Μπορεί τα office politics να είναι έννοια αρνητικά φορτισμένη, όμως οι ειδικοί σύμβουλοι πιστεύουν ότι ο ρόλος τους στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας μπορεί να είναι θετικός, εφόσον ο εργαζόμενος έχει χαρτογραφήσει σωστά τόσο τις δικές του προτεραιότητες, όσο και αυτές του εργασιακού χώρου του και τις συνοδεύει με τις κατάλληλες πολιτικές που προωθούν τους στόχους του. «Εστω και αν δεν θεωρείς τον εαυτό σου “παίκτη”, οφείλεις να γνωρίζεις ότι ο εργασιακός χώρος είναι ανταγωνιστικός. Και ότι θα πρέπει να ριχτείς και εσύ στο ρινγκ, αν θέλεις να επιτύχεις – συχνά μάλιστα ακόμη και προκειμένου να διατηρήσεις τη θέση της εργασίας σου. Και όπως συμβαίνει για τα περισσότερα πράγματα, η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση».
Η αρένα…
Κάθε εργασιακός χώρος είναι και μια μικρή είτε μεγαλύτερη αρένα. Οχι απαραιτήτως πολεμική αλλά, τουλάχιστον, ένας χώρος που συνυπάρχουν διαφορετικά άτομα με διαφορετικές «δεξιότητες» και με διαφορετικά ατομικά χαρακτηριστικά. Η επιδίωξη των επαγγελματικών στόχων τους ποικίλλει και μπορεί να κυμαίνεται από την επιβίωση στην εργασία έως και την κατάκτηση της κορυφής της διοικητικής ιεραρχίας. Ομως, επειδή ο καλός, ο κακός, ο άσχημος και ο… ωραίος είναι παρόντες σχεδόν σε όλα τα εργασιακά περιβάλλοντα, γίνονται και οι πρωταγωνιστές στα office politics. Αλλοτε στήνοντας «συμμαχίες» και άλλοτε καθιστώντας «σκυταλοδρομία» τον δρόμο των άλλων προς την ικανοποίηση επαγγελματικών προσδοκιών, φιλοδοξιών – θεμιτών ή όχι.
Τα πάντα είναι «παιχνίδι»
Η συζήτηση για την πολιτική του εργασιακού χώρου, για τη συμμετοχή σε αυτήν και για την εμβέλεια της δυναμικής της, βρίσκεται σταθερά στην επικαιρότητα. Το θέμα έχει γίνει αντικείμενο εκτενών ερευνών και σε αρκετά πανεπιστήμια λειτουργούν εκπαιδευτικά σεμινάρια στελεχών για την πραγματική αυτή κατάσταση και για ένα δεδομένο που μπορεί να αποβεί χρήσιμο «εργαλείο». Με την προϋπόθεση βέβαια ότι τόσο ο εργαζόμενος που εμπλέκεται, όσο και επιχείρηση που το επιλέγει, αφενός διαθέτουν και επιθυμούν να διατηρήσουν την ηθική ακεραιότητά τους και αφετέρου γνωρίζουν τις τεχνικές της θετικής συμμετοχής στο «παιχνίδι». Γιατί, τα πάντα είναι «παιχνίδι». Αρκεί να τηρούνται οι κανόνες του παιχνιδιού λένε οι ειδικοί. Και εξηγούν ότι ο τρόπος και η συμπεριφορά μας με τα οποία συμμετέχουμε στο παιχνίδι –δηλαδή η πολιτική που επιλέγουμε– είναι τα δικά μας «μέσα».
Οπως μάλιστα το έχουν προσδιορίσει, κάθε εργασιακός χώρος δεν είναι παρά ένα γήπεδο. Οπου το παιχνίδι παίζεται με κινήσεις, ελιγμούς, ρόλους, θέσεις, ομάδες, προπονητές και κυρίως με… γκολ. Ο προσδιορισμός αυτός βασίζεται στη θεωρία του Π. Γκάρντνερ, ο οποίος σε σχετικό βιβλίο του αναφέρει τα εξής: στην αρχή του αιώνα το «παιχνίδι» που παιζόταν στους εργασιακούς χώρους ήταν το μπέιζμπολ. Και εξηγεί ότι τότε, οι κανόνες του παιχνιδιού ήσαν απολύτως σαφείς όπως και οι ευκαιρίες για ατομικά επιτεύγματα. Αργότερα, από τη βιομηχανοποίηση ώς τη μεταπολεμική εταιρική κοινωνία, το «παιχνίδι» έγινε ποδόσφαιρο. Και το μήνυμά του ήταν «να κάνεις πάντα ό,τι σου λέει ο προπονητής σου».
Το σημερινό μοντέλο
Φτάνοντας στο σημερινό μοντέλο της εργασιακής ζωής, ο συγγραφέας το παρομοιάζει με το μπάσκετ. «Ενα άθλημα που καταξιώνει τη δεξιότητα αντί της δύναμης και τον αυτοσχεδιασμό αντί του σχεδιασμού. Είναι το άθλημα που επιτρέπει στους παίκτες να εκφράσουν την έννοια της πλήρους ατομικής ευθύνης. Οι παλιές αξίες της δύναμης έχουν πλέον αντικατασταθεί από τη δημιουργικότητα, την επιχειρηματικότητα και την προσωπική πρωτοβουλία». Ως συνειδητός παίκτης λοιπόν ο σημερινός εργαζόμενος –όταν το παιχνίδι που παίζεται στο γραφείο δεν του αρέσει– δεν επιτρέπεται να «πάρει την μπάλα και να γυρίσει σπίτι του» αλλά να συμμετέχει στην πολιτική που διαμορφώνεται στον χώρο και να προσπαθήσει να επηρεάσει θετικά τις όποιες εξελίξεις. Τα office politics είναι όμως καθοριστικής σημασίας και για μιαν επιχείρηση, προκειμένου να προωθήσει μια αλλαγή είτε μια πρωτοβουλία και για να επιλύσει προβλήματα.
Ομως, η συμμετοχή των εργαζομένων στο άυλο αυτό δίκτυο των συμμαχιών και των «αντιφρονούντων», δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για τον λόγο αυτό, κάθε λίγο και λιγάκι, ειδικοί σύμβουλοι επιχειρήσεων και ειδικοί ψυχολόγοι επανέρχονται με ανανεωμένους κανόνες, οδηγίες και τεχνικές, ώστε αφενός να αποτρέπονται οι λανθασμένες «κινήσεις» στους εργασιακούς χώρους, αφετέρου να προωθούνται επιτυχώς οι επιδιωκόμενοι στόχοι.
Μας λένε, λοιπόν, ότι στην περίπτωση που ο στόχος είναι η προώθηση ενός έργου που επιβαρύνει τον φόρτο της εργασίας, ο πρώτος κανόνας για τη δημιουργία μιας συμμαχικής ομάδας είναι η επίδειξη σεβασμού προς τους συναδέλφους/συνεργάτες. Κάτι, που πρέπει να γίνεται με τον πλέον επικοινωνιακό τρόπο. Προειδοποιούν όμως, ότι στην περίπτωση που το συγκεκριμένο έργο αποτύχει, τότε αυτός που είχε την πρωτοβουλία δεν θα πρέπει να αποδίδει κατηγορίες στα μέλη της «συμμαχίας», αλλά να επωμισθεί ο ίδιος την ευθύνη.
Ο εντυπωσιασμός του CΕΟ
Αν τώρα, στο πλαίσιο των office politics, στόχος μας είναι να εντυπωσιάσουμε θετικά τον CEO μας, τότε θα πρέπει να «εφορμήσουμε» αποφασιστικά σε ένα υπάρχον μεγάλο πρόβλημα, είτε σε μια πρωτοβουλία που απασχολεί την επιχείρηση. Η ευνοϊκότερη συγκυρία είναι όταν οι γύρω μας είτε δεν μπορούν είτε δεν θέλουν είτε δεν γνωρίζουν πώς να ενεργήσουν. Αν έχουμε επιτυχία, τότε ο CEO όχι μόνο θα ξεχάσει κάθε τι ήσσονος σημασίας που πιθανώς δεν έχουμε επιτύχει στο παρελθόν, αλλά θα αναγνωρίσει και τη δραστηριότητα και το όραμά μας. Στην περίπτωση αποτυχίας όμως, το αρνητικό αποτέλεσμα θα συσσωρευτεί αναδρομικά στο άθροισμα όλων των αποτυχιών μας.
Ο «συνήγορος του διαβόλου»
Από τα office politics ξεπετιέται συνήθως και ο «συνήγορος του διάβολου» που μπορεί να δυσκολέψει την προσπάθεια δημιουργίας ομαδικού πνεύματος που απαιτείται για την προώθηση μιας ιδέας. Και το λιγότερο που μπορεί να δημιουργήσει σε όσους πρόσκεινται ευνοϊκά και είναι έτοιμοι να «συμμαχήσουν» υπέρ της ιδέας, είναι η αμηχανία. Ομως, οι ψυχολόγοι σύμβουλοι του μάνατζμεντ μας καθησυχάζουν ότι η αντίδραση του «συνηγόρου του διάβολου» είναι απόλυτα συμβατή με την ανθρώπινη φύση και ότι τα άτομα αυτά δεν είναι απαραιτήτως εναντίον μας. Μας συνιστούν δε, να επιλέξουμε τη σιωπή για απάντησή τους. Επειδή όμως συνυπάρχει και ο κίνδυνος η σιωπή μας να παρερμηνευθεί από τους άλλους ως μειωμένος ζήλος για την υποστήριξη της ιδέας, μπορούμε ακόμη να ζητήσουμε από τον «συνήγορο» να μας υποδείξει ο ίδιος το πώς θα μπορούσαμε να ενσωματώσουμε και τον δικό του «διάβολο» στην υλοποίηση της ιδέας μας.