H πολυπόθητη ανάκαμψη φαίνεται να έρχεται και στη Ζώνη του Ευρώ και το 2004 θα είναι ένα αρκετά καλό έτος. Αυτό ισχυρίζονται δύο οικονομολόγοι της MorgaStanley, ο Ερικ Σανέ και ο Τζόακιμ Φελς, σε σχετικό σημείωμα. Σε ένα άλλο σημείωμα, ο πρώτος από αυτούς προχωρεί σε ορισμένες προτάσεις για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, μετά την κρίση που υπέστη η αξιοπιστία του στο τέλος Νοεμβρίου όταν οι τέσσερις μεγάλες χώρες το έθεσαν ουσιαστικά στο ψυγείο.
Σύμφωνα με το πρώτο σημείωμα, εκτιμάται ότι η ανάπτυξη στη Ζώνη του Ευρώ επιτάχυνε από το 1,5% στο τρίτο τρίμηνο σε 3,0% στο τέταρτο. Για ολόκληρο το 2004 προβλέπουν ανάπτυξη 2,2%, δηλαδή τον ταχύτερο ρυθμό από το 2002, τη χρονιά της «φούσκας». Αν και η ανάκαμψη ξεκίνησε από την εντυπωσιακή επιτάχυνση του διεθνούς εμπορίου στο τέλος του 2003, οι δύο οικονομολόγοι του διεθνούς οίκου πιστεύουν ότι το 2004 οι εγχώριοι καταναλωτές θα είναι η βασική δύναμη ανάπτυξης για την Ευρώπη.
Η καταναλωτική ζήτηση αυξήθηκε κατά 1,3% το 2003 προσφέροντας μια ευχάριστη έκπληξη. Για το 2004 αναμένεται να φτάσει το 2%. Συγκριτικά, ο ρυθμός αυτός ήταν κατά μέσο όρο στο 3,2% την περίοδο 1998-2000 και επιβράδυνε απότομα στο 0,9% κατά μέσο όρο στην περίοδο 2001-2003. Στην επιτάχυνση της επέκτασης της καταναλωτικής ζήτησης συμβάλλει η σταθεροποίηση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, η ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών (λόγω του χαμηλότερου πληθωρισμού κα όχι των υψηλότερων μισθών).
Οι κ. Σανέ και Φελς είναι λιγότερο αισιόδοξοι για τις εξελίξεις στις κεφαλαιουχικές δαπάνες, που βεβαίως θα ανακάμψουν χάρη στην ισχυρότερη ζήτηση και κερδοφορία των επιχειρήσεων, αλλά μέχρι ένα όριο εξαιτίας του ισχυρού νομίσματος και της ανάγκης περαιτέρω μείωσης του υπερδανεισμού ορισμένων σημαντικών κλάδων (όπως οι τηλεπικοινωνίες).
Η ανάκαμψη θα φέρει λογικά και το τέλος της πολιτικής των μηδενικών πραγματικών επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (EKT). Εκτός βέβαια αν το ευρώ ενισχυθεί υπερβολικά, οπότε οι αυξήσεις των επιτοκίων θα μπουν προσωρινά στο ψυγείο. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι αναλυτές της MorgaStanley δεν αποκλείουν ακόμη και παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος για να συγκρατηθεί η άνοδος του ευρώ.
Προχωρώντας στο άλλο ζήτημα, ο κ. Σανέ επισημαίνει την ανάγκη για αναθεώρηση του Σύμφωνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, καθώς το ισχύον δεν είναι ούτε οικονομικά σωστό ούτε πολιτικά βιώσιμο – όπως αποδείχτηκε στην πράξη. Στο πλαίσιο αυτό προτείνει τρεις βασικές αρχές για το αναθεωρημένο Σύμφωνο:
1. Να διατηρεί τους ονομαστικούς στόχους της Συνθήκης του Μάαστριχτ για δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω από το 3% και δημόσιο χρέος κάτω από το 60%. Οι στόχοι αυτοί έχουν το πλεονέκτημα να είναι ήδη γνωστοί στην κοινή γνώμη και είχαν γίνει αποδεκτοί χωρίς σοβαρές αντιρρήσεις στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη συνθήκη της νομισματικής ένωσης. Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνονται περισσότερο σαν «τιμές αναφοράς» και όχι σαν αυστηρά «ανώτατα όρια».
2. Να δίνει μεγαλύτερη σημασία στο αρχικό επίπεδο χρέους και στην τάση για ανάπτυξη. Δηλαδή, μια διεύρυνση του δημοσιονομικού ελλείμματος είναι λιγότερο ανησυχητική για μια χώρα όπως η Φινλανδία ή η Ολλανδία, όπου το δημόσιο χρέος είναι στο 42,7% και το 52,6% του ΑΕΠ αντίστοιχα, ενώ είναι περισσότερο για την Ιταλία (106,7%) ή το Βέλγιο (105,3%). Επίσης μια προσωρινή αύξηση του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους είναι λιγότερο αποσταθεροποιητική σε μια χώρα με υψηλή ανάπτυξη, όπως η Ισπανία, παρά σε μια με χαμηλή, όπως η Γερμανία.
3. Να θέτει κανόνες για στόχους στις δημοσιονομικές δαπάνες προκειμένου να διατηρούνται υπό έλεγχο τα διαρθρωτικά ελλείμματα. Στην καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου, η μείωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κάτω από τη μακροχρόνια τάση οδηγεί σε μείωση των φορολογικών εσόδων και σε αύξηση του ελλείμματος. Αυτό δεν είναι πρόβλημα, κατά τη γνώμη του κ. Σανέ, όσο τηρείται ο στόχος για τις δαπάνες. Αντίστροφα, στην ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου, όπου τα φορορολογικά έσοδα αυξάνονται, ένας στόχος για τις δαπάνες θα απέτρεπε τον πειρασμό για σπατάλες. Καθώς οι δαπάνες είναι πιο προβλέψιμες από τα φορολογικά έσοδα, ένας τέτοιος στόχος θα ήταν όχι μόνο πιο σταθεροποιητικός, αλλά και πιο πραγματιστικός σε σχέση με τον στόχο αποκλειστικά για το έλλειμμα.
Κατά την εκτίμηση του οικονομολόγου της MorgaStanley, οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα πρέπει να αρχίσουν στη διάρκεια μιας από τις τρεις επόμενες εξάμηνες προεδρίες (την ιρλανδική, την ολλανδική ή τη λουξεμβουργιανή).