Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης εξακολουθούν να απορροφούν το μεγαλύτερο μερίδιο των ελληνικών άμεσων επενδύσεων. Σημαντικό ποσοστό που υπερβαίνει το 10% του συνόλου έχει ως κατεύθυνση τις χώρες της Βαλκανικής, γεγονός που σημαίνει ότι η ελληνική παρουσία στις χώρες αυτές συνεχίζει να ενισχύεται.
Οι άμεσες επενδύσεις στο εξωτερικό από Ελληνες το 2002, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, ανήλθαν σε 700 εκατ. ευρώ περίπου, όταν τον ίδιο χρόνο οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα ήταν σχεδόν μηδενικές, ύψους 53 εκατ. ευρώ.
Συνολικά την τριετία 2000-2002 οι ελληνικές επιχειρήσεις επένδυσαν στο εξωτερικό 3,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 275 εκατ. ευρώ σε βαλκανικές χώρες, ενώ η τάση που καταγράφεται παρά τις σχετικές διακυμάνσεις καταδεικνύει την προτίμηση των Ελλήνων επενδυτών στην περιοχή των Βαλκανίων.
Τα παραπάνω είναι τα μόνα διαθέσιμα στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς ουδείς, ούτε φορέας ούτε υπουργείο, διαθέτει αξιόπιστα στοιχεία για το ύψος των ελληνικών επενδύσεων στο εξωτερικό ή ειδικότερα στα Βαλκάνια.
4.000 επιχειρήσεις
Ανεξάρτητα από το ύψος των επενδεδυμένων ελληνικών κεφαλαίων στις χώρες της Βαλκανικής, η αριθμητική παρουσία μετράει 3.500-4.000 ελληνικές επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι αναφορές περιορίζονται συνήθως στις μεγάλες εισηγμένες στο X.A. επιχειρήσεις, όπως για παράδειγμα μεγάλες τράπεζες, OTE, όμιλος Στασινόπουλου, TITAN, ΔΕΛΤΑ, Κυλινδρόμυλοι ΛΟΥΛΗ, ΓΙΟΥΛΑ, CHIPITA, ΑΛΟΥΜΥΛ και άλλες, όμως αναδεικνύουν και την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων.
Κυρίαρχη θέση στις βαλκανικές αγορές έχουν ήδη επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα με μεγάλες εξαγορές από τις μεγάλες ελληνικές τράπεζες να πρωταγωνιστούν, όπως επίσης του κλάδου τροφίμων και του κατασκευαστικού κλάδου, ενώ σημαντική παρουσία ανέπτυξαν επιχειρήσεις του τομέα ένδυσης κυρίως με μονάδες παραγωγής που εκμεταλλεύονται το φθηνό εργατικό κόστος. H οικονομική συμβολή των επιχειρήσεων αυτών είναι εξαιρετικά σημαντική στην ανάπτυξη των οικονομιών όπου δραστηριοποιούνται με μεγάλη εξάρτηση ως ποσοστό του ΑΕΠ κάθε χώρας.
Για παράδειγμα, στη γειτονική Βουλγαρία οι ελληνικές άμεσες επενδύσεις είναι πρώτης γραμμής, ενώ τουλάχιστον 80.000 Βούλγαροι ήδη απασχολούνται σε ελληνικού ενδιαφέροντος επιχειρήσεις. Το παράδειγμα της Βουλγαρίας είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό, γιατί είναι η χώρα που ακολούθησε επιθετική πολιτική μεγάλων και γενναίων αποκρατικοποιήσεων, η οποία σε συνδυσμό με το εξαιρετικά χαμηλό μισθολογικό κόστος και τη διαμόρφωση συνθηκών ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αποδείχθηκε αποτελεσματικός συνδυασμός για την προσέλκυση ελληνικών επενδύσεων.
Ο κύριος λόγος που ενεργοποίησε την τάση διείσδυσης των ελληνικών επιχειρήσεων στις βαλκανικές χώρες, ήταν η έγκαιρη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων που έδινε το άνοιγμα των αγορών αυτών.
Ανάλογα με το χρονικό σημείο εισόδου σε κάθε αγορά, το περιβάλλον και τα μέσα πολιτικής που υιοθέτησε κάθε χώρα, οι επιχειρήσεις προχώρησαν σε επενδύσεις είτε μέσω εξαγορών, που είναι η προτιμητέα μέθοδος, είτε μέσω αυτόνομης παρουσίας σε πιο δύσκολες αγορές, όπως για παράδειγμα μέχρι πρόσφατα η Σερβία.
Σημαντικός παράγων που συνέβαλε στην ανάπτυξη των ελληνικών επενδύσεων είναι η πολιτική σταθερότητα που επετεύχθη στις χώρες της Βαλκανικής τα τελευταία χρόνια, αλλά και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης κατά μέσο όρο άνω του 4%.
Ευρωπαϊκή διεύρυνση
Οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών έπειτα από μια μακρά περίοδο κακής οικονομικής διαχείρισης και λανθασμένων επιλογών, συνειδητοποίησαν ότι η μόνη ίσως σωτήρια προοπτική για τα Βαλκάνια είναι η ευρωπαϊκή διεύρυνση. Κατά συνέπεια, ο ευρύτερος πολιτικός και οικονομικός εκσυγχρονισμός αποτελούσε μονόδρομο προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος περιθωριοποίησης των οικονομιών και του κοινωνικού- οικονομικού μαρασμού.
Οπως επισημαίνεται από επιχειρηματίες με εμπειρία σε βαλκανικές επενδύσεις, μείζον θέμα για την προσέλκυση επενδύσεων είναι η κυβερνητική ακεραιότητα, η συνέπεια και η αποτελεσματικότητα στη μεταρρυθμιστική πορεία των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, παράγοντες από τους οποίους δεν κρίνεται μόνον το μέγεθος των ξένων άμεσων επενδύσεων, αλλά και η βιωσιμότητα της προοπτικής ένταξής τους στην Ε.Ε.
Είναι προφανές ότι αυτό που συνειδητοποίησαν οι Βαλκάνιοι γείτονες, το αυτονόητο, οι ελληνικές κυβερνήσεις σχεδόν απεμπόλησαν. Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα είναι μια μικρή αγορά με υψηλό εργατικό κόστος, γεγονός που θα έπρεπε να οδηγήσει στην υιοθέτηση άλλων πολιτικών και την ανάπτυξη άλλου τύπου ευκαιριών ικανών να δημιουργήσουν συνθήκες προσέλκυσης ξένων επενδύσεων σε μια ώριμη λειτουργούσα οικονομία της αγοράς.