Η ομιλία Γκρίνσπαν στο Αμερικανικό Κογκρέσο στα μέσα Ιουλίου ήταν καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση των εκτιμήσεων των επενδυτών όσον αφορά τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας των ΗΠΑ και συνοδεύτηκε από μεγάλες κινήσεις στις αγορές συναλλάγματος και ομολόγων. Τα κύρια σημεία της ομιλίας αυτής ήταν κατά την άποψή μας τα ακόλουθα:
α) O κεντρικός τραπεζίτης παρουσιάστηκε εμφανώς πιο αισιόδοξος για της προοπτικές της οικονομικής ανάκαμψης από ό,τι στην προηγούμενη παρουσίασή του στο Κογκρέσο στα τέλη Απριλίου.
β) O κ. Γκρίνσπαν επανέλαβε την πρόθεση της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) να διατηρήσει την τρέχουσα σούπερ – επεκτατική στάση της νομισματικής της πολιτικής (ονομαστικά βασικά επιτόκια σε χαμηλά τεσσάρων και πλέον δεκαετιών και αρνητικά πραγματικά επιτόκια) για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί έως ότου η οικονομία επανέλθει σε τροχιά διατηρήσιμης ανάκαμψης.
γ) O κεντρικός τραπεζίτης δήλωσε ότι το ενδεχόμενο της διαμόρφωσης των συνθηκών εκείνων που θα συνηγορούσαν στη χρήση μη-συμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής για την αποτροπή των όποιων κινδύνων αντιπληθωρισμού είναι ιδιαίτερα απόμακρο.
Οι τάσεις στις ΗΠΑ
Τα βασικά συμπεράσματα τα οποία πρoκύπτουν από τα ανωτέρω είναι κατά την άποψή μας (και κατά την άποψη της αγοράς) τα ακόλουθα:
i) Η Fed δεν προτίθεται να προβεί στην όποια αύξηση των βασικών της επιτοκίων πριν ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας επανέλθει σε επίπεδα 4% και πλέον (εκτιμώμενος ρυθμός ανάπτυξης του δυνητικού ΑΕΠ των ΗΠΑ).
ii) Η δήλωση του κεντρικού τραπεζίτη ότι υπάρχουν περιθώρια για «σημαντική επιπλέον» μείωση των βασικών της επιτοκίων σηματοδοτεί την πρόθεση της Fed να οδηγήσει το επιτόκιο fed funds target προς το 0% εάν οι συνθήκες το απαιτήσουν. Η δήλωση αυτή συντέλεσε στην υποβάθμιση πρόσφατων εκτιμήσεων ότι η Κεντρική Τράπεζα θα δίσταζε να οδηγήσει το επιτόκιο fed funds target σε πολύ χαμηλότερα από τα τρέχοντα επίπεδα (1.00%) λόγω των πιθανών λειτουργικών προβλημάτων που θα προκαλούσε μια τέτοιου είδους κίνηση στις αγορές χρήματος.
iii) Τα ανωτέρω μεταφράστηκαν από την αγορά ως προσπάθεια υποβάθμισης των προσδοκιών για πιθανή χρήση μη-συμβατικών μέτρων (π.χ. μαζικές αγορές ομολόγων από την Κεντρική Τράπεζα) με σκοπό την αποτροπή των όποιων κινδύνων αντιπληθωρισμού. Η αντίδραση των αγορών στην πρόσφατη παρουσίαση Γκρίνσπαν στον Κογκρέσο ήταν να αγοράσει το δολάριο έναντι των περισσότερων άλλων κύριων νομισμάτων (εκτός γιεν) και να πιέσει περαιτέρω τις τιμές των κρατικών ομολόγων σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη. Να σημειωθεί ότι οι τάσεις βέβαια αυτές είχαν είδη τεθεί σε λειτουργία από τα μέσα Ιουνίου και κυρίως μετά την τελευταία συνεδρίαση του συμβουλίου χάραξης νομισματικής πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (FΟΜC).
Ενθαρρυντικά στοιχεία
Όπως έχουμε προσφάτως τονίσει από την ίδια στήλη, κατά την άποψή μας, αυτή η σημαντική αλλαγή σκηνικού στις διεθνείς αγορές ήταν κυρίως αποτέλεσμα της σημαντικής βελτίωσης της ψυχολογίας των επενδυτών και σε μικρότερο βαθμό της όποιας καλυτέρευσης των οικονομικών στοιχείων. Πράγματι, αν και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία μαρτυρούν σταθεροποίηση ή ακόμη και ανάκαμψη σε κάποιους τομείς της οικονομίας βασικοί και αναγκαίοι κρίκοι λείπουν ακόμη από την εξίσωση της οικονομικής ανάκαμψης. Εως αυτό το σημείο τα ενθαρρυντικά δεδομένα για την οικονομία των ΗΠΑ είναι το ιδιαίτερα ευνοϊκό μίγμα πολιτικής (αρνητικά πραγματικά επιτόκια και νέες μεγάλες φορολογικές ελαφρύνσεις), η υποστήριξη των πραγματικών εισοδημάτων από τη σχετική αποκλιμάκωση των διεθνών τιμών πετρελαίου μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, το ασθενέστερο δολάριο, η συνεχιζόμενη υποστήριξη της καταναλωτικής δαπάνης λόγω σημαντικής ανάκαμψης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και ρευστοποιήσεων από τις υπεραξίες στην αγορά ακινήτων, η βελτίωση της ψυχολογίας καταναλωτών και επιχειρήσεων λόγω της ανάκαμψης των χρηματιστηρίων και της μείωσης των γεωπολιτικών εντάσεων. Αν και τα ανωτέρω υποδεικνύουν ότι υπάρχουν πράγματι συστατικά για την έναρξη διατηρήσιμης ανάκαμψης τους επόμενους μήνες κάποιες άλλες αναγκαίες προϋποθέσεις, όπως η ανάκαμψη της επενδυτικής δαπάνης και η βελτίωση της αγοράς εργασίας δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους παραπάνω παράγοντες, καθώς και τα πρόσφατα σημεία κόπωσης στις τάσεις που επικράτησαν στις αγορές από τα μέσα Ιουνίου (άνοδος των χρηματιστηρίων, άνοδος δολαρίου και πτώση στις τιμές κρατικών ομολόγων) είναι εύλογο να διερωτάται κανείς για το τι πρόκειται να επακολουθήσει τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες.
Ανοδος χρηματιστηρίων
Κατ’ αρχήν θεωρούμε ότι για να συνεχίσουν οι ανοδικές κινήσεις στα διεθνή χρηματιστήρια (και να σημειωθεί περαιτέρω πτώση στις αγορές κρατικών ομολόγων) θα πρέπει τα επερχόμενα οικονομικά στοιχεία να δείξουν σαφή σημεία ανάκαμψης της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, πρόθεση για την ανάληψη νέων επενδυτικών πρωτοβουλιών και σταδιακή σταθεροποίηση-πτώση του ποσοστού ανεργίας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι τα πλέον πρόσφατα στοιχεία επιτρέπουν συγκρατημένη αισιοδοξία όσον αφορά τις προοπτικές της οικονομίες των ΗΠΑ η επικρατούσα κατάσταση στην Ευρωζώνη (κυρίως Γερμανία) θέτει υπό σοβαρή αμφισβήτηση το βασικό σενάριο της ΕΚΤ, σύμφωνα με το οποίο η οικονομία θα σημειώσει σχετική ανάκαμψη το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Τέλος, σε επίπεδο νομισματικής πολιτικής θα πρέπει ενδεχομένως να υπάρξει κάποια σταδιακή απεμπλοκή της έμφασης της πολιτικής από τους κινδύνους του αντιπληθωρισμού (κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και στη Ζώνη του Ευρώ). Για το τελευταίο προαπαιτείται βελτίωση των συνθηκών της πραγματικής οικονομίας, αλλά και εξασθένηση των πτωτικών πιέσεων στο μέτωπο του πληθωρισμού κυρίως όπως αυτές αποτυπώνονται στις κινήσεις σημαντικών δεικτών γενικού επιπέδου τιμών, όπως ο δομικός δείκτης αποπληθωριστή καταναλωτικής δαπάνης στις ΗΠΑ.