Σε ανατροπές και στον ριζικό μετασχηματισμό του εγχωρίου επιχειρηματικού περιβάλλοντος οδηγεί το κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων που σαρώνει το τελευταίο διάστημα τη χώρα.
Εξαγορές ελληνικών επιχειρήσεων από ξένους, μεγέθυνση εγχωρίων επιχειρηματικών ομίλων και διεθνοποίηση του ελληνικού κεφαλαίου αποτελούν τη μια όψη του νομίσματος. H άλλη, πιο σκοτεινή, χαρακτηρίζεται από αποχώρηση επιχειρήσεων (αναζητώντας καλύτερες συνθήκες στις γειτονικές χώρες), μαρασμό παραδοσιακών κλάδων και επιχειρηματικό «θάνατο» μη ανταγωνιστικών μονάδων.
ΙΚΕΑ, Dixon’s, Careffour, Lidl, Media Mark κ.ά. έδωσαν τη χαριστική βολή στην παραδοσιακή δομή του λιανικού εμπορίου και των super markets, οδηγώντας στον αφανισμό εκατοντάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες. Ανάλογες διεργασίες συντελούνται αυτό το διάστημα στον χώρο της υγείας.
Η οργάνωση της παραγωγής, ο τρόπος λειτουργίας, ο μέγιστος βαθμός αξιοποίησης των παραγωγικών πόρων του Lidl ή του IKEA είναι επιτεύγματα άξια θαυμασμού, ενσωματώνοντας γνήσια οικονομική σοφία. H αρχιτεκτονική των ευρωπαϊκών αυτών υπερ-ομίλων επιδιώκει την παροχή υψηλής ποιότητας προϊόντων και ολοκληρωμένης εξυπηρέτησης με πολύ χαμηλό κόστος. Συνδυασμός σχεδόν άγνωστος μέχρι πρόσφατα στην ελληνική επιχειρηματική πραγματικότητα. «Ασπρη γάτα, μαύρη γάτα, το θέμα είναι να πιάνει ποντίκια», όπως συχνά λέει ο κ. N. Καραμούζης της Εurobank.
Την ίδια ώρα καταρρέουν παντοδύναμοι μέχρι χθες όμιλοι, όπως αυτοί των Λαναρά ή Αλλαμανή, όπου οι επικεφαλής τους με πολλά κεφάλαια (λόγω χρηματιστηρίου) στα χέρια πίστεψαν ότι μπορούν τα πάντα: να φτιάχνουν κλωστές, να ασχολούνται με τη ναυτιλία, τηλεπικοινωνίες, ξενοδοχεία, δρόμους, καζίνο, μέχρι και να αγοράζουν… ψυχαγωγικά πάρκα στις ΗΠΑ. Τελικά έχασαν τα λεφτά των μετόχων τους, προσεγγίζοντας εντελώς λανθασμένα και επιπόλαια τις έννοιες «άνοιγμα των αγορών» και «ανάγκη μεγέθυνσης των επιχειρηματικών ομίλων».
Ευτυχώς οι παραπάνω περιπτώσεις δεν χαρακτηρίζουν το ελληνικό κεφάλαιο. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις στο εξωτερικό και φιλοδοξούν να αποκτήσουν ισχυρό περιφερειακό ρόλο σε μια μεγάλη γεωγραφική έκταση, που οριοθετείται βόρεια από τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Πολωνία, ανατολικά από την Τουρκία και νότια από την Αίγυπτο και περικλείει περίπου εφτά γειτονικές «βαλκανικές» χώρες. Παράλληλα, σχηματίζονται ισχυροί και μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι που ανταγωνίζονται με όρους αγοράς τους ξένους. Τιτάν, Ομιλος Στασινόπουλου, Εθνική, Alpha, Eurobank, Πειραιώς, αλλά και πολλοί άλλοι. Την ίδια ώρα, νέοι επιχειρηματίες με όραμα και φιλοδοξίες χτίζουν δημιουργώντας μεγάλα σχήματα: Ομιλος Δέλτα και Chipita ένωσαν τις δυνάμεις τους σχηματίζοντας ένα πανίσχυρο σχήμα στον τομέα των τροφίμων. O Ομιλος Μυτιληναίου, από άσημη εταιρεία της παράλληλης αγοράς, ελέγχει σήμερα δύο παραδοσιακές βιομηχανίες, τη METKA και την Αλουμίνιον της Ελλάδος. Σε σχέση με πέντε χρόνια πριν, το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται σήμερα από λιγότερες αλλά μεγαλύτερες επιχειρήσεις και περισσότερους ξένους ομίλου.
Οι εξελίξεις αυτές δεν είναι ούτε επιλογή του επιχειρηματικού κόσμου ούτε αποτέλεσμα μιας εθνικής επιχειρηματικής πολιτικής. Είναι η αναπόδραστη πορεία που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των αγορών σε όλη την υφήλιο, της επανάστασης στην τεχνολογία και της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων. Οι αλλαγές, όχι μόνο δεν ολοκληρώνονται με τις κινήσεις των τελευταίων μηνών, αλλά όπως σημειώνουν στελέχη τραπεζών βρισκόμαστε μόλις στην αρχή του κύκλου μετασχηματισμού του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Αυτό που δεν έχουν πολλοί συνειδητοποιήσει είναι ότι οι κυοφορούμενες εξελίξεις ίσως οδηγήσουν σε λίγα χρόνια το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας επιχειρηματικής δραστηριότητας, από το τραπεζικό σύστημα, τα τρόφιμα μέχρι την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες, στον μετοχικό έλεγχο των ξένων.
Ιωάννης Πεχλιβανίδης / Αναπληρωτής διευθ. σύμβουλος Εθνικής Τράπεζας
Είναι γεγονός ότι το επιχειρηματικό περιβάλλον έχει περάσει σε φάση μετασχηματισμού, που καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτικός, με δεδομένη τη συνεχή αύξηση του ανταγωνισμού από τη μια και τους περιορισμούς που θέτουν τα πεπερασμένα οικονομικά και γεωγραφικά όρια της Ελλάδας από την άλλη. Οι συνθήκες αυτές οδηγούν τις εγχώριες εταιρείες στην αναζήτηση νέων πηγών εσόδων μέσω επιχειρηματικών συμφωνιών και εξαγορών, θέτοντας έτσι τις βάσεις βιώσιμης ανάπτυξης εντός και εκτός των συνόρων. Στην εγχώρια αγορά το τελευταίο διάστημα έχει σημειωθεί σειρά επιχειρηματικών συμφωνιών, με κύριο σκοπό τη διεύρυνση και καθετοποίηση των εσόδων καθώς και την εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας. Είναι εύλογη, λοιπόν, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και η άσκηση επιθετικότερης εμπορικής πολιτικής, με πολλαπλές ωφέλειες τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους καταναλωτές. Σημαντικό μερίδιο στις επιχειρηματικές συμφωνίες που συντελούνται στη ΝΑ Ευρώπη έχουν οι υπό ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση χώρες της περιοχής, αφενός λόγω της προσδοκώμενης σύγκλισης των οικονομιών τους, αφετέρου επειδή προσδίδουν σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στις εισερχόμενες ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες διαθέτουν τεχνογνωσία και αξιοποιούν την εμπειρία της σύγκλισης. Με την επέκτασή τους στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, οι επιχειρήσεις που τόλμησαν, εξασφαλίζουν ευρύτερο φάσμα εργασιών, διευρυμένο πελατολόγιο και κατά συνέπεια το αναγκαίο μέγεθος που μακροπρόθεσμα θα εξασφαλίσει την κερδοφόρο λειτουργία και ανάπτυξή τους.
Μαρίνος Σ. Γιαννόπουλος / Γενικός διευθυντής Alpha Βank
Είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα της εφαρμογής των αρχών της παγκοσμιοποίησης στην περιοχή μας. Το άνοιγμα των αγορών των γειτονικών χωρών στον ανταγωνισμό και η πρόοδος που σημειώνεται στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες αυτές και στην Ελλάδα συμβάλλουν στη διεύρυνση των αγορών και στην απελευθέρωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων των επιχειρήσεων. Οι τελευταίες έχουν τώρα την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής σε κρίσιμους παραγωγικούς τομείς. Σε αυτό το ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον, οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση. Η διεθνοποίησή τους έχει οδηγήσει στη δημιουργία πολλών ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, ικανοποιητικού μεγέθους, που προσφέρουν έναν αυξανόμενο αριθμό αποδοτικών και ασφαλών θέσεων εργασίας. Προσελκύουν σημαντικά κεφάλαια από ξένους επενδυτές και κατέχουν πλεονεκτική θέση στις αγορές των βαλκανικών χωρών και ευρύτερα. Η νέα κατάσταση που δημιουργείται, στην οποία εξασφαλίζεται η δυνατότητα αποτελεσματικής λειτουργίας των οικονομιών και των επιχειρήσεων στην Ε.Ε.-«25» και στην ευρύτερη περιοχή, δίνει στους Ελληνες επιχειρηματίες και εργαζομένους ευκαιρίες δραστηριοποίησης και ανάπτυξης ανάλογες με εκείνες που είχαν όταν η ελληνική φυλή μεγαλουργούσε στην ίδια περιοχή. Αυτές τις ιδανικές συνθήκες, ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους που επιθυμούν αύξηση των ευκαιριών για παραγωγική απασχόληση και οικονομική και κοινωνική πρόοδο, πρέπει να διαφυλάξουμε και να αναπτύξουμε. Γιατί είναι εκείνες που απελευθερώνουν θετικές δυνάμεις και ενέργεια προς όφελος όλων μας.
Νικόλαος Καραμούζης / Αναπληρωτής δ.σ. EFG Eurobank Εrgasias
Το άνοιγμα των αγορών, η διεθνοποίηση της ελληνικής οικονομίας, η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η επανάσταση στην τεχνολογία και το άνοιγμα των νέων αγορών της Απω Ανατολής και των χωρών της νέας Ευρώπης αποτελούν τους πέντε βασικούς παράγοντες που επέδρασαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του νέου οικονομικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Η ένταση του ανταγωνισμού οδήγησε σε σημαντική εξυγίανση των ελληνικών επιχειρήσεων, σε αναδιοργάνωση κλάδων και στη διεθνοποίηση της ελληνικής επιχείρησης. Παρότι αρκετά σοβαρά ζητήματα, που δεν συμβάλλουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, παραμένουν, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις ανταγωνίζονται με όρους αγοράς στις εγχώριες και ξένες αγορές.
Η δημιουργία και αξιοποίηση οικονομιών κλίμακος, που προκύπτουν με το μεγαλύτερο μέγεθος, έχει καταστεί σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα πέραν του κόστους εργασίας και κεφαλαίου. Γι’ αυτό βλέπουμε σημαντική δραστηριότητα συγχωνεύσεων και εξαγορών στη χώρα μας, είτε μεταξύ ελληνικών επιχειρήσεων είτε μεταξύ ελληνικών και ξένων ομίλων. Εκτιμώ ότι είμαστε στην αρχή αυτού του κύκλου και όχι στο τέλος του και θα καταλήξουμε στην Ελλάδα μέσα από δυναμικές διεργασίες, με λιγότερες επιχειρήσεις, πιο διεθνοποιημένες και μεγαλύτερου μεγέθους, και σε κάποιο βαθμό με μείωση του ελληνικού μετοχικού ελέγχου. Τα κέντρα των οικονομικών αποφάσεων θα μεταφερθούν στο εξωτερικό. Οι επιπτώσεις των παραπάνω δυναμικών εξελίξεων θα πρέπει να συζητηθούν, ώστε να διαμορφώσουμε μια εθνική αποτελεσματική πολιτική.
Μιχάλης Κολακίδης / Αντιπρόεδρος & αναπλ. δ.σ. Τράπεζας Πειραιώς
Οι συντελούμενες μεταβολές στον ελληνικό επιχειρηματικό χάρτη θα συνεχιστούν και στο προσεχές διάστημα, ως αναπόσπαστο κομμάτι των επιχειρηματικών και οικονομικών εξελίξεων που σημειώνονται στην παγκόσμια οικονομία.
Οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις μεσαίων αλλά και μεγάλων επιχειρήσεων αποτελούν μια δυναμική συνέπεια, της ανάγκης των επιχειρήσεων σε πολλούς κλάδους να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματά τους ώστε να ισχυροποιηθούν, με στόχο να γίνουν πιο ανταγωνιστικές και να εξαπλωθούν και σε νέες αποδοτικότερες αγορές.
Από τη στιγμή που η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών έχει προκαλέσει την ταχύτατη μετακίνηση πληροφορίας, κεφαλαίων και τεχνολογίας και έχει δημιουργήσει αγορές με χαμηλότερα κόστη, νέες οικονομικές δυνάμεις, νέες καταναλωτικές ανάγκες, νέα προϊόντα διεθνούς ζήτησης και υψηλή ρευστότητα, οι ελληνικές επιχειρήσεις και η ελληνική οικονομία ολόκληρη επιβάλλεται να προσανατολισθούν και να σχεδιάσουν την ανάπτυξη τους με βάση αυτά τα καινούργια δεδομένα.
Αυτό σημαίνει ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τους με βάση τα διεθνή στάνταρ και περισσότερη εξωστρέφεια στους στόχους τους.
Οσο η ελληνική αγορά θα διεθνοποιείται και θα ωριμάζει, τόσο και ο μετασχηματισμός του τοπίου των επιχειρήσεων στην Ελλάδα θα γίνεται πιο αισθητός.
Το επιβεβαιώνουν οι σχετικές εξελίξεις του πρώτου πενταμήνου του 2006 και θα το καταδείξουν, νομίζω, αυτές που θα ακολουθήσουν έως το τέλος του έτους, αλλά και το 2007.