Όταν το 2008, 12 ολόκληρα χρόνια πριν, ήταν ακόμη στα σπάργανα η συνεργασία του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», και συγκεκριμένα του Εργαστηρίου Μοριακής Θερμοδυναμικής και Μοντελοποίησης Υλικών στο σημερινό Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας, με τη γαλλική εταιρεία – ελληνικού DNA – ανάπτυξης λογισμικού Scienomics, ουδείς μπορούσε να προβλέψει το εύρος και το βάθος της, πόσο μάλλον την επιτυχή της έκβαση.
Η μόνη σταθερά ήταν η βαθιά πεποίθηση ότι ο αποτελεσματικότερος δρόμος προς την Καινοτομία είναι το πάντρεμα της επιστημονικής γνώσης, της έρευνας, με την επιχειρηματική αγορά – εν προκειμένω, με ιδιωτική χρηματοδότηση και σκοπό τον σχεδιασμό – τη δημιουργία υλικών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πολλαπλώς, από την αυτοκινητοβιομηχανία ως την ανάπτυξη διαστημικής τεχνολογίας.
Η κρίση που αναδύθηκε αιφνιδιαστικά, σε διεθνές επίπεδο, με αφορμή την πανδημία και τον Covid – 19, και οι ζοφερές προβλέψεις για την ελληνική οικονομική πραγματικότητα, φέρνουν εκ νέου την ουσία της συνεργασίας αυτής στο προσκήνιο. Αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της έρευνας, της τεχνολογίας, της καινοτομίας από τις επιχειρήσεις ή/και το κράτος, μια σύμπραξη που μπορεί να συμβάλει (βάσει μακροχρόνιων μελετών σε τεχνολογικά προηγμένα κράτη σε Ευρώπη, Β. Αμερική και Ν.Α. Ασία) σε σημαντικότατη αύξηση του ΑΕΠ της χώρας.
Δε χρειάζονται πολλά λόγια για να σκιαγραφηθεί το σημερινό τοπίο. Mπορεί η Ελλάδα να έχει διανύσει χιλιόμετρα τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί ωστόσο να κατατάσσεται τελευταία στον κατάλογο των 28 -περιλαμβανομένης της Βρετανίας- χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς τη δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος για Καινοτομία. (Ευρωπαϊκός Δείκτης Καινοτομίας – European Innovation Scoreboard, φθινόπωρο του 2019).
Το παράδοξο είναι ότι οι Έλληνες ερευνητές (μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ, ερευνητές σε ερευνητικά κέντρα) είναι κατά κύριο λόγο διεθνώς ανταγωνίσιμοι στην προσέλκυση χρηματοδότησης για έρευνα και ανάπτυξη, και μάλιστα μέσα από ιδιαίτερα απαιτητικές διαδικασίες – προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, και άλλων διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών. Τα έργα αυτά οδηγούν μεν σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, συχνά σε περιοδικά υψηλότατης απήχησης, ενίοτε και σε πατέντες, πολύ δύσκολα όμως κυοφορούν νέα προϊόντα, διεργασίες, υπηρεσίες, που ενσωματώνουν την πολύτιμη νέα γνώση.
Start – ups, θερμοκοιτίδες, δράσεις και συναντήσεις, μοιάζουν να υπακούν στη τυχαία, άτακτη κίνηση που η Φυσική έχει αποκαλέσει ως κίνηση Brown, με μηδενικό δυστυχώς μέσο όρο προόδου.
Τι λείπει ; Η μέθοδος, η ενορχήστρωση, ο μηχανισμός μέσα από τον οποίο θα μπορέσουν να αναδυθούν ευκαιρίες, να απελευθερωθούν δυνάμεις. Όπως γίνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, με πλείστα όσα National Laboratories (πχ. Argonne, Oak Ridge), τη Γαλλία με το ANR (Agence Nationale de la Recherche) ή τη Γερμανία, και το κρατικό ΒΜΒF.
Το σχήμα που θα αιμοδοτούσε καθοριστικά την Καινοτομία είναι αυτό του Επιχειρηματικού Κόμβου, ενός Business Hub, μέσω του οποίου θα μπορούσε να προωθηθεί ένα Επιχειρηματικό Σύμφωνο μεταξύ Επιχείρησης, Ερευνητικού Κέντρου και του ίδιου του Κράτους. Κανείς σοβαρός «παίκτης» δε νοείται έξω από αυτό: εταιρείες ανεξαρτήτως μεγέθους, όχι κατ΄ ανάγκη start – ups, νέες αλλά και υφιστάμενες επιχειρήσεις με ιστορία, προϊόντα και αγορά. Ερευνητικά κέντρα, τα οποία επιθυμούν, σε βάση εθελοντισμού να συνδράμουν τις εταιρείες αυτές, και να τις στηρίξουν σε συγκεκριμένα projects. Πάσης φύσεως επενδυτές. Το κράτος θα έχει την ευθύνη κατάρτισης του νομικού πλαισίου, εκείνο θα θεσπίσει τον μηχανισμό χρηματοδότησης, φερ’ ειπείν με τη μορφή πίστωσης φόρου – τουλάχιστον σε πρώτο στάδιο, αφού ο κόμβος θα μπορεί να χρηματοδοτεί εν συνεχεία τέτοια έργα, χωρίς ροή από τον δημόσιο κορβανά.
Οι βασικές συντεταγμένες της πρότασης
Η επιλογή των έργων θα γίνεται βάσει επιχειρηματικού σχεδίου, με αξιόπιστες διαδικασίες, που θα ορίζει το Υπουργείο Ανάπτυξης / Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Η εκάστοτε ενδιαφερόμενη εταιρεία, που αποσκοπεί στην ανάπτυξη καινοτόμου προϊόντος, θα λαμβάνει αρχικώς δωρεάν τις τεχνολογικές υπηρεσίες από το συνεργαζόμενο ερευνητικό κέντρο.
Η αποτίμηση των προσφορών θα γίνεται με βάση συγκεκριμένους κανόνες κοστολόγησης, π.χ. για το ανθρώπινο δυναμικό, ή τις υποδομές. Προβλέπεται δέσμευση από την πλευρά της εταιρείας, για την πρόσληψη τουλάχιστον ενός ερευνητή (πλήρους απασχόλησης, με σύμβαση αορίστου χρόνου), το 1/3 του μισθού του οποίου θα υπολογίζεται ως πίστωση φόρου, προκειμένου να διευκολυνθεί η παγίωση της καινοτομίας στις επιχειρήσεις και η δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας.
Η εταιρεία θα δεσμεύεται επίσης ότι σε περίπτωση εμπορικής επιτυχίας, η οποία και θα έχει προσδιοριστεί αρχικώς, θα αποδίδει το χορηγηθέν ποσό, πχ. σε βάθος τριετίας. Στην αντίθετη περίπτωση, αποτυχίας, θα πρέπει να αποδίδει ένα ποσοστό, πχ. το 10%, σε βάθος τριετίας, το οποίο όμως θα της αναγνωρίζεται ως πίστωση φόρου. Τέτοιους επιχειρηματικούς κόμβους δε χρειάζεται ασφαλώς μόνο η Αττική.
Θα πρέπει να λειτουργούν σε διαπεριφερειακό επίπεδο, ως εξειδίκευση ενός συνολικού εθνικού σχεδίου επαναβιομηχανοποίησης της χώρας, προσφέροντας δίχτυ προστασίας σε δραστηριότητες και επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας.
Μια τέτοια λύση θα επέτρεπε στο εγχώριο επιχειρηματικό οικοσύστημα να αποκτήσει βάθος, να καινοτομήσει ουσιαστικά μετεξελίσσοντας την ιδέα σε προϊόν, θα συνέβαλε στην ωρίμανση προτάσεων, σε πλαίσιο συλλογικό, με κοινό στόχο. Θα είχε τη δύναμη να αναγεννήσει την ελληνική παραγωγή αλλά και να κατακτήσει αγορές, καθιστώντας βιώσιμες πολλές επιχειρήσεις.
Στον ορίζοντα εφαρμογής της, θα ξεπρόβαλε ένα νέο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης βασισμένο στην αξιοποίηση του υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης των νεότερων γενιών, προσδίδοντας άλλη δυναμική στο πιο ισχυρό μεταπολιτευτικό όνειρο της ελληνικής οικογένειας: το πτυχίο.
*Ο κ. Ξενοφών Κροκίδης είναι δρ. Φυσικής, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Scienomics
*Ο κ. Ιωάννης Οικονόμου είναι δρ. Χημικής Μηχανικής, διευθυντής Ερευνών του Εργαστηρίου Μοριακής Θερμοδυναμικής και Μοντελοποίησης Υλικών στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»