Η κρίση της COVID-19 προκάλεσε παγκοσμίως, σημαντικό πλήγμα στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά. Η απώλεια εισοδημάτων είναι σημαντική, ενώ η απότομη διακοπή της κανονικής λειτουργίας της οικονομίας για παραπάνω από 2 μήνες διόγκωσε τις ανάγκες κεφαλαίου κίνησης των επιχειρήσεων. Η ανάγκη για ενέσεις ρευστότητας αποτέλεσε και αποτελεί βασική προτεραιότητα των επιχειρήσεων. Απαντώντας στην ανάγκη, το ελληνικό Δημόσιο προχώρησε σε σειρά παρεμβάσεων. Ο πρώτος κύκλος μέτρων στήριξης περιελάμβανε αναστολή πληρωμών προς το Δημόσιο, επιδόματα σε εργαζομένους επιχειρήσεων που επλήγησαν από την πανδημία, δάνεια κεφαλαίου κίνησης σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΤΕΠΙΧ ΙΙ), επιδότηση επιτοκίου για το 2ο τρίμηνο του 2020 (που είναι ακόμα σε ισχύ), επιστρεπτέα προκαταβολή, δυνατότητα παράτασης της λήξης επιταγών. Ο επόμενος κύκλος παρεμβάσεων περιλαμβάνει τη δεύτερη φάση του προγράμματος της επιστρεπτέας προκαταβολής, ουσιαστικά ενός προγράμματος δανειοδότησης επιχειρήσεων απευθείας από το κράτος με προϋπολογισμό 1,4 δισ. ευρώ. Το νέο πρόγραμμα έχει στόχο τη διεύρυνση των δικαιούχων, καθώς πλέον θα λαμβάνεται υπόψη και η μείωση του κύκλου εργασιών κατά τον Απρίλιο και Μάιο. Επιπλέον, προωθείται πρόγραμμα μικροπιστώσεων έως 25.000 ευρώ σε πολίτες και επιχειρήσεις που είναι αποκλεισμένοι από το τραπεζικό σύστημα.
Σημαντικό εργαλείο αποτελεί το πρόγραμμα εγγυήσεων της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας για νέα δάνεια σε μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις αποσκοπώντας στην κάλυψη αναγκών κεφαλαίου κίνησης, παρέχοντας άμεση ρευστότητα. Το ύψος δανεισμού δύναται να ανέλθει έως 25% του κύκλου εργασιών ή έως το διπλάσιο του μισθολογικού κόστους, για το 2019. Η συνολική διάρκεια ανέρχεται σε 5 έτη, συμπεριλαμβανομένης τυχόν περιόδου χάριτος καταβολής κεφαλαίου. Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα επιδότησης της προμήθειας εγγύησης. Σημαντική προϋπόθεση είναι οι επιχειρήσεις να είναι πιστοληπτικά αποδεκτές και να μην είχαν χαρακτηριστεί προβληματικές πριν από την έναρξη της πανδημίας. Η ζήτηση για το συγκεκριμένο πρόγραμμα από τις πρώτες μέρες λειτουργίας του είναι τουλάχιστον εκρηκτική.
Πέραν του κράτους, ο τραπεζικός κλάδος, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ενίσχυσης ρευστότητας της οικονομίας τόσο ως φορέας υλοποίησης εθνικών/ευρωπαϊκών προγραμμάτων όσο και μέσω ιδίων παρεμβάσεων. Συγκεκριμένα, η δυνατότητα αναστολής καταβολής δόσεων δανείων έχει άμεση ωφέλεια στην οικονομία. Επιπλέον, οι τράπεζες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διοχέτευση δανείων με κρατικές εγγυήσεις, ενώ πρόσφατα ανακοινώθηκαν προγράμματα στήριξης επιχειρήσεων του τουριστικού κλάδου (με αναστολή καταβολής δόσεων, παροχή ρευστότητας σε κεφάλαια κίνησης για το 2020 και το 2021, χρηματοδότηση εγκεκριμένων επενδύσεων καθώς και προγράμματα προνομιακής τιμολόγησης). Η προσωρινή χαλάρωση των κανόνων αναφορικά με την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών που ανακοίνωσε ο SSM, αποτελεί σύμμαχο των τραπεζών στην υλοποίηση των σχεδίων τους και στην παροχή χρηματοδότησης στην οικονομία.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί έναν ακόμη σημαντικό πυλώνα. Το τελευταίο διάστημα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το Next Generation EU, ένα νέο αναπτυξιακό πρόγραμμα ύψους 750 δισ. ευρώ (32 δισ. αναλογούν στην Ελλάδα, 22,5 δισ. υπό τη μορφή επιχορηγήσεων και 9,4 δισ. μέσω δανείων), το οποίο προστίθεται στο νέο ενισχυμένο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ε.Ε. (2021-27). Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάκαμψη και επανεκκίνηση της οικονομίας, παρέχοντας χρηματοδοτική στήριξη για επενδύσεις, και μεταρρυθμίσεις, στους κλάδους της υγείας, της ενέργειας, την επιτάχυνση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, την κοινωνική συνοχή, την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων (μέσω του InvestEU) και την ενίσχυση της αγροτικής οικονομίας. Εφόσον εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα, το Next Generation EU θα αποτελεί μία ευκαιρία αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας.
Κλείνοντας, οι επιχειρήσεις είναι αντιμέτωπες με σημαντικές ανάγκες κεφαλαίου κίνησης, ώστε να ξεπεράσουν την κρίση. Καθώς συνεχώς αναπτύσσονται εργαλεία για την ενίσχυση της οικονομίας και της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, είναι κρίσιμο να επιλεγεί εγκαίρως το κατάλληλο μείγμα ενεργειών στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης (και όχι πρόσκαιρης επιβίωσης) στρατηγικής μετασχηματισμού, ώστε η κρίση να μετατραπεί σε ευκαιρία ανάπτυξης.
* O κ. Ιωάννης Θεολογίτης είναι Director, επικεφαλής του τμήματος Business Restructuring Services της PwC Ελλάδας.