Σε ανώμαλη προσγείωση έχει οδηγήσει η κρίση τη στεγαστική πίστη, ενώ τα στοχευμένα μέτρα της κυβέρνησης για τη στήριξή της δεν έχουν οδηγήσει ακόμα σε αποτέλεσμα. Τα στεγαστικά δάνεια, που τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν μια από τις σημαντικότερες πηγές ανάπτυξης των τραπεζών, βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία και η ζήτηση για νέα δάνεια παραμένει απογοητευτικά χαμηλή.
Για τη στήριξη της αγοράς η κυβέρνηση προχώρησε σε δύο παρεμβάσεις. Η πρώτη ήταν μέσω του σχεδίου για την ενίσχυση της ρευστότητας της εγχώριας οικονομίας το οποίο προέβλεπε μέρος της κρατικής ενίσχυσης να χρησιμοποιηθεί από τις τράπεζες για τη χορήγηση στεγαστικών δανείων. Ωστόσο, τα φτωχά αποτελέσματα υποχρέωσαν το οικονομικό επιτελείο σε νέες στοχευμένες κινήσεις: μέσω νομοθετικής ρύθμισης το Δημόσιο εγγυήθηκε για το 25% της αξίας των νέων στεγαστικών δανείων, ώστε να μπορέσουν οι τράπεζες να χορηγήσουν δάνεια που καλύπτουν το 100% της αξίας. Οι τράπεζες, λόγω της επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών, χορηγούν πλέον το 75% του ύψους του δανείου απαιτώντας το 25% να καλυφθεί από τον δανειολήπτη. Για να διευκολύνει την εκταμίευση δανείων και σε δανειολήπτες που δεν είχαν την οικονομική άνεση να συνεισφέρουν το 25% η κυβέρνηση ανέλαβε την εγγύηση του ποσού αυτού. Ωστόσο, όλα αυτά δεν στάθηκαν ικανά για να ανακάμψει ουσιαστικά η αγορά: τον Μάιο οι νέες χορηγήσεις στεγαστικών δανείων ήταν μόλις 186 εκατ. ευρώ, τον Ιούνιο 396 εκατ. ευρώ ενώ τον Ιούλιο συρρικνώθηκαν στα 329 εκατ. ευρώ επίπεδα που απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν ικανοποιητικά.
Γιατί τα μέτρα δεν αποδίδουν; Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών η πρόβλεψη του σχεδίου ρευστότητας ήταν περισσότερο θεωρητική παρά πρακτική. Στην πράξη το πακέτο στήριξης αντιμετώπισε το πιεστικό πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετώπιζαν εκείνη την περίοδο οι τράπεζες και η στήριξη της στεγαστικής πίστης ή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ήταν καθαρά φιλολογική. Σε ό,τι αφορά την εγγύηση του 25% που παρέχει το Δημόσιο ο κύριος λόγος αποτυχίας του μέτρου είναι ότι για την εφαρμογή του θα πρέπει τα συμβόλαια αγοράς των ακινήτων να γίνουν στην εμπορική αξία και όχι στην αντικειμενική. Ομως οι εμπορικές αξίες είναι από 30% έως 100% υψηλότερες των αντικειμενικών που συνεπάγεται σημαντική αύξηση του κόστους (δικηγόροι, συμβολαιογράφος, φόρος κ.ά.) και εν τέλει αποτρέπει τους περισσότερους να κάνουν χρήση της ευεργετικής αυτής διάταξης. Η αποτυχία του μέτρου αποτελεί ένα καλό μάθημα για τους σχεδιαστές οικονομικής πολιτικής: όταν αφήνεις μια αγορά να λειτουργεί με πλήθος στρεβλώσεων, οι δυνατότητες αντίδρασης σε έκτακτες περιστάσεις, όπως μια κρίση, είναι περιορισμένες και αναποτελεσματικές.
Ετσι, παρά την ενεργητική παρέμβαση του κράτους η στεγαστική πίστη συνεχίζει τη χαμηλή της πτήση. Στο τέλος Ιουλίου, ο ρυθμός αύξησης των στεγαστικών δανείων διαμορφώθηκε στο 5,2% από 16,7% που ήταν τον Ιούλιο του 2008. Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών τραπεζών, ο ρυθμός αύξησης των στεγαστικών δανείων θα διαμορφωθεί τη φετινή χρονιά κοντά στο 4% με 5%.
Χαμηλή ζήτηση – υψηλές καθυστερήσεις
Η χαμηλή ζήτηση για νέα στεγαστικά δάνεια σίγουρα προβληματίζει τις τράπεζες ωστόσο αυτό που πονοκεφαλιάζει τα επιτελεία των εμπορικών τραπεζών είναι η πορεία των καθυστερήσεων των στεγαστικών. Αν και θεωρητικά τα στεγαστικά αποτελούν μια από τις πλέον ασφαλείς κατηγορίες ωστόσο, η πορεία των καθυστερήσεων στην εγχώρια αγορά τους τελευταίους μήνες είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων διαμορφώνεται στο 6,3%. Στο τέλος Ιουνίου οι συνολικές καθυστερήσεις της Εθνικής ανήλθαν στο 5,1% έναντι 4,5% που ήταν στο τέλος Μαρτίου, ο δείκτης καθυστερήσεων της Eurobank ανήλθε στο 5,9% από 4,9% που ήταν στο πρώτο τρίμηνο, της Alpha Bank διαμορφώθηκαν στο 4,8% από 4,3% στο πρώτο τρίμηνο, ενώ ο δείκτης καθυστερήσεων της Πειραιώς ανήλθε στο 4,3% από 4,1%.