Τα αρνητικά επιτόκια, οι αυστηρότερες ρυθμίσεις που έχουν επιβληθεί στις ευρωπαϊκές τράπεζες μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η επιβράδυνση της ανάπτυξης αλλά και η στροφή των αποταμιευτών σε ψηφιακές υπηρεσίες είναι ο εκρηκτικός συνδυασμός πιέσεων που υφίστανται οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Αναγκάζονται, έτσι, να συσπειρώσουν τις δυνάμεις τους και να συνεργαστούν τράπεζες που έως τώρα ανταγωνίζονταν επιθετικά η μία την άλλη. Ενδεικτική είναι η συμμαχία ανάμεσα σε δύο τοπικές τράπεζες της Γερμανίας, τις Frankfurter Volksbank και Taunus Sparkasse, που έχουν άθροισμα περιουσιακών στοιχείων ύψους 17 δισ. ευρώ και επί δεκαετίες ανταγωνίζονταν η μία την άλλη.
Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ του Bloomberg, υπό το βάρος όλων αυτών των επιβαρυντικών παραγόντων oι δύο τράπεζες συμφώνησαν να προχωρήσουν σε μια μάλλον ιδιάζουσα συμμαχία: Αρχής γενομένης από χθες, χρησιμοποιούν από κοινού 17 καταστήματα κοντά στη Φρανκφούρτη, σε μια προσπάθεια να μειώσουν το κόστος τους. Εν ολίγοις, δύο φορές την εβδομάδα οι υπάλληλοι της Sparkasse θα καταλαμβάνουν τα γραφεία των επιλεγμένων καταστημάτων και άλλες δύο ημέρες την εβδομάδα θα κάνουν το ίδιο οι υπάλληλοι της Volksbank. Οι δύο τράπεζες, που διαθέτουν συνολικά 140 υποκαταστήματα, θα κλείσουν ορισμένα από αυτά για να περιορίσουν την αλληλοεπικάλυψη και θα επενδύσουν 5 εκατ. ευρώ στους χώρους που θα χρησιμοποιούν από κοινού.
Οπως υπογραμμίζει ο Φρίντριχ Χάινμαν, οικονoμολόγος του γερμανικού ινστιτούτου ZEW, η προσέγγιση «καταδεικνύει πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση όταν οι δύο τράπεζες συμφωνούν μια συνεργασία που ήταν αδιανόητη στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν». Σύμφωνα με μελέτη της συμβουλευτικής Bain & Co., οι πιέσεις εντείνονται ειδικότερα στις γερμανικές τράπεζες, που σημείωσαν απόδοση ιδίων κεφαλαίων κατά μέσον όρο 1% στη διάρκεια του 2018. Σαφώς υψηλότερη ήταν η απόδοση των ευρωπαϊκών τραπεζών, που κατά μέσον όρο βρίσκεται στο 7%, και των αμερικανικών, που φτάνει στο 12%. Ετσι, ο Βάλτερ Σιν, σύμβουλος της Bain που συμμετείχε στη σχετική μελέτη, συνιστά στις γερμανικές τράπεζες «να προχωρήσουν πρώτα σε αναδιάρθρωση και μετά σε συγχωνεύσεις».
Πολλές γερμανικές τράπεζες έχουν αναγκαστεί να περιορίσουν το δίκτυο των υποκαταστημάτων τους στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας και έτσι το σύνολο των υποκαταστημάτων στη χώρα έχει μειωθεί σταδιακά σε κάτω από 28.000 το περασμένο έτος. Και, βέβαια, έπειτα από πέντε χρόνια αρνητικών επιτοκίων που τους επέβαλε η ΕΚΤ, ορισμένες από τις γερμανικές τράπεζες «σπάνε το ταμπού» και επιβάλλουν αρνητικά επιτόκια ακόμη και στους μικροκαταθέτες.
Το ίδιο συμβαίνει και σε τράπεζες της Ελβετίας και των σκανδιναβικών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, η κεντρική τράπεζα της οποίας υιοθέτησε αρνητικά επιτόκια το 2015, δηλαδή έναν και πλέον χρόνο μετά την ΕΚΤ.
Αύξηση επιτοκίων
Η Τράπεζα της Σουηδίας είναι, πάντως, η πρώτη από τις κεντρικές τράπεζες με αρνητικά επιτόκια που αποφασίζει να τα αυξήσει παρά την επιβράδυνση της σουηδικής οικονομίας και την αβεβαιότητα στο παγκόσμιο περιβάλλον. Ετσι, χθες, από το -0,25% το βασικό επιτόκιο έφτασε στο 0% και ακολούθησε ελαφρά ανατίμηση της σουηδικής κορώνας ως προς το ευρώ. Οπως τονίζει το Bloomberg, η κίνηση της Τράπεζας της Σουηδίας σηματοδοτεί ένα σημείο καμπής στο πείραμα των αρνητικών επιτοκίων, που τα τελευταία χρόνια αποτελούν σχεδόν διεθνή πραγματικότητα.
Εξακολουθούν να έχουν αρνητικά επιτόκια στην Ευρωζώνη, στη Δανία, στην Ουγγαρία, στην Ελβετία και στην Ιαπωνία. Οπως, πάντως, επισημαίνει σε άλλο δημοσίευμά του το Bloomberg, η ΕΚΤ δεν έχει λόγο να αυξήσει τα επιτόκια δεδομένου ότι ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη παραμένει ακόμη σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από τον στόχο του 2%. Η Τράπεζα εκτιμά πως ο δείκτης θα φτάσει μόλις στο 1,6% το 2022. Της συνιστά για τον λόγο αυτό να εξετάσει την κίνηση της Σουηδίας με επιφυλακτικότητα.