Σε ύφεση χωρίς προηγούμενο στην τελευταία εικοσαετία έχει βρεθεί η παγκόσμια οικονομία, αλλά η διαδρομή στο τούνελ φαίνεται να είναι μικρή. Αυτό προκύπτει από την εξαμηνιαία έκθεση του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα. Την προηγούμενη εβδομάδα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) είχε κάνει ανάλογες ζοφερές εκτιμήσεις για φέτος και του χρόνου, ενώ σήμερα αναμένεται να ανακοινωθούν οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Συρρίκνωση ΑΕΠ
Το συνολικό ΑΕΠ των 30 χωρών μελών του διεθνούς οργανισμού, που αποτελεί και το σημαντικότερο κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας, θα συρρικνωθεί κατά 0,3% στο δεύτερο εξάμηνο του 2001, σύμφωνα πάντα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ που προσθέτει ότι είναι η πρώτη φορά τα τελευταία είκοσι χρόνια που μειώνεται το συνολικό ΑΕΠ των χωρών-μελών του σε κάποιο εξάμηνο. O διεθνής οργανισμός περιμένει ασθενή ανάπτυξη της τάξης του 0,7% στο πρώτο εξάμηνο του 2002 και εντονότερη στο 2,9% κατά το επόμενο εξάμηνο. Για ολόκληρο το 2001 η ανάπτυξη θα είναι θετική αλλά περιορισμένη στο 1,0%, όπως άλλωστε και το 2002. H εικόνα θα αλλάξει ριζικά από το 2003, όταν θα ξαναπιάσουμε ρυθμούς πάνω από το 3,0%. Συρρίκνωση αναμένεται σε αυτό και το επόμενο εξάμηνο, -0,8% και -0,1% αντίστοιχα, για τις ΗΠΑ που θα επιστρέψει σε έντονη ανάπτυξη 4% από το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους, αποτελώντας για μια ακόμη φορά τον κινητήρα της διεθνούς οικονομίας. H ανάπτυξη στη Ζώνη του Ευρώ δεν θα κινηθεί σε αρνητικά επίπεδα, αλλά και η ανάκαμψη που θα ακολουθήσει θα είναι λιγότερο έντονη σε σχέση με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Για την Ιαπωνία η συρρίκνωση θα είναι έντονη και θα επεκταθεί σε τρία εξάμηνα (-2,5% στο τρέχον, -1,6% στο πρώτο του 2002 και -0,5% στο επόμενο).
Δυσάρεστες είναι οι προβλέψεις για την ανεργία που προβλέπεται να αυξηθεί και στις τρεις μεγάλες οικονομίες του κόσμου, ενώ αντίθετα ο πληθωρισμός θα παραμείνει υπό έλεγχο. Πρόβλημα με τις τιμές θα έχει η Ιαπωνία που θα παραμείνει παγιδευμένη σε ένα κύκλο αποπληθωρισμού, όπου οι τιμές μειώνονται, προκαλώντας μεγάλα προβλήματα στις επιχειρήσεις και γενικότερα στην οικονομία.
Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η αμερικανική κεντρική τράπεζα Federal Reserve δεν θα πρέπει να προχωρήσει σε άλλες μειώσεις των επιτοκίων από το 2,0%, όπου βρίσκονται και είναι το χαμηλότερο επίπεδο από το 1961. Κατά τον διεθνή οργανισμό θα πρέπει να αρχίσουν να αυξάνονται από το 2003 για να φτάσουν στο 3,75% έως το τέλος εκείνης της χρονιάς. Αντίθετα, συνιστά μείωση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT) κατά μισή εκατοστιαία μονάδα μέσα στο 2002. H Ιαπωνία των μηδενικών επιτοκίων έχει ελάχιστα περιθώρια άσκησης νομισματικής πολιτικής, γι’ αυτό θα πρέπει να παρέμβει στο συναλλαγματικό πεδίο, διολισθαίνοντας το γιεν, ώστε να καταπολεμηθούν οι αποπληθωριστικές πιέσεις.
Θετική η έκθεση για την Ελλάδα
Η ελληνική ανάπτυξη θα κινηθεί γύρω στο 4% φέτος και του χρόνου (συγκεκριμένα 3,9% και 4,1% αντίστοιχα) για να «συγκεντρώσει δυναμισμό» το 2003, όταν θα φτάσει το 4,3%. Αυτό επισημαίνει ο ΟΟΣΑ στο τμήμα που αναφέρεται στην Ελλάδα και το οποίο σε γενικές γραμμές δεν επιφυλάσσει αρνητικές εκπλήξεις για την ελληνική κυβέρνηση. O ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι αν και η ανάπτυξη επιβράδυνε το 2001 «ως αποτέλεσμα της εξασθένησης των εξαγωγών, η δραστηριότητα συνεχίζει να ξεπερνά τον μέσο όρο της Ζώνης του Ευρώ χάρη σε εσωτερικούς παράγοντες». Συγκεκριμένα, αναφέρεται στην τόνωση που προκαλούν τα χαμηλά επιτόκια μετά την ένταξη της χώρας στο ευρώ, οι πόροι από το Τρίτο Πλαίσιο Κοινοτικής Στήριξης για το 2000 – 06 και η προετοιμασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. O πληθωρισμός αναμένεται να περιοριστεί χάρη στην πτώση των τιμών του πετρελαίου και τις περιορισμένες αυξήσεις των μισθών. Ωστόσο, ο διεθνής οργανισμός προσθέτει ότι «δεν μπορούν να αποκλεισθούν υψηλότερες αυξήσεις των τιμών καταναλωτού βραχυπρόθεσμα» εξαιτίας της ενίσχυσης των πιέσεων από την εγχώρια ζήτηση. O αποπληθωριστής ΑΕΠ, ένα μέτρο για τον υπολογισμό του πληθωρισμού, προβλέπεται να φτάσει το 3,8% φέτος, το 3,4% του χρόνου και το 3,1% το 2003.
«H πρόοδος στην αντιμετώπιση των δυσκαμψιών στις αγορές εργασίας και προϊόντων μαζί με ισχυρές μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό σύστημα και στη διαχείριση του δημόσου τομέα θα διευκολύνει την μη πληθωριστική ανάπτυξη και θα ενισχύσει τα εισοδήματα μεσοπρόθεσμα», παρατηρεί ο ΟΟΣΑ για την Ελλάδα.
Συγχρονισμένη επιβράδυνση των οικονομιών του ΟΟΣΑ
Η ταυτόχρονη κρίση σχεδόν σε όλες τις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά αυτής της φάσης, επισημαίνει ο διεθνής οργανισμός. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας στη διετία 1990-91 συνέπεσε με έντονη ανάπτυξη στην περιοχή που μετεξελίχθηκε στη ζώνη του ευρώ και στην Ιαπωνία. H ανάκαμψη στις ΗΠΑ έγινε παράλληλα με την είσοδο σε κανονική ύφεση στη ζώνη του ευρώ και στην απότομη επιβράδυνση στην Ιαπωνία. «O μεγαλύτερος συγχρονισμός οφείλεται στη φύση των σοκ, που προκαλούν την επιβράδυνση ή αντανακλά την ταχύτερη και πληρέστερη μετάδοση των εθνικών σοκ, στο πλαίσιο της υψηλότερης αλληλεξάρτησης» αναρωτιέται ο ΟΟΣΑ.
Σε ένα βαθμό οφείλεται στο γεγονός ότι τα σοκ είναι κοινά για όλες τις χώρες όπως συνέβη τόσο με τον τριπλασιασμό των τιμών του πετρελαίου στη διετία 1999-2000 όσο και με το πλήγμα στην εμπιστοσύνη, που προκάλεσαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ.
Ακόμη, οι εθνικοί οικονομικοί κύκλοι έχουν μικρότερο πλάτος, κάνοντάς τους να φαίνονται, χωρίς να είναι, πιο συγχρονισμένοι. Βεβαίως, η επέκταση του διεθνούς εμπορίου με ταχύτερο ρυθμό από την αύξηση της παραγωγής έχει πράγματι εντείνει την αλληλεξάρτηση των οικονομικών κύκλων. Τέλος, η παράλληλη κίνηση των χρηματιστηριακών αγορών και των αγορών ομολόγων απαιτεί παράλληλες κινήσεις πολιτικής, για παράδειγμα στα επιτόκια.