Στο πλαίσιο του τρίτου μνημονίου η Ελλάδα ανέλαβε την υποχρέωση υλοποίησης μιας σειράς μεταρρυθμίσεων για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Περιλαμβάνεται ένα πακέτο σημαντικών διαρθρωτικών αλλαγών, αλλά και ένα πακέτο επώδυνων δημοσιονομικών μέτρων, που οδηγεί σε υπερφορολόγηση και επομένως σε περαιτέρω λιτότητα και ύφεση. Για να μην αποτελέσει η νέα συμφωνία μια απλή πίστωση χρόνου και πόρων, χωρίς θεραπεία, είναι ανάγκη να ληφθούν παράλληλα πρωτοβουλίες που θα στηρίξουν μια καθαρά αναπτυξιακή πολιτική. Διαφορετικά, η επερχόμενη λιτότητα θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα στην ελληνική οικονομία.
Το πρώτο ζητούμενο είναι να καταστεί η χώρα μας παραγωγική και ανταγωνιστική, να αρχίσει δηλαδή και πάλι να παράγει εδώ προϊόντα και υπηρεσίες, που σήμερα, κατά 80% περίπου, εισάγονται. Η βιώσιμη βάση ανταγωνιστικότητας πρέπει να στηριχθεί στο τρίπτυχο έρευνα-καινοτομία-επιχειρηματικότητα.
Η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη στη χώρα μας. Οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, για να διαθέτουν τα απαιτούμενα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που θα εξασφαλίσουν την ταχύτερη ανάπτυξη και τη μακροζωία τους, απαιτείται να στηριχθούν στην καινοτομία. Είτε πρόκειται για δημιουργία νέων επιχειρήσεων είτε για ανακαίνιση και εκσυγχρονισμό παλαιών, απαραίτητη είναι η αναζήτηση ριζοσπαστικών χαρακτηριστικών, ήτοι η προώθηση καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, η υιοθέτηση καινοτόμων διαδικασιών παραγωγής, η εφαρμογή εμπορικής καινοτομίας, οργανωσιακής καινοτομίας κ.ά. Στην επίτευξη αυτής της πολυπόθητης καινοτομίας μπορεί να συμβάλει καθοριστικά η ερευνητική δραστηριότητα των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας μας, πανεπιστημίων και ΤΕΙ.
Σήμερα, το δημόσιο ερευνητικό σύστημα της Ελλάδας, τόσο ως προς την υλικοτεχνική υποδομή του όσο και ως προς το νομοθετικό πλαίσιο που το διέπει, χρήζει αναμόρφωσης, με κύριο άξονα τη σύνδεσή του με την οικονομία και την αγορά εργασίας. Η δημιουργία ενός εθνικού δικτύου έρευνας των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, που θα διασυνδέσει και θα συντονίσει το σύνολο της πραγματοποιούμενης στο πλαίσιό τους έρευνας, θα διευκολύνει σημαντικά την ανάπτυξη και προώθησή της. Ο φορέας αυτός θα αναλάβει να διαμορφώσει ενιαία στρατηγική έρευνας, με βασικό σκοπό την ενίσχυση στοχευμένης καινοτόμου επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Θα είναι υπεύθυνος και για τον συντονισμό της υλοποίησης της στρατηγικής αυτής για το σύνολο των πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Ο ενιαίος συντονισμός της έρευνας των εμπλεκομένων ιδρυμάτων θα επιτρέψει την τακτική αλληλεπίδραση μεταξύ τους, τη μεγέθυνση των ερευνητικών στόχων σε πανελλήνιο επίπεδο και τη συνακόλουθη προσέλκυση αλλοδαπών κονδυλίων για τη χρηματοδότηση μεγάλων ερευνητικών προγραμμάτων.
Εμφαση θα δοθεί στον προσανατολισμό της έρευνας προς την κατεύθυνση της επίτευξης αποτελεσμάτων που θα συμβάλουν στη δημιουργία επιτυχημένων start-up επιχειρήσεων. Στο σημείο αυτό πολύτιμη θα είναι η ένταξη στις έρευνες φοιτητών, ώστε να διανοίγεται και γι’ αυτούς από νωρίς η προοπτική ένταξης στην οικονομία και την αγορά εργασίας.
Ο νέος φορέας θα χρηματοδοτείται, με βάση προγραμματικές συμφωνίες και επιμέρους συμβάσεις, κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα, δεδομένου ότι η υφιστάμενη κρατική υποχρηματοδότηση των ελληνικών ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων καθιστά κάθε άλλη πρόταση ουτοπική. Κατ’ αυτό τον τρόπο όμως η σύνδεση με την οικονομία και την αγορά εργασίας θα γίνει ουσιαστικότερη, δεδομένου ότι θα υφίσταται ένας σταθερός διάλογος με όλους τους κοινωνικούς εταίρους της αγοράς, που θα ενισχύουν οικονομικά τον φορέα και θα συμβάλλουν στον καθορισμό των ερευνητικών στόχων.
Η αναγκαιότητα της δημιουργίας ενός εθνικού φορέα για την επίτευξη της καινοτομίας στην επιχειρηματικότητα μέσω της έρευνας καθίσταται αναγκαία και από τις προβλέψεις του τρίτου μνημονίου. Με αυτό η χώρα μας δεσμεύεται να επανεξετάσει τους δεσμούς μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων, καθώς και της συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, με σκοπό την ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Περαιτέρω, αναλαμβάνεται η υποχρέωση δρομολόγησης διαδικασίας διαβούλευσης με σκοπό την εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την έρευνα και την ανάπτυξη.
Πρέπει να καταστεί κοινή συνείδηση ότι είναι μεγάλη ανάγκη σήμερα να αναπτύξουμε, παράλληλα με τα επιβαλλόμενα έξωθεν μέτρα, δικές μας πρωτοβουλίες για μια σταθερή και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτή την κατεύθυνση, καταλυτικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει, με βάση το τρίπτυχο έρευνα-καινοτομία-επιχειρηματικότητα, η ερευνητική δραστηριότητα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μας. Είναι ανάγκη να υποστηριχθεί από ενιαίο εθνικό φορέα.
* O κ. Θεόδωρος Π. Φορτσάκης είναι βουλευτής Επικρατείας Ν.Δ., καθηγητής, τ. πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
** Ο κ. Ηλίας Γ. Καραγιάννης είναι καθηγητής Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας του Πανεπιστημίου George Washington, Ουάσιγκτον, ΗΠΑ, και Εδρα ΔΕΗ ΑΔΑ Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.