Το τελευταίο διάστημα έχει αναπτυχθεί στην αγορά μία έντονη φιλολογία, η οποία κατατείνει στο συμπέρασμα πως μετά τις εκλογές του Μαρτίου (και πριν εκπνεύσει το 2004), θα εκδηλωθούν οι πολυσυζητημένες συγχωνεύσεις -μία ή δύο όπως λένε, το πιθανότερο- μεταξύ των τεσσάρων εκ των πέντε μεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών. «Κάνε με προφήτη να σε κάνω πλούσιο» θα μπορούσε να πει κανείς, αφού δεν υπάρχει ούτε μία σχετική πληροφορία που να επιβεβαιώνει τη στιγμή αυτή μια τέτοια εξέλιξη από οποιαδήποτε πλευρά. Αλλά, ακόμη και ως σενάριο εργασίας να το αντιμετωπίσουμε το ζήτημα, θα απαιτηθούν μεγάλες μεταβολές για να «περπατήσει» μια τέτοια προοπτική αναδιάταξης του τραπεζικού μας συστήματος. «Γι’ αυτό εμείς κρατάμε μικρό καλάθι, τουλάχιστον όσον αφορά στις εξελίξεις το 2004», μας εξηγούσαν προ ημερών δύο έγκυροι οικονομικοί αναλυτές. Και το σκεπτικό τους δεν είναι καθόλου δύσκολο:
Με οδηγό τη βελτίωση των κερδών
Στις πέντε μεγάλες ελληνικές τράπεζες, ένα ποσοστό που ξεκινάει σχεδόν από 20% και φθάνει έως 28% της ιδιοκτησίας τους, το κατέχουν πλέον ξένοι θεσμικοί επενδυτές. Τούτο σημαίνει ότι αυτοί μπορεί να διευκολύνουν την προοπτική των συγχωνεύσεων μόνο στην περίπτωση που το εγχείρημα θα οδηγεί σε αισθητή βελτίωση των κερδών ανά μετοχή, διαφορετικά θα το πολεμήσουν δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα.
Συρρίκνωση κόστους
Σε απλή γλώσσα, για να δημιουργηθούν από την άλφα ή βήτα συγχώνευση οφέλη για τους μετόχους, ξένους ή Ελληνες, σημαίνει ότι θα υπάρξει συρρίκνωση του κόστους (δηλαδή το ένα συν ένα δεν θα δώσει δύο, αλλά αποτέλεσμα μικρότερο του δύο) και παράλληλα θα υπάρξει μεγέθυνση των εσόδων (δηλαδή το ένα συν ένα δεν θα δώσει δύο, αλλά άθροισμα μεγαλύτερο από δύο). Διαφορετικά, δεν μιλάμε για συγχώνευση, αλλά για απλή συγκόλληση και τίποτε παραπάνω. Με τα ίδια ή και με χειρότερα ακόμη αποτελέσματα, αφού οι δυσκαμψίες της αγοράς και τα εκκρεμή θέματα στο εγχώριο τραπεζικό σύτημα είναι δυστυχώς πολλά.
Ανελαστικό εργασιακό καθεστώς
Η πρώτη μεγάλη δυσκαμψία αφορά στο εντελώς ανελαστικό εργασιακό καθεστώς που επικρατεί στον τραπεζικό τομέα. Πώς θα μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος οι τράπεζες που θα συγχωνευθούν, αφού απαγορεύονται οι απολύσεις ή ακόμη σε ορισμένες περιπτώσεις και οι μεταθέσεις υπαλλήλων; Τι θα κάνουν με ένα μεγάλο αριθμό καταστημάτων που θα υποχρεωθούν να κλείσουν, για να αυξήσουν την παραγωγικότητα του νέου σχήματος; Ηδη, κάποιες από αυτές έκλεισαν καταστήματα την τελευταία διετία για να περιορίσουν το κόστος και να βελτιώσουν τις αποδόσεις τους. Τι θα κάνουν όταν θα βρεθούν με διπλάσιο του σημερινού αριθμού καταστημάτων; Οι οικονομικοί αναλυτές μάς υπενθυμίζουν πως στην περίπτωση του αρραβώνα της Εθνικής και της Alpha Bank, επισήμως λεγόταν από τα στελέχη τους ότι έπρεπε να «αποστρατευθούν» περίπου έξι με επτά χιλιάδες εργαζόμενοι στις δύο τράπεζες. Ποιος μπορεί να σηκώσει μια τέτοια ευθύνη σήμερα, με τι κόστος και με ποια θεσμική υποστήριξη;
Ο κόμπος τώρα σφίγγει
Το μέγα πρόβλημα που υφίσταται σήμερα για τις τράπεζες, με τις υποχρεώσεις ή τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει απέναντι στα συνταξιοδοτικά Ταμεία των τραπεζοϋπαλλήλων, δείχνει να είναι αξεπέραστο, εάν δεν υπάρξει κάποια σοβαρή νομοθετική ρύθμιση που να εξισορροπεί τα πράγματα. Οι κρατικές τράπεζες κατά κύριο λόγο (εξαιτίας πολιτικών του παρελθόντος), έχουν επωμισθεί τα ελλείμματα των Ταμείων, τα οποία μάλιστα, με το ισχύον σύστημα, θα μεγαλώσουν στο μέλλον. Σύμφωνα με τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, τα οποία υποχρεωτικώς θα πρέπει να εφαρμόσουν οι τράπεζες από του χρόνου, όλες αυτές οι υποχρεώσεις θα πρέπει να φαίνονται καθαρά και στους ισολογισμούς των πιστωτικών ιδρυμάτων το 2005. Τι σημαίνει αυτό; Απλά ότι ο κόμπος τώρα σφίγγει και ότι οι περισσότερες θα πρέπει να διαγράψουν από τα κεφάλαια των μετόχων τους 100, 200 ή και 400 εκατομμύρια ευρώ. Ποιος θα το τολμήσει; Και κυρίως ποιος θα είναι αυτός που θα θελήσει να αγοράσει κεφάλαια, τα οποία σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχουν κάν καταγεγραμμένα; Τυχόν σημαντική μείωση των ιδίων κεφαλαίων άλλωστε, θα προκαλέσει μέγιστες μεταβολές στις αποτιμήσεις των αξιών στο Χρηματιστήριο, στις σχέσεις ανταλλαγής των μετοχών κ.ο.κ.
Ναρκοπέδιο προβλημάτων
Συμπερασματικά, τα λόγια είναι πολύ εύκολα, αλλά ουδείς στην πράξη, τραπεζίτης ή μέτοχος τραπεζών (και κυρίως ξένος θεσμικός επενδυτής), είναι διατεθειμένος να περπατήσει πάνω σε ένα ναρκοπέδιο προβλημάτων, όπου θα μειώνονται αποδόσεις ή περιουσίες, χάριν των οποιωνδήποτε σκοπιμοτήτων ή εντυπώσεων. H πραγματικότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας είναι πολύ σκληρή. Εκτός και εάν υπάρξουν, πράγματι, συνταρακτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες δυνάμει θα αλλάξουν τους συσχετισμούς κόστους και οφελειών στην υπόθεση των συγχωνεύσεων των μεγάλων τραπεζών. Αλλά τη στιγμή αυτή, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, ποιος μπορεί να εγγυηθεί μια τέτοια εξέλιξη; Ουδείς βεβαίως και κυρίως εντός του κρίσιμου 2004!