίσης, είδα καλύτερη ηγεσία από την Αθήνα παρά από τις Βρυξέλλες ή το Βερολίνο. Δεύτερον, ολόκληρος ο τρόπος με τον οποίο οι Βρυξέλλες οργάνωσαν τις διαπραγματεύσεις ήταν οριακά δυσλειτουργικός. Τρίτον, το λέω ειλικρινά και ευθέως ότι είμαι περήφανος για τους πιστωτές. Έκαναν λάθη που τροφοδότησαν την κρίση. Δέχθηκαν όμως να γράψουν απώλειες δισεκατομμυρίων διότι συνειδητοποίησαν ότι το διακύβευμα ήταν το μέλλον του ευρώ. Και δεν είναι σύνηθες φαινόμενο να συναντάς τραπεζίτες με μακρόπνοη προσέγγιση. Θα αφήσω αυτό ως τελευταία σκέψη.