Δημοσιονομική ανάσα περιμένει η κυβέρνηση από το κλείσιμο του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, αναμένοντας 750 εκατ. ευρώ να εισρεύσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του έτους. Πρόκειται για κονδύλια που οφείλονται στο πλαίσιο της οριστικής τακτοποίησης των εκκρεμοτήτων του Γ΄ ΚΠΣ, που τυπικά έκλεισε πέρυσι. Η κοινοτική ένεση των 750 εκατ. ευρώ έρχεται σε μια δύσκολη στιγμή, όπου η Ελλάδα επιδιώκει τη μείωση της εθνικής συμμετοχής στο ΕΣΠΑ στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο του 15% που επιτρέπει ο κανονισμός για τα Διαρθρωτικά Ταμεία.
Η μείωση της εθνικής συμμετοχής συνεπάγεται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, την εξοικονόμηση πόρων 2 δισ. ευρώ περίπου που θα ανακουφίσουν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τον κρατικό προϋπολογισμό. Τα χρήματα θα αφαιρεθούν από τον συνολικό προϋπολογισμό του ΕΣΠΑ, που σύμφωνα με τους υπολογισμούς θα περικοπεί από τα 25,9 δισ. ευρώ περίπου στα 23,9 δισ. ευρώ.
Η μείωση της εθνικής συμμετοχής συνοδεύεται με ποσοστιαία αύξηση της κοινοτικής έως του ποσοστού του 85%, από το σημερινό επίπεδο του 79% που διαμορφώνεται μεσοσταθμικά. Πρόκειται ουσιαστικά για μια τεχνητή διόρθωση, που οδηγεί στην περιστολή των πόρων του Προγράμματος και αποτελεί λύση ανάγκης με βάση τους δημοσιονομικούς περιορισμούς της χώρας.
Η χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ θεωρείται πλέον διασφαλισμένη με βάση και τη δανειακή σύμβαση που έχει υπογράψει η κυβέρνηση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την εκταμίευση πόρων 2 δισ. ευρώ με ευνοϊκούς όρους. Από το συνολικό ποσό έχουν εκταμιευθεί μέχρι σήμερα 500 εκατ. ευρώ και η αξιοποίηση και του υπολοίπου δανείου εξασφαλίζει ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος της εθνικής συμμετοχής για την υλοποίηση του ΕΣΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου κ. Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, φέρεται να έχει συμφωνήσει σε μια πιο εμπροσθοβαρή υλοποίηση του Προγράμματος, μέσα από την ενίσχυση του τομέα της ανταγωνιστικότητας με δράσεις για την υποστήριξη μικρών επιχειρήσεων, επιχειρηματικές υποδομές και κατάρτιση ανέργων, αλλά και ευρύτερα ο τομέας της απασχόλησης, τα κονδύλια του οποίου λιμνάζουν στα κοινοτικά ταμεία.
Στο πλαίσιο της αναθεώρησης του ΕΣΠΑ, που αναμένεται να ολοκληρωθεί το φθινόπωρο, η έμφαση θα δοθεί στον τομέα της ανταγωνιστικότητας, που καταγράφει σήμερα τη μεγαλύτερη απορροφητικότητα, της τάξης του 40%, δεσμεύοντας χρήματα για τη σύσταση των νέων Ταμείων που έχει δρομολογήσει το υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.
Παρά το γεγονός ότι τα χρήματα αυτά δεν έχουν διοχετευθεί ακόμη στην αγορά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφωνεί ότι μελλοντικά θα δώσουν δυναμική στην οικονομία και θα αποτελέσουν έναυσμα ανάπτυξης και τόνωσης της απασχόλησης, ικανοποιώντας τους στόχους που έχουν τεθεί για την απορρόφηση πόρων και αποτρέποντας την απώλεια κονδυλίων.
Ο τομέας της απασχόλησης αποτελεί βασική συνιστώσα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης και εκεί η Επιτροπή δείχνει διατεθειμένη να βάλει νερό στο κρασί της, επιδεικνύοντας ευελιξία και ανοχή σε θέματα επιλεξιμότητας δαπανών, διευκολύνοντας τον βασικό φορέα υλοποίησης, τον ΟΑΕΔ, να χρηματοδοτήσει δράσεις για την ανακούφιση της ανεργίας.
Ενεργοποιώντας όλους τους μηχανισμούς που προβλέπονται στον κανονισμό για τα διαρθρωτικά ταμεία, η Επιτροπή διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι το πρόβλημα στην υλοποίηση του ΕΣΠΑ δεν είναι η χρηματοδότηση, η οποία είναι εξασφαλισμένη, και πλέον το βάρος για την εκτέλεση του προγράμματος πέφτει στην κυβέρνηση και τη διοικητική μηχανή.
Στα προβλήματα που δημιουργούν οι χρονοβόρες και δαπανηρές απαλλοτριώσεις, οι ελλιπείς συμβασιοποιήσεις και οι ανεπαρκείς μελέτες, προστίθεται η γραφειοκρατική λογική του διοικητικού μηχανισμού, τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο δήμων και περιφερειών, που στερούνται των αναγκαίων υποδομών για να παράσχουν ώριμα έργα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρεται να έχει αποφασίσει την παροχή πρόσθετης συνδρομής με την αποστολή ειδικών εμπειρογνωμόνων, που θα βοηθήσουν τη διοικητική μηχανή να ξεμπλοκάρει τα έργα.
Προτεραιότητα το περιβάλλον
Ο τομέας του Περιβάλλοντος αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και κεντρικό στοίχημα για την επιτυχία του ΕΣΠΑ, από το οποίο έχουν δεσμευθεί πόροι ύψους 2,2 δισ. ευρώ. Η απορροφητικότητα του προγράμματος, που σήμερα βρίσκεται στο χαμηλό 8,4%, θα κριθεί εντός του 2011, προκειμένου, το 2012, να γίνει το τελικό ξεκαθάρισμα των έργων που θα παραμείνουν και αυτών που οριστικά θα απενταχθούν. Η υπέρβαση των προβλημάτων που παρουσιάζονται στην υλοποίηση κρίσιμων έργων όπως ο βιολογικός καθαρισμός της Αν. Αττικής, η επεξεργασία αποβλήτων και η αποκατάσταση των χωματερών θα κρίνουν όχι μόνο την επιτυχία του προγράμματος, αλλά κυρίως την αποφυγή καταλογισμού προστίμων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε μια προσπάθεια να αποφύγει την απώλεια πόρων, ο σχεδιασμός του ΥΠΕΚΑ προβλέπει την ένταξη όσο περισσότερων έργων γίνεται, προκειμένου να υπάρχει αναγκαίο απόθεμα λίγο πριν από το μεγάλο ξεκαθάρισμα το 2012.