Τον Δεκέμβριο, όταν το λογιστικό -και όχι μόνον- σκάνδαλο της ιταλικής Parmalat, της μεγαλύτερης εταιρείας γαλακτοκομικών προϊόντων της Ευρώπης, άρχισε να βλέπει το φως της δημοσιότητας, εύκολα κατέληγε κανείς στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σκοτεινής πλευράς του επιχειρείν στην Ιταλία. Ωστόσο, όσο περισσότερες λεπτομέρειες αποκαλύπτονται, κυρίως σχεικώς με την… εξαφάνιση δισεκατομμυρίων ευρώ από τα ταμεία του κολοσσού, τόσο καθίσταται σαφές ότι δεν πρόκειται για μία καθαρά… ιταλική υπόθεση.
Στο επίκεντρο του σκανδάλου βρίσκεται μία επιστολή, που υποτίθεται ότι προερχόταν από την Bank of America, με την οποία η τράπεζα επιβεβαιώνει ότι η Bonlat, θυγατρική της Parmalat, με έδρα στις Νήσους Κέιμαν, είχε καταθέσεις αξίας τεσσάρων δισεκατομμυρίων ευρώ στην αμερικανική τράπεζα. O Φάουστο Τόνα, πρώην γενικός οικονομικός διευθυντής της Parmalat, και ένας από τα δέκα άτομα -συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του- υπό κράτηση σήμερα λόγω του σκανδάλου, έχει ήδη δηλώσει στις ανακριτικές αρχές ότι «ωφελήθηκε προσωπικά» με κεφάλαια, τα οποία ανήκαν σε θυγατρικές εταιρείες της Parmalat στο Λουξεμβούργο και αναφέρει ότι ο ιταλικός κολοσσός έπαιρνε «μίζες» από τον κολοσσό των συσκευασιών Tetra-Pak, κατηγορία την οποία αρνείται ο σουηδικός όμιλος. Τα προαναφερόμενα αποδεικνύουν όμως ότι το σκάνδαλο της Parmalat ίσως δεν είναι αποκλειστικά δικό της. Οπως συνέβη και με το… συγκρίσιμο σκάνδαλο στην αμερικανική Enron, οι εισαγγελικές αρχές θέτουν στο μικροσκόπιο και τους ορκωτούς λογιστές, οι οποίοι ήλεγχαν και υπέγραφαν τους ισολογισμούς της Ρarmalat.
Οι ορκωτοί λογιστές
Μέχρι το 1999, ήταν η Grant Τhorntoπου είχε την ευθύνη ελέγχου των οικονομικών στοιχείων και βιβλίων του ιταλικού κολοσσού. Τα τελευταία χρόνια, και λόγω της απαίτησης που προβάλλεται από την ιταλική νομοθεσία για την εναλλαγή ορκωτών λογιστών στις επιχειρήσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα, η Grant Τhorntoείχε αντικατασταθεί από την Deloitte & Touche, μία από τις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου διεθνώς. Ομως, η εναλλαγή των ορκωτών λογιστών -πρακτική, η οποία νομοθετήθηκε και στις ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2002- φαίνεται ότι… παρακάμφθηκε στην ουσία στην περίπτωση της Parmalat. Και αυτό, διότι η Grant Τhorntoσυνέχισε να ελέγχει τη θυγατρική της Parmalat Bonlat, τουλάχιστον μέχρι την ώρα που η Bank of America ανακοίνωσε ότι το υποτιθέμενο έγγραφό της, η απόδειξη των καταθέσεων των 4 δισεκατομμυρίων ευρώ, ήταν πλαστό, και το κεφάλαιο -απλά, απλούστατα- ήταν ανύπαρκτο. H «απώλεια» αυτού του κεφαλαίου λειτούργησε σαν χαλί, το οποίο… τραβήχτηκε κάτω από τα πόδια της Parmalat.
H Grant Thornton, η οποία στην ουσία αποτελεί ένα διεθνές δίκτυο εταιρειών ορκωτών λογιστών, «απέβαλε» την περασμένη εβδομάδα από τις τάξεις της την εταιρεία μέλος του δικτύου της στην Ιταλία. Ορισμένα στελέχη της έχουν κληθεί από την Εισαγγελία να καταθέσουν, ενώ στις 8 Ιανουαρίου οι αρχές κάλεσαν και στελέχη της Deloitte ζητώντας εξηγήσεις για το δικό τους ρόλο στην υπόθεση.
Η οικογένεια Τάντσι
Οι συγκρίσεις του σκανδάλου της Parmalat με αντίστοιχα αμερικανικά -κυρίως της Εnroκαι της WorldCom- δεν τελειώνουν με τις εύθυνες, τις οποίες φέρουν πιθανότατα οι ορκωτοί λογιστές.
Στα κοινά σημεία που εντοπίζονται, συγκαταλέγεται και το γεγονός ότι τα μέλη των διοικητικων συμβουλίων τους δεν έχαιραν «ανεξαρτησίας». Για παράδειγμα, στο διοικητικό συμβούλιο της Parmalat περιελαμβάνετο μεγάλος αριθμός μελών της οικογένειας Τάντσι, η οποία ελέγχει το 51% της Parmalat. Ακόμη, ο πατριάρχης Καλίστο Τάντσι και ιδρυτής της Parmalat, τελούσε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Πρόκειται για έναν συνδυασμό, ο οποίος θεωρείται πλέον «επικίνδυνος» στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Οι υπεξαιρέσεις κεφαλαίων από την Parmalat συνεχίσθηκαν επί σειράν ετών και εντοπίζονται πίσω σε διάστημα τουλάχιστον δεκαετίας. Το πραγματικά αξιοπερίεργο είναι ότι το τεράστιο οικονομικό έγκλημα διαπράχθηκε με εξαιρετικά απλό τρόπο, καθώς… απλά, ουδείς -συμπεριλαμβανομένων των ορκωτών λογιστών- διενοήθη να θέσει το ερώτημα: «Καλά, μία εταιρεία η οποία παρουσιάζει τόσα διαθέσιμα κεφάλαια και ρευστό, γιατί έχει ανάγκη να δανείζεται;» H απάντηση θα ήταν απλή: διότι έχει ανάγκη ρευστού. Γιατί έχει ανάγκη ρευστού, θα έπρεπε να είναι η επόμενη ερώτηση.
Πρόκειται για ερωτήσεις, οι οποίες θα έπρεπε να έχουν τεθεί σε πολλές περιπτώσεις, σε σκάνδαλα που έχουν ξεσπάσει σε χώρες πολύ μακρινές από την Ιταλία. Πρόκειται όμως και για ερωτήσεις, οι οποίες ουδέποτε ετέθησαν. Οπως δε επισημαίνουν τώρα εμπειρογνώμονες, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος όχι μόνον στην Ιταλία, φυσικά, να νομοθετηθούν ρυθμίσεις βιαστικά, οι οποίες θα αφήσουν πολλά κενά, προς εκμετάλλευση στο… μέλλον.