Πολλά ερωτήματα προκύπτουν από την πορεία των δημοσίων εγγραφών τα τελευταία δύο χρόνια. Οταν μάλιστα την τελευταία διετία η πλειοψηφία των δημοσίων εγγραφών χαρακτηρίζεται αποτυχημένη, αφού επί συνόλω 21 εισαγωγών οι 15 μετοχές διαπραγματεύονται με σημαντικές απώλειες από την τιμή διάθεσης και σε δύο εταιρείες (ΕΜΦΑΣΙΣ και ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ) ανεστάλη η διαπραγμάτευση διότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι παρουσίαζαν πλαστούς ισολογισμούς, τότε τα πράγματα είναι ιδιαίτερα σοβαρά και πλήττουν το κύρος της αγοράς, ζημιώνοντας παράλληλα δεκάδες χιλιάδες επενδυτές.
Η ηγεσία του υπουργείου Οικονομίας και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, αντιλαμβανόμενες το μείζον πρόβλημα για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, προχωρούν άμεσα στην καθιέρωση του Ηλεκτρονικού Βιβλίου Προσφορών όπου θα μπορούν να συμμετέχουν χωρίς αποκλεισμούς και διαχωρισμούς για τον δίκαιο καθορισμό των τιμών κατά τις δημόσιες εγγραφές θεσμικοί και ιδιώτες επενδυτές (qualified Inves tors), όπως θα ορισθεί με το νέο νόμο περί ενημερωτικού δελτίου, που θα ενσωματώνει την αντίστοιχη κοινοτική οδηγία στο Ελληνικό Δίκαιο.
Η στρέβλωση
Η καρδιά του προβλήματος είναι ότι στις δημόσιες εγγραφές ο ίδιος όμιλος που μετέχει ως ανάδοχος βρίσκεται και στις δύο πλευρές της συναλλαγής με αποτέλεσμα πωλητής και αγοραστής στην πράξη να ταυτίζονται και μπορεί εύκολα να χειραγωγηθούν οι τιμές όταν οι εντολές είναι μεγάλες. Αυτή ακριβώς η στρέβλωση καταστρατηγεί την ανεξαρτησία των διαχειριστών ΑΕΔΑΚ και EEX σύμφωνα με την 2η αρχή του Κώδικα Δεοντολογίας Θεσμικών που ισχύει από το 1998. Υπέρ του ηλεκτρονικού βιβλίου προσφορών έχουν τεθεί οι ηγεσίες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς του Χρηματιστηρίου Αθηνών και του ΣΜΕΧΑ.
Τι συμβαίνει λοιπόν και ο θεσμός της δημόσιας εγγραφής που την τριετία 1998-2000 είχε γνωρίσει μεγάλες δόξες, αφού οι επενδυτές κατέγραφαν σημαντικά κέρδη, έχει φθάσει σήμερα να είναι σχεδόν αναξιόπιστος και να μην προσελκύει επενδυτές;
Στην Ελλάδα με τις εντολές των ομίλων -που είναι και βασικοί ανάδοχοι- γίνεται το 90% των συναλλαγών ΑΕΔΑΚ, EEX με τις χρηματιστηριακές εταιρείες του ομίλου, επιβεβαιώνοντας ότι οι διαχειριστές των ΑΕΔΑΚ και EEX στερούνται ανεξαρτησίας, γεγονός που απαγορεύεται αυστηρότατα στο εξωτερικό διότι δημιουργεί, όπως είναι προφανές, πολλές παρενέργειες.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε πολλές ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές, όπως αυτές των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας, απαγορεύεται η συμμετοχή εταιρειών του ομίλου της τραπέζης – αναδόχου στη δημόσια εγγραφή, με το προφανές σκεπτικό ότι ο ανάδοχος έχει συμφέρον να επιτύχει την υψηλότερη δυνατή τιμή, ενώ τα χρήματα των ΑΕΔΑΚ και EEX είναι των μεριδιούχων – επενδυτών και όχι του ομίλου. Αυτή τη στιγμή σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με εξαίρεση τη χώρα μας, οι συναλλαγές αυτές βρίσκονται σε ειδικό έλεγχο.
Πιέσεις
Το πρόβλημα δεν είναι πολιτικό, είναι πρόβλημα θεσμών. Σε όλες τις δημόσιες εγγραφές διαπιστώνουμε ότι η τιμή έναρξης της μετοχής μοιάζει πολύ αυθαίρετη σε σύγκριση με την αξία της εταιρείας. Είναι αρκετά τα παραδείγματα επιχειρηματιών οι οποίοι όταν έφθανε η ώρα να καταλήξουν με τον ανάδοχο για την τιμή διαπραγμάτευσης της μετοχής αρνούνταν να προχωρήσουν, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία τους δεν θα διατεθεί για ψίχουλα… Και τότε αρχίζει ένας κύκλος επαφών αναδόχων και συναναδόχων που προσπαθούν να μεταπείσουν τον επιχειρηματία να πραγματοποιήσει τη δημόσια εγγραφή, καθώς υπάρχει στη μέση και η προμήθεια αναδοχής και τα σημαντικά έσοδα από αυτές τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες.
Οταν ο επιχειρηματίας έχει ισχυρή οικονομική επιφάνεια πάντοτε σχεδόν καταφέρνει να πείσει τους αναδόχους για υψηλότερη τιμή από την πραγματική αξία της εταιρείας. Δημιουργούνται συνεπώς πολλές απορίες, γιατί δεν αποδίδουν οι δημόσιες εγγραφές, που πριν από λίγα χρόνια αποτελούσαν βασική προτεραιότητα των μικροεπενδυτών.
Διεθνής εμπειρία
Στην Αγγλία και στις ΗΠΑ απαγορεύονται να εγγράφονται εταιρείες του ομίλου στις αναδοχές, ενώ στη χώρα μας αποτελούν δεδομένο με ιδιαίτερα βαρύνουσα στάθμιση για μία δημόσια εγγραφή. Στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε περίπτωση που μία αναδοχή δεν προχωρήσει και η τιμή υποχωρήσει από την τιμή έναρξης διαπραγμάτευσης, πραγματοποιείται σοβαρότατος έλεγχος και εξέταση της επιρροής του Ομίλου που είναι και βασικός ανάδοχος με έλεγχο τηλεφωνημάτων, emails κ.λπ. και επιβάλλονται βαρύτατες κυρώσεις.
Στη χώρα μας ακόμη δεν έχει γίνει μία έρευνα πάνω σ’ αυτό το θέμα της δημόσιας εγγραφής, αφού πολύ απλά ξεπερνιούνται οι απορίες και τα ερωτήματα με μία απάντηση του τύπου: «όλα είναι θέμα προσφοράς και ζήτησης της αγοράς». Μα εδώ υπάρχουν περιπτώσεις νεοεισηγμένων οι οποίες και με ακριβό πολλαπλασιαστή κερδοφορίας (P/E) εισήχθησαν και προβλέψεις έκαναν που δεν ανταποκρίθηκαν στην πραγματικότητα και ακόμη διαπιστώθηκε ότι μετά από ένα-δύο limit up είχαμε κύμα ρευστοποιήσεων που λογικά δεν γίνεται να συμβαίνει από την πλευρά του μικρομετόχου των 100 και 200 μετοχών…
Οι εγκλωβισμένοι
Το μόνο βέβαιο που συμβαίνει σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι ορισμένοι επενδυτές υπήρξαν πρόθυμοι να καταβάλουν την υψηλή τιμή διάθεσης και να παραμείνουν στη συνέχεια εγκλωβισμένοι από την κάθετη πτώση της τιμής, ενώ κάποιοι άλλοι και σαφώς λιγότεροι κινήθηκαν πρώτοι, ρευστοποίησαν και εξασφάλισαν ικανοποιητικά κέρδη ή περιόρισαν τις ζημίες τους ή τουλάχιστον δεν έχασε ο όμιλος μέσω των προμηθειών αναδοχής και συμβούλου έκδοσης. Αντίστοιχα οι βασικοί μέτοχοι που εισήγαγαν τις μετοχές τους στο χρηματιστήριο κατέγραψαν υπεραξίες καθώς, όπως αποδείχθηκε, είχαν διαθέσει τις μετοχές τους σε υψηλότερες τιμές έναντι τις πραγματικής τους αξίας και των βασικών θεμελιωδών οικονομικών μεγεθών.
Αναξιοπιστία
Σαφώς και ο μεγάλος αριθμός επενδυτών που μετείχε στις δημόσιες εγγραφές από το 1998 και μετά κατέγραψε σημαντικά κέρδη. Σήμερα όμως αυτός ο θεσμός των δημοσίων εγγραφών κινδυνεύει να χαρακτηρισθεί αναξιόπιστος, αφού η πλειοψηφία των επενδυτών μουρμουρίζει και υποστηρίζει ότι οι περισσότερες τιμές που προκύπτουν για τις νεοεισηγμένες δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική τους αξίας, ενώ αρκετοί τονίζουν ότι δεν αποκλείονται και παράνομες συμφωνίες που οδηγούν στην τεχνητή χειραγώγηση των τιμών των μετοχών.