Ανησυχία κυριαρχεί στις ανεπτυγμένες χώρες από την εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου στα 70 δολάρια το βαρέλι. Ωστόσο, κάτι περίεργο συμβαίνει με τις χρηματοοικονομικές αγορές, που φαίνεται να αδιαφορούν τελείως για τις συνέπειες που μπορεί να έχει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Από τις αρχές του έτους μέχρι τώρα, τα χρηματιστήρια των αναδυόμενων αγορών έχουν κερδίσει 14,5% – μια πολύ καλή επίδοση ακόμη και για εποχές πολύ καλύτερες από την τωρινή. H Ασία, και ιδίως η Κορέα και η Ινδία, οδηγεί την κούρσα. Το ίδιο διάστημα, οι ανεπτυγμένες αγορές έχουν ανέβει κατά μόλις 3%. Παράλληλα, τα ομόλογα των αναδυόμενων αγορών έχουν διαφορά απόδοσης μόλις 300 μονάδες βάσης (τρεις εκατοστιαίες μονάδες) από τα ασφαλή αμερικανικά κρατικά ομόλογα (Treasuries). Συγκριτικά, η διαφορά έφτανε τις 800 μονάδες βάσεις (οκτώ εκατοστιαίες μονάδες) το φθινόπωρο του 2002.
O κορυφαίος αναλυτής της Morgan Stanley Στιβ Ρόουτς φαίνεται να μη συμμερίζεται αυτήν την άποψη. Θα πρέπει να χαμηλώσει σημαντικά η τιμή του πετρελαίου για να δικαιωθεί αυτή η στάση εφησυχασμού των αγορών, σημειώνει ο αναλυτής της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας τονίζοντας ότι ανησυχεί ιδιαίτερα για την Ασία από αυτήν την άποψη. «H Ασία παραμένει το πιο σημαντικό πείραμα στο εργαστήριο της παγκοσμιοποίησης» και τα τρωτά σημεία των χωρών της πολυπληθέστερης ηπείρου δεν μπορούν να αγνοηθούν. Αλλωστε, τονίζει ο κ. Ρόουτς, πρόκειται για «την πρώτη πετρελαϊκή κρίση της παγκοσμιοποίησης».
Γιατί, όμως, ανησυχεί τόσο πολύ ο αναλυτής της Morgan Stanley για τις ασιατικές οικονομίες; Αυτή η ομάδα χωρών, από την οποία εξαιρείται η Ιαπωνία, παράγει το 28% του παγκοσμίου ΑΕΠ σε όρους ισοδύναμης αγοραστικής δύναμης. Δύο παράγοντες την κάνουν εξαιρετικά ευάλωτη στην τρέχουσα πετρελαϊκή κρίση: η πιο σπάταλη χρήση της ενέργειας και η μεγάλη εξάρτησή της από τους Αμερικανούς καταναλωτές.
Η πιο προφανής περίπτωση είναι η Κίνα. Το 2004 η κατανάλωση πετρελαίου ανά μονάδα του ΑΕΠ είναι διπλάσια σε σχέση με τον μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών. H Κίνα, όπως και πολλές ασιατικές χώρες, εποδοτούν τη λιανική τιμή των ενεργειακών προϊόντων. Αυτό σημαίνει ότι το κόστος των υψηλότερων τιμών του πετρελαίου δεν επιβαρύνει τόσο τους καταναλωτές όσο τα δημόσια οικονομικά. Επιπλέον, το ένα τρίτο των συνολικών εξαγωγών της χώρας κατευθύνεται στις ΗΠΑ. Ούτως ή άλλως, η κινεζική οικονομία εξαρτάται πολύ από τις εξαγωγές καθώς αντιστοιχούν στο 35% του ΑΕΠ της. Αλλά ακόμη χειρότερα, οι περισσότερες άλλες οικονομίες εξαρτώνται από μια αλυσίδα προμηθειών όπου η Κίνα κατέχει κεντρικό ρόλο. Σε περίπτωση μείωσης των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ εξαιτίας της πετρελαϊκής κρίσης, επισημαίνει ο κ. Ρόουτς, θα αντιμετωπίσουν προβλήματα η Κορέα, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και η Μαλαισία. Τα πράγματα, συμπληρώνει ο ίδιος, είναι κάπως καλύτερα για την Ιαπωνία και την Ινδία. Στον βαθμό που θα μπορέσει η Ιαπωνία να διατηρήσει την πρόσφατη βελτίωση της εγχώριας ζήτησης, θα αντιμετωπίσει επιτυχώς την όποια μείωση των εξαγωγών προς τους βασικούς εμπορικούς της εταίρους. Ακόμη καλύτερα, η Ιαπωνία έχει κάνει εκπληκτική πρόοδο στην εξοικονόμηση ενέργειας μετά τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970. Από το 1973 η εντατικότητα χρήσης πετρελαίου στην οικονομία, δηλαδή η χρήση πετρελαίου για την παραγωγή μιας μονάδας του ΑΕΠ, έχει μειωθεί κατά 83%. Συγκριτικά μειώθηκε μόνο κατά 50% στις ΗΠΑ στο ίδιο διάστημα. Πάντως και η Ιαπωνία εξαρτάται από την Κίνα, καθώς είναι πλέον η μεγαλύτερη εξαγωγική της αγορά.
Για την Ινδία το πρόβλημα είναι διαφορετικό – περισσότερο θέμα της σπατάλης ενέργειας παρά της εξάρτησης από την Κίνα. H κατανάλωση πετρελαίου ανά μονάδα του ΑΕΠ είναι στην Ινδία, όπως και στην Κίνα, διπλάσια σε σχέση με τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Επίσης η λιανική τιμή του πετρελαίου επιδοτείται σημαντικά, συνεπώς η αύξηση του κόστους ενέργειας δημιουργεί προβλήματα στα ήδη προβληματικά δημόσια οικονομικά.
Το παγκόσμιο εμπόριο έχει αυξηθεί στο 28% του παγκοσμίου ΑΕΠ το 2005 από 19,7% το 1990, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Morgan Stanley. Το τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ δεν αφήνει αμφιβολία ότι οι Αμερικανοί καταναλωτές αποτελούν τον κινητήρα της παγκόσμιας οικονομίας όσον αφορά τη ζήτηση. Οποιοδήποτε ρετάρισμα αυτού του κινητήρα θα βάλει σε μεγάλα προβλήματα τις χώρες που εξαρτώνται από το εξαγωγικό εμπόριο. H Ασία είναι η περιοχή του κόσμου που έχει να χάσει τα περισσότερα αν η πετρελαϊκή κρίση κάνει τους Αμερικανούς καταναλωτές να σφίξουν τα ζωνάρια, καταλήγει ο κ. Ρόουτς.