Πόσες, άραγε, επιχειρήσεις και οργανισμοί διαθέτουν πολιτική πρόληψης και ενημέρωσης του προσωπικού τους για την κακή χρήση αλκοόλ στους χώρους της εργασίας; Πολλοί από μας ίσως να σκεπτόμαστε ότι «το φαινόμενο» δεν μας αφορά ακόμη, άρα μια τέτοια πολιτική δεν μας χρειάζεται. Η αλήθεια όμως είναι ότι η πρώτη γενιά των αλκοολικών Ελλήνων είναι ήδη παρούσα. Και η επόμενη -τα σημερινά παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας που άρχισαν να πίνουν με την ανοχή όλων μας- ετοιμάζεται ακάθεκτη να παραλάβει τη «σκυτάλη».
Τι γνωρίζουμε όμως για τις επιπτώσεις του αλκοόλ στην εργασία; Πρώτο «θύμα» της κακής χρήσης αλκοόλ και ουσιών είναι η ικανότητα του εργαζομένου να κρίνει και να φέρει εις πέρας τα καθήκοντά του. Σύμφωνα μάλιστα με αμερικανική έρευνα (US National Institute on Drug Abuse), οι χρήστες ουσιών είναι κατά 33% λιγότερο παραγωγικοί, τρεις φορές περισσότερο επιρρεπείς σε καθυστερήσεις, τέσσερις φορές κάνουν κάποιο κακό στον εαυτό τους είτε σε άλλους και αντιμετωπίζουν δέκα φορές περισσότερο την πιθανότητα να χάσουν την εργασία τους.
Από καιρό τώρα το θέμα έχει διερευνήσει και το Βρετανικό Ινστιτούτο Μάνατζμεντ και με τα αρχικά DRUGS (Deliverable, Recognizable, Understandable, Guiding, Straightforward) έχει δώσει τα χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει μια πολιτική για την καθοδήγηση των εργαζομένων και την πρόληψη είτε και την καταστολή του φαινομένου στους εργασιακούς χώρους. Μια πολιτική, η οποία θα πρέπει λεπτομερώς να ενημερώνει όλους τους εργαζόμενους και η οποία πρέπει να είναι Εφαρμόσιμη, Αναγνωρίσιμη, Κατανοητή, Καθοδηγητική και Αμεση (DRUGS).
Ερέθισμα για την ενημέρωση-καθοδήγηση έδωσαν τα αποτελέσματα έρευνας που έδειξαν ότι η πλειονότητα των ατόμων που κάνουν υπερβολική χρήση αλκοόλ, είναι εργαζόμενοι. Οπως επίσης και ένα σημαντικό ποσοστό εκείνων που ζητούν ιατρική βοήθεια για την απεξάρτησή τους από χρήση ουσιών. Ακόμη, έλαβαν υπόψη τους και το ετήσιο κόστος στη βιομηχανία της χώρας τους από τη χρήση ουσιών και από την κακή χρήση αλκοόλ. Προέκυψε επίσης ότι πολλοί μάνατζερ δεν διέθεταν καν τα μέσα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του φαινομένου στον χώρο της εργασίας.
Ωστόσο, τα στελέχη κάθε επιπέδου έχουν καθήκον να φροντίσουν το προσωπικό τους. Οχι μόνο γιατί η κακή χρήση αλκοόλ και ουσιών καταστρέφει την υγεία των εργαζομένων, αλλά και για τον λόγο ότι μπορεί να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο του εργατικού δυναμικού, στους πελάτες και στην αποδοτικότητα του οργανισμού. Στόχος της πολιτικής, λοιπόν, ήταν ο κάθε οργανισμός να έχει επίγνωση του προβλήματος και να διαθέτει τόσο την απαιτούμενη γνώση του φαινομένου, όσο και τις πολιτικές για την αντιμετώπιση των όποιων μεμονωμένων περιπτώσεων. Στις οδηγίες του το Ινστιτούτο δίνει παράλληλα βήμα προς βήμα την πορεία που πρέπει να ακολουθήσουν οι μάνατζερ για τον σχεδιασμό μιας τέτοιας πολιτικής.
Η ειδική task force που ερεύνησε το φαινόμενο μέσα από τις απαντήσεις των μελών του Ινστιτούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κακή χρήση αλκοόλ στους οργανισμούς που εργάζονται είχε αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Ενώ, σε μικρότερο ποσοστό, είχε αυξηθεί και η χρήση ουσιών. Ακόμη, ενώ η πλειονότητα των μάνατζερ πίστευε ότι είναι σε θέση να ξεχωρίζει τα «σημάδια» της κακής χρήσης αλκοόλ, ωστόσο, σημαντικά λιγότεροι ήσαν εκείνοι που δήλωσαν ότι μπορούν να αναγνωρίσουν τα «σημάδια» από τη χρήση ουσιών. Πρότειναν μάλιστα -ο ένας στους δύο μάνατζερ- ότι ένας αποτελεσματικός τρόπος αναχαίτισης του φαινομένου θα ήταν ένα σποραδικό και τυχαίο τεστ για χρήση αλκοόλ και ουσιών στον χώρο της εργασίας.
Ενα άλλο ακόμη θέμα -νομικό και ανθρωπίνων δικαιωμάτων- που προκύπτει στην περίπτωση που στον οργανισμό δεν ισχύει πολιτική, είτε για την οποία δεν έχει ενημερωθεί ο εργαζόμενος ήδη από την πρόσληψή του, έστω και αργότερα, είναι η τυχόν απόλυσή του από αυτή την αιτία. Εννοείται ότι η πειθαρχική αντιμετώπιση των εργαζομένων χρηστών είναι το τελευταίο μέτρο που προτείνεται. Ωστόσο, όταν ένας εργαζόμενος υπό την επήρεια αλκοόλ ή ουσιών προβεί σε κάποια παραβατική ενέργεια είτε συνιστά κίνδυνο για τους άλλους εργαζόμενους, είναι κάτι που μπορεί να εκθέσει την επιχείρηση και σε δικαστική διεκδίκηση.
Ενημέρωση και προληπτική κατάρτιση
Βασικοί πυλώνες της πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι η ενημέρωση και η προληπτική κατάρτιση των εργαζομένων. Αλλωστε «πρόκειται για πρόβλημα υγείας και οι εργαζόμενοι έχουν ανάγκη υποστήριξης» και, σύμφωνα με τη νομοθεσία για την υγιεινή και την ασφάλεια στους χώρους εργασίας, αποτελεί ευθύνη των εργοδοτών η εξασφάλιση υγιεινού και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος, όπως και η σαφής περιγραφή της αποδεκτής συμπεριφοράς των εργαζομένων. Επειδή, όμως, προέκυψε ότι και στους οργανισμούς εκείνους που διέθεταν, όντως, πολιτική ενημέρωσης, ένα σημαντικό ποσοστό των μάνατζερ αγνοούσε το περιεχόμενό της, το Ινστιτούτο επεσήμαινε ότι «στην εφαρμογή, στην ενημέρωση και στην τήρηση της πολιτικής αυτής όφειλαν να εμπλέκονται τα ανώτατα διοικητικά στελέχη».
Ωστόσο, οι κατευθυντήριες γραμμές του Ινστιτούτου δεν σημαίνει ότι υπαγόρευσαν και το κείμενο της πολιτικής που θα έπρεπε να υιοθετήσουν οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί. Το αντίθετο μάλιστα. Ο κάθε οργανισμός μπορεί να διαμορφώσει την πολιτική εκείνη που του ταιριάζει και που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Για παράδειγμα, στον τομέα των Συγκοινωνιών τα αποδεκτά επίπεδα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως αυστηρά. Χωρίς, όμως, τελικά αυτό να σημαίνει ότι με τις πολιτικές αυτές οι εργοδότες θα πρέπει να εφησυχάζουν ότι εξέλιπε και ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Που δεν είναι άλλος από τις οικονομικές αποφάσεις που μπορεί να ληφθούν υπό την επήρεια του αλκοόλ και των ουσιών. Και στην περίπτωση αυτή, όχι μόνο οι πολιτικές δεν βοηθούν αλλά ούτε και… μετάνοια υπάρχει.