Στα παραμύθια ο μονόκερος είναι το μυθικό ον με μορφή αλόγου που είναι αδύνατο να πιαστεί. Στον κλάδο της τεχνολογίας, ο όρος χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει μια (μη εισηγμένη στο χρηματιστήριο) τεχνολογική εταιρεία με αποτίμηση άνω του ενός δισεκατομμυρίου. Το 2013, οπότε ξεκίνησε η χρήση του συγκεκριμένου όρου, οι εταιρείες με ανάλογες αποτιμήσεις ήταν πραγματικά σπάνιες, 39 σε όλο τον κόσμο.
Σήμερα οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των τεχνολογικών μονόκερων κυμαίνονται μεταξύ 400 και 600 παγκοσμίως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα φιλοξενούν το 80% αυτών των εταιρειών, ενώ η Ευρώπη βρίσκεται αρκετά πίσω, με ποσοστό 11%.
Η σημασία αυτών των εταιρειών είναι μεγάλη. Ζούμε μια τεχνολογική επανάσταση, που επεκτείνεται σε όλο και περισσότερους τομείς, αλλάζοντας το περιβάλλον γύρω μας με ραγδαίους ρυθμούς. Οι νέες παγκόσμιες πλατφόρμες των επόμενων δεκαετιών φτιάχνονται από τεχνολογικές εταιρείες σήμερα. Και η μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη είναι να καταφέρει να παραγάγει (τουλάχιστον κάποιους από) τους μεγάλους πρωταγωνιστές του μέλλοντος.
Η νέα τεχνολογική επανάσταση αλλάζει και τους κανόνες του επιχειρείν. Η τεχνητή νοημοσύνη εισάγει τη μεγαλύτερη ίσως «αλλαγή παραδείγματος» στην ιστορία της τεχνολογίας, καθώς για πρώτη φορά οι υπολογιστές μιμούνται αποκλειστικά ανθρώπινες δεξιότητες (σκέψη, αναγωγή συμπερασμάτων), γρήγορα, σε μεγάλη κλίμακα και με χαμηλό κόστος. Ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται σε έναν αγώνα ταχύτητας για την υιοθέτηση και την εφαρμογή της. Η εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης αναμένεται να διευρύνει περαιτέρω το χάσμα μεταξύ των επιχειρήσεων και των κρατών που θα την υιοθετήσουν ενεργά και των υπολοίπων.
Δεν είναι πάντως λίγες οι ευρωπαϊκές εταιρείες που ηγούνται στον τομέα τους. Νέοι επιχειρηματίες στο Βερολίνο (Ν26) και στο Λονδίνο (Revolut) δημιουργούν ψηφιακές τράπεζες χωρίς φυσικά καταστήματα, με περισσότερους από 1.500 υπαλλήλους η καθεμία σε λιγότερο από πέντε χρόνια μετά την ίδρυσή τους. Η σουηδική Spotify αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ακούμε μουσική, απασχολώντας 6.000 υπαλλήλους· η ολλανδική Adyen εξελίσσεται σε κολοσσό στις ηλεκτρονικές πληρωμές. Το Skype ξεκίνησε από την Εσθονία, δημιουργώντας έναν νέο, παγκόσμιο τρόπο επικοινωνίας. Η λονδρέζικη Deepmind (εξαγοράστηκε από την Google το 2014) διαθέτει μία από τις πλέον προηγμένες ομάδες τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως. Χωρίς να υπάρχει ακόμα ελληνικός μονόκερος, η Blueground φιλοδοξεί να αλλάξει τον τρόπο που άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βρίσκουν κατοικία, απασχολώντας ήδη περισσότερα από 350 άτομα και φιλοδοξώντας να ξεπεράσει τους 2.000 υπαλλήλους μέσα στα επόμενα χρόνια.
Το 2019 ήταν χρονιά-ρεκόρ για το ευρωπαϊκό τεχνολογικό οικοσύστημα, καθώς δημιουργήθηκαν 20 νέοι τεχνολογικοί μονόκεροι. Οι επενδύσεις σε ευρωπαϊκές εταιρείες τεχνολογίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια ξεπέρασαν τα 110 δις ευρώ. Το ετήσιο ύψος τους εκτινάχθηκε από τα 10 δις ευρώ το 2015 στα 35 δις το 2019. Τουλάχιστον 40 ευρωπαϊκές εταιρείες άντλησαν το απερχόμενο έτος χρηματοδότηση άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ. Οι προοπτικές για το 2020 είναι σε γενικές γραμμές πολύ θετικές.
Η Ευρώπη έχει τις δυνατότητες και το ανθρώπινο ταλέντο να συνεχίσει να δημιουργεί τις εταιρείες του μέλλοντος. Οι συζητήσεις για μια επερχόμενη οικονομική κρίση όλο και πληθαίνουν. Τα τελευταία χρόνια, το ιστορικά χαμηλό κόστος δανεισμού έχει επιτρέψει σε πληθώρα κεφαλαίων να κατευθυνθούν προς τις τεχνολογικές εταιρείες, που προσφέρουν υψηλές αναμενόμενες αποδόσεις, με υψηλό όμως ρίσκο. Μια ενδεχόμενη άνοδος των επιτοκίων αναμένεται να μειώσει τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων στις τεχνολογικές εταιρείες. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες πρέπει να είναι έτοιμες να αντεπεξέλθουν σε δυσκολότερες οικονομικές συνθήκες οι οποίες πιθανώς έρχονται. Παρ’ όλ’ αυτά, ενώ η ευρωπαϊκή οικονομία είναι καθηλωμένη σε χαμηλούς, σχεδόν μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης (1,3% το τρίτο τετράμηνο του 2019), οι τεχνολογικές εταιρείες είναι η καλύτερη ελπίδα για συνεχιζόμενη ανάπτυξη. Μπορούν να γίνουν ο κινητήριος μοχλός της Ευρώπης, δημιουργώντας πολυάριθμες νέες θέσεις εργασίας, καθώς καταπιάνονται με μερικά από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Αναμφισβήτητα, το ευρωπαϊκό οικοσύστημα τεχνολογίας έχει ανέβει επίπεδο. Οι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες έχουν πλέον πρόσβαση στους κορυφαίους επενδυτές, έχουν τη δυνατότητα να προσλάβουν υψηλότατου επιπέδου ταλέντα και να ανταγωνιστούν με αξιώσεις στην παγκόσμια σκηνή. Ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Skype, η Spotify ή η N26 επιβεβαιώνουν πως κάτι έχει αλλάξει. Οι αρχικές αυτές επιτυχίες αυξάνουν τις προσδοκίες για ακόμα μεγαλύτερες στο μέλλον. Η ελπίδα είναι ότι το ευρωπαϊκό τεχνολογικό οικοσύστημα θα συνεχίζει να μαθαίνει, τόσο από τις επιτυχίες όσο και από τα λάθη του, ώστε να μπορέσει κάποτε να ανταγωνιστεί ισάξια τα οικοσυστήματα της Αμερικής και της Κίνας.
Το ευρωπαϊκό οικοσύστημα των start-ups εξακολουθεί να υπολείπεται του αμερικανικού και του κινεζικού, αλλά δείχνει σαφή σημάδια αναβάθμισης.
*Ο Νίκος Καλλιαγκόπουλος είναι εταίρος της εταιρείας Prime Ventures. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση της «Κ» «Η Ελλάδα και ο κόσμος το 2020» που κυκλοφόρησε στις 05.01.2020.