Τεράστιο μερίδιο της ρωσικής οικονομίας, περίπου 60%-70% του ΑΕΠ, ήλεγχαν οι κρατικές επιχειρήσεις κατά το 2017-2018, σύμφωνα με έκθεση της ομοσπονδιακής αντιμονοπωλιακής υπηρεσίας της Ρωσίας (FAS). Η αναφορά της FAS προειδοποιεί πως το κράτος ενισχύει τον οικονομικό προστατευτισμό προφυλάσσοντας τις κρατικές εταιρείες από τον διεθνή ανταγωνισμό και παράλληλα παρεμβαίνει διαμορφώνοντας τις σχέσεις των ρωσικών επιχειρήσεων.
Μάλιστα, οι κρατικές επιχειρήσεις ελέγχουν σχεδόν το 50% σε κάθε βασικό πυλώνα της οικονομίας, ήτοι ενέργεια, μεταφορά, εξόρυξη και χρηματοοικονομικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο οι ρωσικοί ενεργειακοί κολοσσοί Gazprom και Rosneft συνεισφέρουν σχεδόν το 14% του ΑΕΠ, όπως αναφέρει η σχετική έκθεση της FAS. Αντίστοιχα και οι κρατικές τράπεζες ήλεγχαν το 66% του ρωσικού τραπεζικού συστήματος το 2018, ενώ ένα έτος νωρίτερα, το 59%.
«Ολα αυτά σημαίνουν ότι η διαδικασία ενδυνάμωσης του ρόλου του κράτους στην οικονομία έχει περάσει σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο», αναφέρεται στην έκθεση της FAS. Το κράτος προσπαθεί τώρα «να ρυθμίσει το οικονομικό σύστημα της χώρας σε βραχυπρόθεσμο αλλά και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο», συμπληρώνεται.
Το μερίδιο των κρατικών εταιρειών στη ρωσική οικονομία αυξήθηκε σημαντικά κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν για ενίσχυση του ανταγωνισμού. Το 2013 το μερίδιο των κρατικά ελεγχόμενων επιχειρήσεων κυμαινόταν στο 50% του ΑΕΠ, ενώ το 2008 ήταν περίπου 40%-45%. Πριν από την κρίση του 1998 το μερίδιο του κράτους στην οικονομία άγγιζε περίπου τα 15%, σύμφωνα με εκτίμηση της FAS.
Την εκτίμηση της ομοσπονδιακής αντιμονοπωλιακής υπηρεσίας της Ρωσίας επιβεβαιώνει σε μεγάλο βαθμό και το ΔΝΤ, το οποίο υποστηρίζει πως εάν συμπεριληφθεί η συνεισφορά των ημικρατικών επιχειρήσεων στο ΑΕΠ, τότε πράγματι το κράτος ελέγχει το 50%-70% της παραγωγής, δηλαδή όσο περίπου υπολογίζει και η FAS.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, εάν δεν περιληφθούν οι ημικρατικές επιχειρήσεις, το μερίδιο των κρατικών εταιρειών αγγίζει μόλις το 32%-33% του ΑΕΠ.
Πρόβλημα
Λόγω του αυξημένου ελέγχου που ασκεί το κράτος στο οικονομικό σύστημα της χώρας, υπονομεύεται η προοπτική ανάπτυξης, προειδοποιεί η FAS. Το συνεχώς αυξανόμενο μερίδιο των κρατικών εταιρειών περιορίζει την παραγωγικότητα, την καινοτομία και την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Συνεπώς, το κρατικό μονοπώλιο οδηγεί σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και –ελλείψει υγιούς ανταγωνισμού– σε υστέρηση της χώρας στον τομέα της τεχνολογίας.
Το Κρεμλίνο είχε ξεκινήσει πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων το 2008, προκειμένου να ελέγξει το ενισχυμένο μερίδιο των κρατικών εταιρειών στο ΑΕΠ. Ωστόσο, εξαιτίας του ζητήματος της Κριμαίας, που επιβράδυνε την οικονομία και οδήγησε στη μείωση της ζήτησης των ξένων επενδυτών για τις ρωσικές ιδιωτικές εταιρείες, η Ρωσία «πάτησε φρένο» στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων το 2014. Για τα επόμενα πέντε χρόνια έχει πλέον δρομολογηθεί επενδυτικό σχέδιο αξίας 400 δισ. δολαρίων, το οποίο εστιάζει κατά κύριο λόγο σε κρατικά ελεγχόμενα προγράμματα.