Στις ελληνικές αγορές εργασίας η ευελιξία έχει πολλούς φίλους. Οπως και η ασφάλεια. Ομως μεταξύ τους δεν έχει υπάρξει, ακόμη, δυνατότητα δημόσιας συζήτησης. Και αναζήτησης συνθέσεων για πρακτικές λύσεις στα χνάρια της flexicurity. Που στον δημόσιο ευρωπαϊκό χώρο τροφοδοτεί συζήτηση και μεταρρυθμίσεις με σκοπό αγορές εργασίας με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Είναι, σημειωτέον, μία από τις προτεραιότητες της τρέχουσας (β΄ εξάμηνο 2007) πορτογαλικής (σοσιαλιστικής/σοσιαλδημοκρατικής) προεδρίας στην Ενωση. Εύλογο είναι το ερώτημα εάν η δανο-ολλανδικής προέλευσης flexicurity μπορεί να αφορά χώρες όπως η Ελλάδα. Και αγορές εργασίας όπως οι ελληνικές. Καθώς από άποψη επιδόσεων οι εγχώριες αγορές εργασίας, με υψηλή ανεργία 8%, μακροχρόνια ανεργία 5,5%, ποσοστό απασχόλησης 61%, βρίσκονται εμφανώς στον αντίποδα της δανικής flexicurity, με ανεργία κάτω του 5%, μακροχρόνια ανεργία στο 1%, υψηλότατο ποσοστό απασχόλησης στο 76%. Αντί flexicurity, οι εγχώριες αγορές λειτουργούν, κατά περιοχές στερούμενες είτε την ασφάλεια, είτε την ευελιξία, είτε ταυτόχρονα και τα δύο. Η θέση της Ελλάδας στον αντίποδα της δανικής flexicurity προκύπτει και από τη συστηματικότερη συγκριτική ανάλυση βάσει 15 κριτηρίων/δεικτών ευελιξίας και ασφάλειας.
Η συγκριτική ανάλυση υποδεικνύει τις μεγάλες δυνατότητες (ή τις μεγάλες ανάγκες) βελτιώσεων στις ελληνικές επιδόσεις. Τα περιθώρια βελτιώσεων υπάρχουν. Ακόμη και εάν ο ρεαλιστικός στόχος δεν είναι να προσεγγίσουμε επιδόσεις των «ιδανικών μοντέλων». Καθώς παρεμβάλλονται τα εθνικά συστήματα εργασιακών σχέσεων, οι παραγωγικές δομές και οι θέσεις/ρόλοι των κρατών-μελών της Ενωσης στον διεθνή/ευρωπαϊκό καταμερισμό της εργασίας. Που αλλάζουν πολύ δυσκολότερα από τις νομοθεσίες κάθε κράτους-μέλους. Η ευκαιρία της flexicurity βρίσκεται στα υπαρκτά μεγάλα περιθώρια βελτιώσεων, τόσο ως προς την ασφάλεια όσο και ως προς την ευελιξία. Ωστε, συγκριτικά, η χώρα από την οριακή θέση της μεταξύ των Νοτιο-ευρωπαϊκών χωρών και των κρατών-μελών της Διεύρυνσης, να μετακινηθεί σε περιοχές θετικότερων επιδόσεων και στην ασφάλεια και στην ευελιξία. Με εισαγωγές ευέλικτης ασφάλειας στις ελληνικές αγορές εργασίας.
Η ευέλικτη ασφάλεια (flexicurity) διαφέρει από την -επί δύο και πλέον δεκαετίες- μονομερή προώθηση της ευελιξίας στις αγορές εργασίας. Δείχνει μετατόπιση πολιτικής. Που δεν προκύπτει από ιδεολογικές αφετηρίες. Αλλά από συγκριτικές εμπειρικές αναλύσεις επιδόσεων στις αγορές εργασίας. Και περιέχει πρακτικές λύσεις. Στόχος της δεν είναι μόνον οι περισσότερες θέσεις εργασίας. Αλλά οι περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Για αυτό στα ποικίλα εθνικά παραδείγματά της δεν είναι μία «φθηνή» πολιτική. Αντιθέτως. Είναι μία «ακριβή» πολιτική. Που επενδύει στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών απασχόλησης (ενεργητικών και παθητικών) και των θεσμών της αγοράς εργασίας.
Η ευέλικτη ασφάλεια είναι πρόκληση εμπλουτισμού του κοινωνικού διαλόγου, για ενώσεις επιχειρήσεων και εργαζομένων. Για λύσεις ευελιξίας και ασφάλειας σε υπαρκτά ζητήματα επιχειρήσεων και εργαζομένων, ώστε να καθιστούν αποτελεσματικότερες τις ελληνικές αγορές εργασίας. Οπου προχώρησε στην Ευρώπη η flexicurity, αυτό έγινε μόνον ως κοινό έργο εργατικών και εργοδοτικών ενώσεων. Και, εν συνεχεία, συμφωνιών τους με τις κυβερνήσεις. Προϋποθέτει αποτελεσματική διμερή και εν συνεχεία τριμερή συνεργασία.
* O κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι Οικονομολόγος.