H Ιαπωνία, πριν από μια δεκαετία και περισσότερο, είχε ακολουθήσει το λάθος μονοπάτι για την οικονομική της ανάκαμψη. Αντιμέτωπη με ένα υπέρογκο χρέος, από το οποίο είχε αναδυθεί μια φούσκα αξιών, οι αρχές είχαν τότε τη δυνατότητα επιλογής ενός ταχύτερου μονοπατιού. Θα μπορούσαν να είχαν καταφύγει στην παραγραφή επισφαλών δανείων, όπως και στην εφαρμογή μιάς χαλαρής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής για να περιορίσουν τις συνέπειες μιας ύφεσης. Αντί αυτού, επικράτησε αναστάτωση και μια μάταιη περιπλάνηση από το ένα αδιέξοδο στο άλλο. Παρά ταύτα, πλησιάζουν καλύτερες στιγμές για πολλές ιαπωνικές εταιρείες, οι οποίες είχαν εδώ και καιρό επιβαρυνθεί από τον αντιπληθωρισμό, μια υποτονική κερδοφορία και τα υπέρογκα χρέη τους. H χώρα διαθέτει, σήμερα, έναν επικεφαλής της κεντρικής της τράπεζας που κατανοεί τα προβλήματα του αντιπληθωρισμού πολύ καλύτερα από τους προκατόχους του. Τα κέρδη αυξάνονται και τα επισφαλή δάνεια έχουν μειωθεί σε τέτοιο επίπεδο που οι μεγαλύτερες εταιρείες της χώρας γνωρίζουν μια ταχεία αύξηση των εσόδων τους.
Η μείωση των χρεών τους είναι, πράγματι, εντυπωσιακή. Το 1996, τα χρέη των ιαπωνικών επιχειρήσεων αναλογούσαν στο 125% του ΑΕΠ. Οπως επισημαίνει ο Τζάσπερ Κολ στρατηγικός αναλυτής της Merrill Lynch στο Τόκιο, έκτοτε οι εταιρείες έχουν αποπληρώσει τα χρέη τους κατά 190 τρισ. γιεν, περιορίζοντας τις υποχρεώσεις τους στο 90% του ΑΕΠ. Για να μειωθεί το προαναφερόμενο ποσοστό στο 80% του ΑΕΠ, που ήταν ο μέσος όρος ίσχυε προτού ξεσπάσει η φούσκα, οι εταιρείες θα πρέπει να αποπληρώσουν ακόμα 50 τρισ. γιεν σε χρέη, υπογραμμίζει ο κ. Κολ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ιδίου, η κάλυψη του προαναφερομένου ποσού θα επιτευχθεί μέσα στην επόμενη διετία.
Βεβαίως, ο κ. Κολ δεν φημίζεται για τις αισιόδοξες εκτιμήσεις του σ’ ό,τι αφορά την Ιαπωνία. Ωστόσο, πολλοί άλλοι αναλυτές συμπεραίνουν ότι θα επανέλθει, συντόμως, το μέσο επίπεδο χρεών που ίσχυε την περίοδο πριν από τη φούσκα, τουλάχιστον για τις εισηγμένες εταιρείες υψηλής κεφαλαιοποίησης. O Πίτερ Μόργκαν, οικονομολόγος της βρετανικής τράπεζας HSBC, υποστηρίζει ότι τα χρέη των περισσοτέρων μεγάλων εταιρειών μπορούν να περιοριστούν στα προ της φούσκας επίπεδα μέσα σε 18 μήνες.
Το βάρος των υπέρογκων χρεών έχει υποχωρήσει χάριν στη μεγάλη αύξηση των κερδών. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε από την ιαπωνική οικονομική εφημερίδα Nikkei και η οποία επικεντρώνεται σε 155 ιαπωνικές εταιρείες, μη συμπεριλαμβανομένου του χρηματοοικονομικού κλάδου, τα προ φόρων κέρδη αυξήθηκαν κατά περισσότερο από το ένα τρίτο στα πρώτα τρία τρίμηνα του τρέχοντος οικονομικού έτους, το οποίο λήγει τον Μάρτιο. H αύξηση αυτή, σαφώς, είναι μεγαλύτερη της πολυσυζητημένης αποκατάστασης της κερδοφορίας των αμερικανικών εταιρειών. Φυσικά, οι εταιρείες αυτές αντιπροσωπεύουν, περίπου, το 10% των εισηγμένων ιαπωνικών επιχειρήσεων και, πιθανότατα, είναι από τις μεγαλύτερες. Από την άλλη πλευρά, ένα ευρύ φάσμα εταιρειών και επιχειρηματικών κλάδων έχουν επωφεληθεί από την εφαρμογή μέτρων περικοπής κόστους, την αύξηση της ζήτησης στην Κίνα και την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης – και τα κέρδη αυτά διοχετεύονταν στην αποπληρωμή των χρεών τους.
Οι ενδείξεις βελτίωσης της κερδοφορίας και των ισολογισμών ήταν ήδη αισθητές από την προηγούμενη άνοιξη, καθώς η Ιαπωνία ανέκαμπτε από τη βαθιά ύφεση του 2001. H αναλογία των ροών λειτουργικών κερδών ως προς τα συνολικά χρέη – που είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για την αξιολόγηση του μεγέθους των επιχειρηματικών υποχρεώσεων – είχε ήδη αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό τα δυο οικονομικά έτη που έληξαν τον Μάρτιο του 2002 σ’ ό,τι αφορά πολλούς κλάδους που καλύπτει η υπηρεσία βαθμολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας Standard & Ρoor΄s.
Τα μεγαλύτερα κέρδη σημειώθηκαν στον φαρμακευτικό κλάδο, καθώς η περυσινή ρευστότητα των εν λόγω εταιρειών ήταν αρκετή για να καλυφθεί περισσότερο από το ήμισυ των χρεών τους. H προαναφερομένη αναλογία αυξήθηκε, επίσης, σημαντικά για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών (από το 34% στο 46,7%) και για τις αυτοκινητοβιομηχανίες (από το 18,4% στο 26,3%), ενώ μικρότερη άνοδος σημειώθηκε για τις εταιρείες χημικών, τροφίμων, παροχής εταιρειών κοινής ωφέλειας και λιανικού εμπορίου.
Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους, τα κέρδη έχουν επεκταθεί και σε άλλους κλάδους, καθώς η ανοδική τροχία της ιαπωνικής οικονομίας έχει λάβει μεγαλύτερες και βαθύτερες διαστάσεις. Για παράδειγμα, μετά από μια σειρά συγχωνεύσεων και αναδιαρθρώσεων, οι χαλυβουργίες έχουν απαλλαχθεί από τον σκληρό εγχώριο ανταγωνισμό και στηρίζουν τον υπό επέκταση κινέζικο οικοδομικό κλάδο.
Υγιέστερες, πλέον, οι ιαπωνικές εταιρείες μπορούν με μεγαλύτερη ηρεμία να εξυπηρετούν τα χρέη τους και, έτσι, θα έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τις επενδύσεις τους. Ορισμένες, μάλιστα, ίσως προχωρήσουν σε νέα δάνεια, ενισχύοντας, έτσι, την οικονομική προοπτική των μεγάλων τραπεζών της χώρας και, ως εκ τούτου, απαλλάσσοντας τη χώρα από το βάρος του αντιπληθωρισμού.