Η αναμφισβήτητη διαπίστωση ότι έχουμε εισέλθει σε μια μακρά περίοδο πολύ ψηλών πετρελαϊκών τιμών (80 έως 100 $ το βαρέλι δεν αποτελούν πια τιμές φαντασίας) και η μεγάλη εξάρτηση της Ελλάδας από εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο, είναι θέματα που απασχολούν την πολιτική ηγεσία της χώρας. Αλλωστε, εκτιμάται ότι η επιβάρυνση του πληθωρισμού μόνο από την αύξηση στην τιμή των καυσίμων θα φτάσει, κατά το 2005, το 1,5%.
Επιπλέον, είναι επιτακτική ανάγκη, η χώρα μας να αναπροσαρμοστεί επειγόντως στις κοινοτικές οδηγίες που αφορούν την ενέργεια (μείωση των ρύπων, αύξηση εφαρμογής εναλλακτικών πηγών ενέργειας αντί της χρήσεως ρυπογόνων ορυκτών καύσιμων).
Η προσαρμογή στις κοινοτικές οδηγίες θα είναι ευεργετική για το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε ότι λόγω των ειδικών γεωγραφικών συνθηκών, τη μεγάλη ηλιοφάνεια, τους σταθερούς ανέμους, η χώρα μας είναι προνομιακά τοποθετημένη για να εκμεταλλευτεί άλλες, φθηνές πηγές ενέργειας, πέραν των γνωστών αλλά πολύ πιο ακριβών πηγών που αποτελούν τα ορυκτά καύσιμα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Παράλληλα, η συμμόρφωση με τις κοινοτικές οδηγίες θα συμβάλει στην βελτίωση των μακροοικονομικών μας μεγεθών. Είναι γεγονός ότι η αύξηση του ΑΕΠ συνεπάγεται πάντα μια παράλληλη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας η οποία αύξηση, με τις σημερινές καλπάζουσες τιμές του πετρελαίου, επιβαρύνει από τη μια μεριά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με δυσανάλογο έλλειμμα, και από την άλλη μεριά ανοίγει επικίνδυνα την ψαλίδα του εμπορικού ισοζυγίου.
Πέραν των ως άνω, υπάρχουν τρεις ακόμη σοβαρότατοι λόγοι που επιβάλλουν μια πολιτική εφαρμογής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ):
1. Μην έχοντας επαρκώς συμμορφωθεί στα κριτήρια του Κιότο, η Ελλάδα καλείται να πληρώσει πρόστιμα δημιουργίας ρύπων CO2 (ή εναλλακτικά να αγοράσει πανάκριβα δικαιώματα εκπομπής ρύπων) της τάξεως των 70 εκατ. ευρώ ετησίως. Στην Ελλάδα, κατά 75 % και πλέον, οι εκπομπές τέτοιων ρύπων προέρχονται από τα διάφορα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ.
2. Λόγω ανεπάρκειας στην εκτέλεση έργων σχετικών με τις ΑΠΕ, η Ελλάδα χάνει σημαντικές κοινοτικές επιχορηγήσεις.
3. Η ΔΕΗ πληρώνει κάθε χρόνο σημαντικά ποσά, αρκετά εκατομμύρια ευρώ, για μίσθωση γεννητριών για stand by ηλεκτρική ενέργεια για τα νησιά, ώς και για εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από το εξωτερικό για να αποφευχθούν περιπτώσεις black out. (Υπολογισμοί αναφέρουν κόστος 9 ευρώ ανά KW/h έναντι 0.074 ευρώ ανά KW/h που είναι η μέση τιμή πώλησης της ΔΕΗ προς τον καταναλωτή). Υπολογίζεται επίσης ότι βάσει των σημερινών αναγκών και με ετήσια αύξηση της κατανάλωσης κατά 6,5 % (στοιχεία ΔΕΗ) η αναγκαία άμεση επένδυση είναι της τάξεως του 1 δισ. ευρώ σε νέες μονάδες παραγωγής αυξάνοντας βεβαίως ακόμη παραπάνω το ισοζύγιο ρύπων (CO2, καρκινογόνα μικροσωματίδια, οξείδια του αζώτου, ενώσεις του θείου, κ.λπ.).
Με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο (1997) η Ελλάδα (όπως και άλλες 157 χώρες -η Ρωσία το 2004-), δεσμεύτηκε ότι το αργότερο μέχρι το 2010, θα έχει μειώσει τουλάχιστον κατά 20,1 % τη χρησιμοποίηση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο) αναγκαίων για την παραγωγή ενέργειας, αντικαθιστώντας αυτά τα ορυκτά καύσιμα με εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) όπως είναι η αιολική, η βιομάζα, τα φωτοβολταϊκά (Φ/Β) συστήματα, κ.λπ.
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η αναφορά μόνο στα Φ/Β συστήματα διότι τα θεωρούμε ως άμεσα εφαρμόσιμα, όχι μόνο από μεγάλους ισχυρούς επενδυτές αλλά και από ιδιώτες διαθέτοντας πολύ μικρά κεφάλαια και οι οποίοι βάσει στοιχείων της ΔΕΗ αποτελούν το 34,20 % της σύνθεσης κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα.
Η εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων στις χώρες της Ε.Ε. ( Γερμανία κυρίως, αλλά και στην Ισπανία, Ιταλία, Δανία, Σουηδία, Ολλανδία, Κύπρο κ.ά.),όπως και στην Ιαπωνία, την Απω Ανατολή, τις ΗΠΑ, έχει συναντήσει μεγάλη επιτυχία. Αρκεί να αναφέρουμε μόνο το παράδειγμα της Γερμανίας, όπου ένα αρχικό πρόγραμμα εγκαταστάσεως 100.000 Φ/Β μικρών συστημάτων σε αντίστοιχες κατοικίες, μετετράπη πολύ γρήγορα σε πρόγραμμα 1.000.000 οικιών λόγω της εξαιρετικά μεγάλης σχετικής ζήτησης. Η χρήση ΑΠΕ παγκοσμίως και ειδικά τα Φ/Β συστήματα αναπτύσσονται σήμερα με ρυθμούς άνω του 30 % ετησίως! Αυτό βεβαίως δεν είναι τυχαίο και έχει άμεση σχέση με τα γνωστά σημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως (τιμές πετρελαίου, τρύπα του όζοντος και καταστροφική επιδείνωση της ποιότητας διαβίωσης).
Εφαρμογή και χρήση φωτοβολταϊκων συστημάτων
Η παραγωγή ενέργειας (ηλεκτρικού ρεύματος) μέσω φωτοβολταϊκών συστημάτων είναι ο πιο απλός τρόπος παραγωγής ΑΠΕ, για την επίτευξη μέρους του στόχου του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Ας σημειωθεί εδώ ότι η Ελλάδα σήμερα, παράγει από όλες τις ΑΠΕ, μόνο το 2,6% της συνολικής της ενέργειας! Υπενθυμίζεται ότι στόχος είναι το 20,1 % για το 2010! Μερικοί από τους λόγους που συνηγορούν στην επιτακτική ανάγκη για την ψήφιση και άμεση ισχύ νόμων που θα ενθαρρύνουν τους ιδιώτες στην εφαρμογή και χρήση Φ/Β συστημάτων είναι:
– Φωτοβολταϊκές γεννήτριες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος μπορούν να εγκατασταθούν από οποιονδήποτε ιδιώτη στον κήπο του, στην ταράτσα του, στην σκεπή του σπιτιού του κ.λπ.
– Δεν απαιτείται καμία άδεια (τουλάχιστον σε καμία χώρα της Ε.Ε.). Αντίθετα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από άλλη εφαρμογή ΑΠΕ, π.χ. αιολική, απαιτεί μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία ετών (!).
– Δεν απαιτείται πρόσθετη κατασκευή δικτύου μεταφοράς ούτε επενδύσεις σε έργα υποδομής (όπως αυτό είναι αναγκαίο για βιομηχανικές μονάδες παραγωγής ρεύματος, αιολικά πάρκα, κ.λπ). Απλώς συνδέεται το εκάστοτε Φ/Β σύστημα του ιδιώτη με το υπάρχον δίκτυο της ΔΕΗ με το οποίο είναι ήδη σήμερα συνδεδεμένη η οικία του!
– Μεμονωμένες αγροκατοικίες μπορούν να παράγουν και να συσσωρεύσουν μόνες τους ρεύμα χωρίς να υποχρεούται η ΔΕΗ σε υψηλού κόστους διασύνδεση στο δίκτυό της. Στην προετοιμασία σχετικής νομοθεσίας στην Ελλάδα έχω προτείνει να συμπεριληφθούν οι ακόλουθες προβλέψεις προκειμένου να ενισχυθούν ιδιώτες στην εγκατάσταση και χρήση Φ/Β συστημάτων:
– Το κόστος του αρχικού εξοπλισμού να είναι επιδοτούμενο (στις χώρες της Ε.Ε. είναι από 55% π.χ. Κύπρος, έως 70% π.χ. Γαλλία).
– Ο ιδιώτης ή το μικρό ξενοδοχείο να μπορεί να πουλήσει το παραγόμενο ρεύμα του στη ΔΕΗ με επιδοτούμενη τιμή πολλαπλάσια της τιμής που χρεώνει η ΔΕΗ τον ίδιο. Αυτό έχει θεσπιστεί στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. όπως π.χ. Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Κύπρο με επιδότηση έως και έξι φορές πάνω από την τιμή που χρεώνει η ΔΕΗ. Ειδικά για ξενοδοχεία τα οποία είναι κλειστά τον χειμώνα, αυτό αποτελεί ένα σημαντικό κίνητρο, δεδομένου ότι κατά την περίοδο αυτή εξακολουθούν να παράγουν ρεύμα το οποίο «πωλείται» στη ΔΕΗ.!
– Να περιληφθούν επιπρόσθετοι εναλλακτικοί τρόποι επιδοτήσεως που να περιλαμβάνουν π.χ. μείωση του ΦΠΑ για τον αναγκαίο εξοπλισμό και την εγκατάστασή του, απαλλαγή φόρου (για ιδιώτες) για την εγκατάσταση Φ/Β, χρονική διαφοροποίηση στον υπολογισμό αποσβέσεων (για εταιρείες) κ.λπ.
– Να ακολουθηθεί το παράδειγμα της Ισπανίας η οποία με νόμο (Ιούνιος 2005) υιοθέτησε την πρόβλεψη υποχρεωτικής εγκαταστάσεως Φ/Β συστήματος προκείμενου να δοθούν άδειες για νέες κατασκευές η ανακατασκευές τόσο σε ιδιώτες όσο και σε κρατικά μεγάλα κτίρια. Μπορεί εκ πρώτης όψεως οι λύσεις ΑΠΕ να φαίνεται ότι δεν συμβαδίζουν με την στρατηγική ή τα συμφέροντα της ΔΕΗ. Αντιθέτως όμως ένας στόχος παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, (όπου τα ποσοστά, εν σχέσει με τις συνολικές ενεργειακές ανάγκες είναι, όπως είδαμε, πολύ μικρά) θα επιτρέψει στην ΔΕΗ να μειώσει σημαντικά το κόστος της (εξάλειψη ανάγκης εισαγωγής ρεύματος από το εξωτερικό, μειωμένες επενδύσεις για έργα υποδομής και νέων δικτύων μεταφοράς ρεύματος).
Νομοθετικό πλαίσιο για την προώθηση των ΑΠΕ
Η Ελλάδα έχοντας αποφασίσει να θεσπίσει νομοθετικό πλαίσιο για την προώθηση των ΑΠΕ στη χώρα μας πρέπει να δημιουργήσει μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τις απαραίτητες συνθήκες που θα επιτρέψουν την ευρεία εφαρμογή μικρών αποκεντρωμένων Φ/Β συστημάτων σε επίπεδο οικιακής κατανάλωσης. Οι ενισχύσεις που έχουν εξαγγελθεί στο Μέτρο 6.5 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητας δεν επαρκούν. Χρειάζεται επιτακτικά ένα ανεξάρτητο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να κάνει σαφώς μνεία στους μικρούς ιδιώτες «παραγωγούς». Το πλαίσιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει γενναίες επιδοτήσεις (τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο) όχι μόνο για την προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού αλλά και για την δυνατότητα πώλησης στη ΔΕΗ ρεύματος, το οποίο θα παράγει ο ιδιώτης. Επιπλέον θα πρέπει να δοθούν κίνητρα χρηματοδότησης με βαθύ ορίζοντα αποπληρωμής μέσω π.χ. τραπεζικού δανεισμού (leasing κ.λπ.). Δεν είναι τυχαίο ότι ακριβώς αυτή τη στρατηγική έχουν επιλέξει οι πιο προηγμένες χώρες παγκοσμίως, και πολλές από τις μεσογειακές χώρες γύρω μας, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου.