Σε «έτος του ζην επικινδύνως» ανήχθη το 2003, καθώς οι επενδυτές αποτίναξαν τους φόβους από τον πόλεμο και τις αποκαλύψεις σκανδάλων διαφθοράς στην καρδιά της αγοράς -από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ως τη βιομηχανία αμοιβαίων κεφαλαίων- και αντέστρεψαν τις απώλειες τριών ετών. Ολοι οι μεγάλοι χρηματιστηριακοί δείκτες κατέγραψαν τα πρώτα τους ετήσια κέρδη από το 1999. Και οι πρώτες οικονομικές ειδήσεις δείχνουν ότι η συνεχιζόμενη ανάκαμψη θα επιταχυνθεί, τονώνοντας την επενδυτική εμπιστοσύνη.
Υπερβαίνοντας τις προσδοκίες των οικονομολόγων, ο μηνιαίος δείκτης μεταποιητικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ ανήλθε στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 20ετίας τον Δεκέμβριο. Βάσει αυτού, αυξάνονται οι πιθανότητες μείωσης της ανεργίας τους ερχόμενους μήνες. Στα πρώτα της στάδια, η ανάκαμψη δεν συμπαρέσυρε τις θέσεις εργασίας. Κάτι τέτοιο δεν είναι ασύνηθες, καθώς οι επιχειρήσεις κατορθώνουν να καλύψουν την άνοδο της καταναλωτικής ζήτησης με τα απώλητα αποθέματά τους ή εκμεταλλευόμενοι το ανενεργό παραγωγικό δυναμικό τους. Επιπλέον, παρά την πτώση του δείκτη ανεργίας στις ΗΠΑ στο 5,9%, έναντι 6,4%, το δεύτερο εξάμηνο του 2003, η παραγωγικότητα με κινητήριο μοχλό την υψηλή τεχνολογία και η εξαγωγή πολλών θέσεων εργασίας στο εξωτερικό ήγειρε φόβους ότι, αυτή τη φορά, η ανάκαμψη δεν θα οδηγήσει σε αγορά εργασίας στην οποία οι εργαζόμενοι νιώθουν σίγουροι για τις προοπτικές τους και βλέπουν τον μισθό τους ν’ αυξάνεται σταθερά. Τέτοιες ανησυχίες φαίνονται κάπως πρόωρες. Ομως, πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργήσουν φέτος το Κογκρέσο και η κυβέρνηση Μπους, τόσο σε ό,τι αφορά τις εγχώριες δαπάνες όσο και σχετικά με το εμπόριο.
Μείωση δαπανών
Ο βαθμός στον οποίο μπορούν οι μέτριες αυξήσεις της απασχόλησης να συμβαδίσουν με πιο θεαματικές οικονομικές ειδήσεις σχετικά με τη συνολική ανάπτυξη, τα εταιρικά κέρδη, την παραγωγικότητα και τα επιτόκια θα είναι το μεγάλο οικονομικό και πολιτικό ερώτημα του νέου έτους. Οι προοπτικές της ανεργίας είναι ουσιώδεις για τη διατήρηση της ανάκαμψης. Οταν ο κόσμος φοβάται για τη δουλειά του, μειώνει τις δαπάνες, κάτι που εξηγεί το γιατί οι εορταστικές πωλήσεις υπήρξαν κάθε άλλο παρά θεαματικές. Σημαντικός παράγοντας για το 2004 είναι το αποδυναμούμενο δολάριο, το οποίο εξακολουθεί να καταγράφει πρωτοφανείς απώλειες έναντι του ευρώ. Τα δεινά του νομίσματος ενισχύουν άμεσα τις αμερικανικές εξαγωγές, καθιστώντας τα αγαθά της χώρας φθηνότερα στο εξωτερικό. Ομως, εξαπολύουν σειρά μακροπρόθεσμων απειλών κατά της οικονομικής ανάκαμψης. Αλλωστε, οι ΗΠΑ παρουσίασαν συνολικό έλλειμμα ύψους 1 τρισ. δολαρίων πέρυσι. H πτώση του δολαρίου μπορεί να συμβάλει στη συρρίκνωση του εμπορικού χάσματος της χώρας, σημαίνει όμως και ότι οι ξένοι θα ζητήσουν υψηλότερους τόκους για τη χρηματοδότηση τέτοιων ελλειμμάτων. Αυτό θα ενισχύσει τις πιέσεις προς την Κεντρική Τράπεζα, κάποια στιγμή φέτος, ώστε ν’ αρχίσει πλέον ν’ αυξάνει τα ιστορικά χαμηλά βραχυπρόθεσμα επιτόκια. Οι προοπτικές μιας καθόλου ελαστικής αγοράς εργασίας, σε συνδυασμό με το αποδυναμωμένο δολάριο και τα υψηλά ελλείμματα, ίσως υποχρεώσουν τη Fed να ενεργήσει πολύ πιο επιθετικά απ’ ό,τι θα επιθυμούσε σε έτος εκλογών.
Τα αμερικανικά ομόλογα
Η κυβέρνηση Μπους και το Κογκρέσο θα μπορούσαν να ενισχύσουν σε μεγάλο βαθμό τις προοπτικές της οικονομίας αν είχαν υπάρξει πιο υπεύθυνοι στις δαπάνες τους. H κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών φαίνεται να πιστεύει ότι μπορεί να μειώνει τους φόρους και ν’ αυξάνει τις κρατικές δαπάνες αναίμακτα, καθώς και ότι είναι απεριόριστη η προθυμία της Κίνας και άλλων χωρών, κυρίως της Ασίας, να χρηματοδοτούν τον σπάταλο τρόπο ζωής των Αμερικανών αγοράζοντας τα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου. Τον τελευταίο καιρό, οι αποδόσεις τους δεν είναι και τόσο σπουδαίες. Και δεδομένης της αυξανόμενης εξάρτησης της αμερικανικής οικονομίας από την Κίνα και άλλους εμπορικούς εταίρους, οι χαράσσοντες την πολιτική της Ουάσιγκτον θα έπρεπε να φροντίσουν ν’ απέχουν από κρίσεις προστατευτισμού. Δυστυχώς, σε έτος εκλογών, μια τέτοια απαίτηση ίσως είναι εξίσου ανέφικτη όσο και το να ζητεί κανείς επιστροφή στη δημοσιονομική σύνεση.