Βαρσοβία. Με κάποια σχετική καθυστέρηση οι χώρες στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη αρχίζουν να προβληματίζονται και να ανησυχούν με την κούρσα των τιμών του πετρελαίου και τις συνεπαγόμενες επιπτώσεις για την οικονομική ανάπτυξη και τον πληθωρισμό.
Αν και επί μακρόν η αύξηση του μαύρου χρυσού σκιάζει την παγκόσμια οικονομία, η ενίσχυση των τοπικών νομισμάτων κατά το παρελθόν έτος με επικεφαλής το πολωνικό ζλότι, το οποίο ενδυναμώθηκε 24% ως προς το δολάριο, συνέδραμε την περιοχή να καλύψει το κόστος των εισαγωγών καυσίμων.
Οπως παρατηρούν οικονομολόγοι, όμως, ο αντίκτυπος αυτός αρχίζει σταδιακά να εξασθενεί, αφ’ ης στιγμής τα τοπικά νομίσματα έχουν ως ένα βαθμό υποχωρήσει ως προς το δολάριο, που ανακάμπτει και στο οποίο είναι εκπεφρασμένες οι τιμές του πετρελαίου. «Η ανατίμηση των νομισμάτων βοήθησε στο να περισταλεί η επίδραση από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, αλλά το σχήμα αυτό σιγά σιγά εξασθενεί και ό,τι μέχρι σήμερα έμοιαζε με έλασσον πρόβλημα θα καταστεί μείζον», σημειώνει ο Μικάλ Ντιμπούλα της BNPParibas στη Βαρσοβία.
Επιπλέον, η ευρύτερη περιφέρεια έχει βοηθηθεί και από το ότι χρησιμοποιεί και άλλες πηγές πλην του πετρελαίου, όπως το φυσικό αέριο και το κάρβουνο και, μάλιστα, σε υψηλότερα ποσοστά από την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.). Οι κάτοικοι της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης οδηγούν λιγότερα αυτοκίνητα και για την ηλεκτροδότησή τους προσβλέπουν περισσότερο από τους εταίρους τους στους ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, που δουλεύουν με κάρβουνο.
Ειδικότερα, στην περίπτωση της Πολωνίας, της μεγαλύτερης οικονομίας της Ζώνης, της Τσεχίας, της Σλοβακίας και της υποψήφιας προς ένταξη Βουλγαρίας, το πετρέλαιο καλύπτει το ένα πέμπτο ή και λιγότερο της συνολικής χρησιμοποιούμενης ενέργειας εν συγκρίσει με το 30% της Ε.Ε., όπως αναφέρει η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας.
Στην περίπτωση της Ουγγαρίας και της επίσης υποψήφιας προς ένταξη Ρουμανίας το ποσοστό ανέρχεται στο 25% και πλέον, αλλά και πάλι απέχει από το μέσο ευρωπαϊκό όρο. Μόνον στην περίπτωση των πρώην Δημοκρατιών της Γιουγκοσλαβίας η εξάρτηση από το πετρέλαιο αυξάνεται.
Ως αποτέλεσμα και ενώ τους τελευταίους μήνες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει επιτείνει την ρητορική της περί συγκράτησης πληθωρισμού και την προηγούμενη εβδομάδα αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη, η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον όσον αφορά το πετρέλαιο.
Ορισμένοι, πάντως, θεωρούν υπερβολική την προσέγγιση αυτή. «Πολύ ανέμελοι εμφανίζονται οι άνθρωποι στην περιφέρεια αυτή όσον αφορά τους κινδύνους, που ελλοχεύουν από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου», παρατηρεί ο Ράινχαρντ Κλούζε της UBS στο Λονδίνο.
Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι θετικά λειτούργησε το γεγονός πως μεγάλο ποσοστό των καταναλωτικών δαπανών διοχετεύεται σε φρέσκα τρόφιμα, οπότε ο αντίκτυπος από το πετρέλαιο υποχώρησε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν οι τιμές των τροφίμων μειώθηκαν. Ωστόσο, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο, όταν η εποχική άνοδος των τιμών στα τρόφιμα συμπέσει μ’ εκείνην του πετρελαίου.
Οι Κεντρικές Τράπεζες της Τσεχίας και της Σλοβακίας έχουν διατηρήσει σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα τα επιτόκια πλησίον των αντιστοίχων στη Ζώνη Ευρώ, ενώ στην Πολωνία και την Ουγγαρία παρατηρούνται συνεχείς μειώσεις τους τελευταίους μήνες.
Εξαιρουμένης της Πολωνίας, στην οποία οι επενδύσεις επιβραδύνονται και δεν αναμένεται να αναθερμανθούν σε μία προεκλογική χρονιά, όπως η φετινή, οι οικονομίες της περιφέρειας φαίνεται ότι θα εκπληρώσουν τους αναπτυξιακούς τους στόχους του 2005 μετά το 2004 των ζωηρών επιδόσεων.
Επιπροσθέτως και σε αντίθεση με την Ευρωζώνη, όπου οι πολιτικοί προσπαθούν να επινοήσουν τρόπους για να αμβλύνουν το άχθος από το πετρέλαιο στις καταναλωτικές δαπάνες και το πλήγμα στην εμπιστοσύνη των πολιτών, όπως μείωση της φορολογίας της βενζίνης, οι κυβερνήσεις στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη δεν κινητοποιούνταν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Στην πραγματικότητα το υπουργείο Οικονομικών της Πολωνίας προ του τυφώνα «Κατρίνα» σχεδίαζε αύξηση του φόρου στη βενζίνη για να χρηματοδοτηθεί η προεκλογική μείωση φόρων. Ωστόσο, σήμερα τα πράγματα αλλάζουν και η κατάσταση ειδικά τις τελευταίες μέρες εκτραχύνεται λόγω των φόβων για τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία από τα παρεπόμενα του τυφώνα.
Στην Τσεχία απορρίφθηκε από το υπουργείο Οικονομικών πρόταση για μείωση στον φόρο των καυσίμων ως ανεπαρκές μέτρο για τη συγκράτηση των τιμών. Τέλος, στην Πολωνία πολιτικοί όλου του φάσματος ζήτησαν μείωση στη φορολογία βενζίνης, ώστε να αμβλυνθεί το βάρος στους καταναλωτές – η κυβέρνηση συμφώνησε και η χώρα κατέστη η πρώτη που μείωσε τον φόρο με ισχύ από 15 Σεπτεμβρίου έως 31 Δεκεμβρίου 2005.