Οι σημαντικές μειώσεις των αποδοχών σε διαφορετικές κατηγορίες στελεχών καθώς και η διάψευση των προβλέψεων παραγόντων τόσο της ελληνικής όσο και της παγκόσμιας οικονομίας για ουσιαστική ανάκαμψη αποτέλεσαν τα βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς στελεχών τη χρονιά που φεύγει. Οπως επισημαίνει στην «K» ο κ. Νικήτας Κωνσταντέλλος, γενικός διευθυντής και επικεφαλής Συμβουλευτικού Κλάδου της εταιρείας συμβούλων KPMG, οι προβλέψεις για το 2004 είναι μικτές, καθώς αναμένεται σημαντική αύξηση της ζήτησης στελεχών κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, αλλά και σχετική καθίζηση της αγοράς μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων.
«Εάν προσπαθούσαμε να αναλύσουμε τον χώρο των στελεχών τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, θα λέγαμε ότι η τριετία 1998-2000 ήταν η χρυσή τριετία των στελεχών. Πράγματι, κατά την περίοδο αυτή, υπήρχε μια ευφορία και μια διάχυτη αισιοδοξία μεταξύ των επιχειρηματιών, για ανάπτυξη και επενδύσεις. Αποτέλεσμα αυτής ήταν η δημιουργία πολλών νέων εταιρειών και η αναζήτηση ανταγωνιστικών στελεχών για να τις διοικήσουν». O κ. Κωνσταντέλλος επισημαίνει ότι η τάση αυτή οδήγησε σε έναν έντονο αγώνα αναζήτησης ικανών μάνατζερ (war for talent), σε αξιοσημείωτη αύξηση των αποδοχών των στελεχών και δημιούργησε την αίσθηση ότι, τουλάχιστον οι επιτυχημένοι απ’ αυτούς, είχαν την πρωτοβουλία των κινήσεων και την πολυτέλεια επιλογής εργοδότη.
Περιορισμός της ανάπτυξης
«Η κατάσταση όμως αυτή άλλαξε γρήγορα, καθώς το μούδιασμα και η επιφυλακτικότητα που χαρακτήρισε το 2001, εξελίχθηκε σε περιορισμό της ανάπτυξης το 2002 και την πολύ μικρή τελικά βελτίωση το 2003. Η επικράτηση αυτού του μάλλον αρνητικού κλίματος οδήγησε πολλούς ομίλους στη μείωση του αριθμού των εταιρειών τους (consolidation), σε συγχωνεύσεις εταιρειών και στην ανάγκη για περιορισμό του κόστους. Ετσι πολλά ανώτατα στελέχη βρέθηκαν εκτός εργασίας και αρκετά άλλα αισθάνονται ότι πρέπει έγκαιρα να αλλάξουν εργοδότη προτού η εταιρεία τους ζητήσει να αποχωρήσουν». Το μεγάλο πρόβλημα όμως, σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντέλλο, είναι ότι παρά την επιθυμία τους για αλλαγή, τα στελέχη δεν βλέπουν πολλές ευκαιρίες στην αγορά, ενώ, επιπρόσθετα, παρατηρείται για δεύτερη συνεχή χρονιά μια ουσιαστική μείωση των αποδοχών αρκετών ανωτάτων στελεχών. Οπως ο ιδιος εξηγεί, αυτό συμβαίνει γιατί ένα μεγάλο κομμάτι των αποδοχών είναι πλέον μεταβλητό, με τη μορφή κυρίως πριμ για την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, τα οποία όμως με τις παρούσες συνθήκες της αγοράς είναι πολύ δύσκολο για ορισμένα στελέχη να τα επιτύχουν.
«Στα χαρακτηριστικά του 2003 θα πρέπει να συμπεριληφθούν επίσης η περιορισμένη ζήτηση για στελέχη του ανωτάτου μάνατζμεντ, αν και η κατάσταση ήταν καλύτερη για τα μεσαία διοικητικά στελέχη, η ραγδαία αύξηση του αριθμού των στελεχών που απευθύνονται σε εταιρείες συμβούλων επιχειρήσεων προκειμένου να συζητήσουν ανοίγματα θέσεων, η οποία δεν συμβαδίζει όμως με την αντίστοιχη προσφορά θέσεων από τις επιχειρήσεις, καθώς επίσης και η άνθηση των υπηρεσιών outplacement, δηλαδή της επανατοποθέτησης απομακρυνόμενων στελεχών. Το στοιχείο αυτό αφενός αποδεικνύει ότι αρκετές εταιρείες προχωρούν σε μειώσεις προσωπικού, αφετέρου ότι κυρίως λόγω δυσκολίας εύρεσης αντίστοιχης εργασίας, αναθέτουν το έργο αυτό σε εξειδικευμένους συμβούλους». Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας αποδοχών που διενεργεί κάθε χρόνο η KPMG και την οποία παρουσίασε πρόσφατα η «O.K.», με δείγμα 300 από τις μεγαλύτερες εταιρείες, οι συνολικές αποδοχές αρκετών ανωτάτων στελεχών, κυρίως στον χρηματοοικονομικό κλάδο και στην πληροφορική, ήταν χαμηλότερες από την προηγούμενη χρονιά.
Αισιοδοξία για βελτίωση
Για το 2004, ο κ. Κωνσταντέλλος εκφράζει σχετική αισιοδοξία, καθώς εκτιμά ότι τόσο η οικονομία όσο και το γενικότερο επιχειρηματικό κλίμα θα βελτιωθεί και επομένως περισσότερες επιχειρήσεις θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα το έτος αυτό. «Οσον αφορά την αγορά στελεχών, εκτιμώ ότι θα περάσει από δύο φάσεις. Το πρώτο εξάμηνο του έτους θα είναι θετικό καθώς αναμένεται ότι θα υπάρξει αυξημένη ζήτηση για στελέχη. Ωστόσο, μετά το πέρας των Ολυμπιακών Αγώνων, πολλά στελέχη που τώρα απασχολούνται σε εταιρείες που στήθηκαν ειδικά για τους Αγώνες θα βγουν σε αναζήτηση εργασίας. Ενδεικτικά αναφέρω ότι μόνο στην Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» μετά την ολοκλήρωση της Ολυμπιάδας θα τερματισθεί η σύμβαση εργασίας περίπου 800 στελεχών και 700 υπαλλήλων. Εχοντας υπ’ όψιν το μικρό μέγεθος της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, και την αδυναμία της να απορροφήσει άμεσα έναν τόσο μεγάλο αριθμό στελεχών, αντιλαμβάνεται κανείς την ανισορροπία που θα δημιουργηθεί στην προσφορά και τη ζήτηση στελεχών, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα».
Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει τον κ. Κωνσταντέλλο να εκφράσει την άποψη ότι η χώρα μας θα γευτεί τα οφέλη από τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων μετά τη λήξη τους. «Θεωρώ ότι η Ελλάδα θα διοργανώσει ασφαλείς και επιτυχημένους Αγώνες, γεγονός που θα δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος για την αύξηση των επενδύσεων, κυρίως από ελληνικά αλλά και ξένα κεφάλαια. Η εξέλιξη αυτή με τη σειρά της συνεπάγεται τη βελτίωση της αγοράς εργασίας το αμέσως επόμενο διάστημα».
Αποκωδικοποίηση μηνυμάτων
Μετέχοντας στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΑΣΕ, του συνδέσμου Γενικών Διευθυντών στην Ελλάδα, ο κ. Κωνσταντέλλος βρίσκεται στην κατάλληλη θέση για την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων από την ευρύτερη αγορά ανώτατων στελεχών. O ίδιος διαπιστώνει ότι τα μηνύματα είναι ανάμικτα. «Αφενός τα μέλη μας αυξάνονται με γοργό ρυθμό και μάλιστα με συναδέλφους που πρόσφατα ανέλαβαν θέσεις Γενικής Διεύθυνσης, από την άλλη, περισσότεροι παρά ποτέ συνάδελφοι είναι εκτός εργασίας ή έχασαν το δικαίωμα να είναι μέλη μας γιατί δεν μπόρεσαν να βρουν αντίστοιχη θέση Γενικής Διεύθυνσης. Πάντως, όσον αφορά την ΕΑΣΕ, τα νέα μέλη που αναλαμβάνουν θέσεις Γενικής Διεύθυνσης είναι πολύ περισσότερα από τα μέλη που χάνουν τη θέση τους. Την ίδια στιγμή, όμως, είναι έκδηλη περισσότερο από ποτέ η ανησυχία και η αβεβαιότητα που εκφράζεται από τα διευθυντικά στελέχη σε σχέση με το επαγγελματικό τους μέλλον».
Ενισχυμένος ρόλος
Αναπόφευκτα, η συγκυρία που δημιουργείται τους προσεχείς μήνες φέρνει στο προσκήνιο, ακόμη μια φορά, τον ενισχυμένο ρόλο που καλείται να παίξει η Διεύθυνση Ανθρώπινου Δυναμικού. «H αναβάθμιση της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού αποτελεί το ζητούμενο για έναν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων στην χώρα μας, στόχος ο οποίος είναι οπωσδήποτε δύσκολο να επιτευχθεί σε περιόδους περικοπής προϋπολογισμών. Σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε ότι είναι μονόδρομος για τον σύγχρονο Διευθυντή Ανθρώπινου Δυναμικού, ο οποίος καλείται να κερδίσει την αναγνώριση ως στρατηγικός συνεργάτης της Γενικής Διεύθυνσης και να συνεισφέρει στη γενικότερη επίτευξη των εταιρικών στόχων. Για να εδραιώσει τη θέση του στην εταιρεία, ο Διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού θα πρέπει να πείσει πως η επένδυση στο Ανθρώπινο Δυναμικό είναι συνώνυμο της κερδοφορίας και πως είναι σε θέση να μεταδώσει τους στρατηγικούς στόχους της εταιρείας στο προσωπικό και να εξασφαλίσει τη δέσμευσή του για την επίτευξή τους.».
Το 7ο Συμπόσιο Ανθρώπινου Δυναμικού
Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους προβληματισμοί θα τεθούν προς συζήτηση κατά την διάρκεια του 7ου ετήσιου Συμποσίου Ανθρώπινου Δυναμικού που διοργανώνει η KPMG, στις 28 και 29 Ιανουαρίου 2004. Περισσότερα από 500 ανώτερα και ανώτατα στελέχη, με τη συμμετοχή γνωστών ελληνικών και πολυεθνικών εταιρειών, συναντώνται προκειμένου να καταθέσουν τις απόψεις τους αλλά και να παρουσιάσουν την στρατηγική που ακολουθούν σε συγκεκριμένα «καυτά» θέματα. «Στόχος μας είναι η εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων, η μετάδοση και διάχυση της γνώσης καθώς και η αναγνώριση και επιβράβευση καινοτόμων πρωτοβουλιών, με τη χορήγηση 3 βραβείων στις εταιρείες που ξεχώρισαν στο χώρο του Ανθρώπινου Δυναμικού», επισημαίνει ο κ. Κωνσταντέλλος, υπογραμμίζοντας ότι το Ανθρώπινο Δυναμικό πρέπει να είναι από τα πρώτα θέματα στην ατζέντα της Γενικής Διεύθυνσης καθώς οι εταιρείες που επενδύουν στην αποτελεσματική διαχείρισή του αποκτούν το αναγκαίο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.