Υψηλές προσδοκίες υπήρχαν για τη δέσμη μέτρων με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής που καταρτίστηκε εκ μέρους της γερμανικής κυβέρνησης συνασπισμού υπό την ηγεσία της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ. Ωστόσο, τα όσα αποφασίστηκαν δείχνουν ότι η Γερμανία δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή των πολιτικών για το περιβάλλον, όπως πριν από μία εικοσαετία. Ο κυβερνητικός συνασπισμός Αριστεράς και Πρασίνων του 1998-2005 επινόησε το σύστημα των επιδοτήσεων, το οποίο συνέδραμε πολύ στην τεράστια ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών, ενώ διαπραγματεύτηκε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο εξόδου από την πυρηνική ενέργεια. Ο πρώτος κυβερνητικός συνασπισμός Μέρκελ βάδισε στον δρόμο αυτό και μόνον το 2011 επήλθε αλλαγή, με την αιφνίδια απόφαση για άμεση αποδέσμευση από την πυρηνική ενέργεια.
Κάποιος μπορεί να περίμενε να γινόταν συνδυαστικά μια ακόμα πιο έντονη στροφή στην αιολική και την ηλιακή ενέργεια, αλλά η κατεύθυνση ήταν η αντίθετη. Επιβλήθηκε φόρος ανανεώσιμης ενέργειας στα νοικοκυριά, αλλά όχι στις επιχειρήσεις, κάτι που οδήγησε σε αύξηση των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος σε απαγορευτικά επίπεδα, ειδικά για τους χαμηλόμισθους. Από την άλλη πλευρά, η μεγάλη αύξηση της παραγωγικής δυνατότητας από τις ανανεώσιμες πηγές έθεσε σε αμφισβήτηση την οικονομική υγεία των παραδοσιακών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Η δεύτερη κυβέρνηση Μέρκελ αποφάσισε να επιβραδύνει τον ρυθμό ανάπτυξης των ήπιων μορφών ενέργειας. Εάν οι επενδύσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στις ανανεώσιμες πηγές βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε χαμηλά επίπεδα, αυτό εν πολλοίς οφείλεται στο Βερολίνο. Πέρυσι τον χειμώνα, ειδική επιτροπή συγκροτήθηκε για το χρονοδιάγραμμα οριστικής διακοπής της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, αλλά η σκιά του ακροδεξιού κόμματος AfD, καθώς και οι διαδηλώσεις των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία (με αφορμή έναν πράσινο φόρο), σκίαζαν τις συνομιλίες. Μάλιστα, η AfD πηγαίνει πολύ καλά στις ανατολικές περιφέρειες της Γερμανίας, όπου και εντοπίζεται η εξόρυξη γαιάνθρακα. Επήλθε τελικά συμβιβασμός εντός της κυβέρνησης και η προοπτική αποδέσμευσης από τον γαιάνθρακα παρατάθηκε έως το 2038, ώστε να υπάρξει ομαλή μετάβαση.
Κι ενώ στις πιο πολλές χώρες οι περισσότεροι τάσσονται υπέρ ενός τιμωρητικού φόρου για τους μεγάλους ρυπαντές, του οποίου τα έσοδα θα αναδιανέμονται, στη Γερμανία προτίμησαν ένα υβριδικό σύστημα συναλλαγών σε εκπομπές ρύπων για βιομηχανίες, αερομεταφορές, μεταφορές και οικιακή θέρμανση. Θα ξεκινήσει ως ένα σύστημα πάγιας τιμολόγησης, σχεδόν ανάλογο με την επιβολή φόρου, ενώ η εμπορία των πιστοποιητικών εκπομπών ρύπων θα ξεκινήσει το 2026 – ωστόσο, η αρχική τιμή των 10 ευρώ ανά τόνο το 2021 (με τη σταδιακή αύξηση στα 35 ευρώ το 2025) κρίνεται ανεπαρκής. Πάντως, το Βερολίνο διατείνεται πως τελικός στόχος του είναι να επεκταθεί το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων και να καλύπτει όλες τις δραστηριότητες βάσει μιας ελάχιστης τιμής εκπομπών.
Οι μεταφορές είναι ένας κλάδος στον οποίο η μείωση εκπομπών δεν είναι εντυπωσιακή. Η κυβέρνηση δεσμεύθηκε για εγκατάσταση ενός εκατομμυρίου σταθμών φόρτισης έως το 2030, παράταση κινήτρων για αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων και αύξηση φόρου σε όσα ρυπαίνουν. Ισως η πιο ορατή επίπτωση του «πακέτου» για το κλίμα να εντοπίζεται στους σιδηροδρόμους, όπου και θα γίνουν επενδύσεις 86 δισ. ευρώ για την επισκευή του πεπαλαιωμένου δικτύου της Γερμανίας, ενώ θα αυξάνονται και ετησίως οι δαπάνες γι’ αυτό. Το Βερολίνο ευελπιστεί να μειώσει τα αεροπορικά ταξίδια και να διπλασιάσει τα μεγάλων αποστάσεων σιδηροδρομικά ταξίδια στα 260 εκατομμύρια έως το 2030. Τέλος, η αύξηση του φόρου επί των αεροπορικών ναύλων θα αντισταθμίσει την περιστολή του ΦΠΑ στα εισιτήρια τρένων.
* Ο κ. Adam Tooze είναι καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Το άρθρο είναι κοινή δημοσίευση στις ιστοσελίδες των Social Europe και IPS-Journal.