T ο σύστημα χαουάλα (hawala) είναι μια παλαιά, αλλά νόμιμη μέθοδος αποστολής χρημάτων από τη μια χώρα στην άλλη, με γνώμονα την εμπιστοσύνη. Σήμερα, το σύστημα αυτό απειλείται από τις προσπάθειες, που γίνονται με στόχο την αποκοπή των τρομοκρατών από τις πηγές χρηματοδότησής τους. Νωρίτερα, αυτόν το μήνα, ο πρόεδρος Μπους ανακοίνωσε το «πάγωμα» των περιουσιακών στοιχείων του ομίλου Bacarat, που εδρεύει στο Ντουμπάι και δραστηριοποιείται στον οικοδομικό και τηλεπικοινωνιακό τομέα. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η Bacarat, που συμπεριλαμβάνεται στο σύστημα χαουάλα, κινεί κεφάλαια προς όφελος της Αλ Κάιντα, που είναι το ευρύτερο δίκτυο τρομοκρατών του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ωστόσο, από αυτές τις ενέργειες προκύπτει και μια παρενέργεια: το πάγωμα της Bakarat έχει στερήσει από μια φτωχή χώρα, τη Σομαλία, το μοναδικό αξιόπιστο σύστημα πληρωμών.
Στα μέσα του Νοεμβρίου, η Βρετανία παραχώρησε στους τελωνειακούς της το δικαίωμα να επιθεωρούν και να παρακρατούν τυχόν αποδεικτικά στοιχεία από συναλλαγές αργυροαμοιβών και πρακτορεία μεταφοράς χρημάτων, συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων της χαουάλα, τα στοιχεία των οποίων πρέπει να καταχωρηθούν στα αρχεία των Αρχών μέχρι τον επόμενο Ιούνιο. Στις ΗΠΑ, οι διαπραγματευτές της χαουάλα θα βρίσκονται υπό την αιγίδα των ρυθμιστικών Αρχών για τη μεταφορά χρημάτων, μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους. Το επόμενο έτος, το δίκτυο καταπολέμησης χρηματοοικονομικών εγκλημάτων του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών (Financial Crimes Enforcement Network, FinCEN), θα εξετάσει και άλλους τρόπους για τον έλεγχο ανεπίσημων μεθόδων μεταφοράς χρημάτων.
Αν και οι διαπραγματευτές της χαουάλα δεν διαθέτουν τα μέσα των καθιερωμένων τραπεζών (δηλαδή, μεγάλα κτίρια και μια ενιαία γραφική ύλη), οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν είναι πολύ αρχαιότερες από τις πρακτικές των δυτικών τραπεζών. Το δεύτερο ήμισυ της δυναστείας των Τανγκ, οι Κινέζοι σχεδίασαν ένα σύστημα γνωστό ως η εναέρια μεταφορά χρημάτων (ή fei qian). Ηταν ένας ακίνδυνος τρόπος πληρωμής των φόρων που επιβάλλονταν στους κατοίκους των αγροτικών περιοχών της Νότιας Κίνας στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας.
Στο σύστημα χαουάλα, το χρήμα στη «φυσική του μορφή» δεν κινείται από το ένα μέρος στο άλλο. Μεταφέρεται μέσω μίας τηλεφωνικής επικοινωνίας ή με αποστολής fax μεταξύ των διαπραγματευτών που βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες. Κανένα συμβόλαιο δεν υπογράφεται και οι παραλήπτες λαμβάνουν έναν κωδικό αριθμό ή ένα απλό τεκμήριο, όπως ένα χαμηλής αξίας χαρτονόμισμα σχισμένο στα δυο, ως απόδειξη ότι τα χρήματα είναι «καθ’οδόν». Με την πάροδο του χρόνου, οι συναλλαγές που κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση ακυρώνουν η μια την άλλη, κάτι που σημαίνει ότι κάθε φυσική μετακίνηση χρημάτων ελαχιστοποιείται. Εάν προκύψει ασυμφωνία στις συναλλαγές, τότε λύνεται με την αποστολή χρημάτων ή κοσμημάτων από τη μια χώρα στην άλλη και έπειτα προσαρμόζονται τα τιμολόγια των εμπορικών συναλλαγών ή χρησιμοποιούνται οι παραδοσιακές τράπεζες. O παράγοντας της εμπιστοσύνης είναι το μοναδικό κεφάλαιο που διαθέτουν οι διαπραγματευτές του συστήματος. Βάσει αυτής, οι χρήστες του χαουάλα έχουν στη διάθεσή τους ένα παγκόσμιο σύστημα παροχής υπηρεσιών που είναι φθηνό, γρήγορο και απαλλαγμένο από το πρόβλημα της γραφειοκρατίας.
Σύμφωνα με τη θέση της κυβέρνησης, ωστόσο, τα ανεπίσημα δίκτυα αποστολής χρημάτων παρουσιάζουν μια απειλή, καθότι δεν είναι ενσωματωμένα στα επίσημα κανάλια διακίνησης χρημάτων, τα οποία είναι ρυθμισμένα και υπάγονται σε φορολογία. Νωρίτερα, φέτος, ο υπουργός Οικονομικών του Πακιστάν, Σαουκάτ Αζίζ, ο οποίος ήταν στο παρελθόν στέλεχος της Citibank, δήλωσε με δυσαρέσκεια ότι μόνον 1,2 από τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια που φθάνουν από το εξωτερικό στο Πακιστάν παίρνουν από το τραπεζικό σύστημα. Τα υπόλοιπα χρήματα φθάνουν στον προορισμό τους μέσω της χαουάλα και άλλων ανεπίσημων καναλιών. Σήμερα, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν εξονυχιστικά τις συναλλαγές μεταφοράς χρημάτων και «παγώνουν» λογαριασμούς, τα κεφάλια που εισρέουν στο Πακιστάν επισήμως έχουν αυξηθεί.
Σήμερα, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τα ανεπίσημα αυτά κανάλια είναι εργάτες που στέλνουν τις αποδοχές τους στις οικογένειές τους. Οχι μόνον δεν εμπιστεύονται τους αντίστοιχους επίσημους οργανισμούς, αλλά δεν έχουν και την οικονομική άνεση για να τους χρησιμοποιήσουν. H προμήθεια των διαπραγματευτών της χαουάλα περιορίζεται στο 1% με 2% επί του συνόλου ενώ μπορούν να προσφέρουν μια πιο συμφέρουσα ισοτιμία για τον πελάτη ισοτιμία συγκριτικά με εκείνη που επικρατεί στην αγορά. Κατά κανόνα, η παράδοση των χρημάτων γίνεται κατ’ οίκον, ακόμα και στα μικρά χωριά. Αντίθετα, η WesterUnion, η γνωστή υπηρεσία αποστολής χρημάτων, χρεώνει 22 δολάρια για τη μεταφορά 150 δολαρίων από τη Νέα Υόρκη στο Πακιστάν. Με άλλα λόγια, η προμήθεια αντιστοιχεί στο 15% του συνόλου.
Μακροπρόθεσμα, ο μοναδικός τρόπος για να περιοριστεί η παρουσία των συστημάτων χαουάλα είναι η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των κοινοτήτων των μεταναστών στις καθιερωμένες τράπεζες, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στις χώρες που εξυπηρετούν. Επίσης, μεγάλο ρόλο θα έπαιζε η μείωση των υπερβολικών αμοιβών που λαμβάνουν για την αποστολή μικρών χρηματικών ποσών, σε διεθνή κλίμακα.
Είναι ενδεικτικό ότι την περίοδο 21/9 – 27/11/2001, η «οικογένεια» FTSE είχε τις εξής μεταβολές: Για τον ASE – 20 24,7%, τον Mid 40 43,3% και τον Small Cap 80 43%. Επίσης, η άνοδος ήταν 19,7% για τις Τηλεπικοινωνίες, 41% για την Πληροφορική, 42,7% Κατασκευές, 44% Κλωστοϋφαντουργία και 52,2% για τον κλάδο του λιανικού εμπορίου που σημείωσε και την υψηλότερη θετική μεταβολή.