Ο ι καιροί είναι δραματικοί για τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις. Δεν το καταλαβαίνεις, όμως, αν μιλήσεις με τον Ρεξ Τίλερσον, τον άνθρωπο που ανέλαβε επικεφαλής της Exxon Mobil στις αρχές του έτους. Το τελευταίο πεντάμηνο, η τιμή του πετρελαίου κατόρθωσε να εκτιναχθεί άνω των 75 δολαρίων, η Exxon ανακοίνωσε τα μεγαλύτερα κέρδη στα εταιρικά χρονικά και ο Τζορτζ Μπους διακήρυξε την πρόθεσή του να περιορίσει την εξάρτηση των ΗΠΑ από τον μαύρο χρυσό. Ωστόσο, ο κ. Τίλερσον ισχυρίζεται ότι τίποτα από όλα αυτά δεν επηρεάζει τον τρόπο διαχείρισης της Exxon. Η εταιρεία θα εμμείνει στη στρατηγική της, υποστηρίζει, λαμβάνοντας τις ίδιες επενδυτικές αποφάσεις με πέρυσι, βάσει των ίδιων υπολογισμών για το μέλλον της βιομηχανίας. Ο κ. Τίλερσον επισημαίνει, μάλιστα, ότι η στρατηγική της Exxon έχει μείνει αμετάβλητη από το 1998, όταν η τιμή του πετρελαίου δεν υπερέβαινε τα 10 δολάρια το βαρέλι.
Σημαντικές οι επιβεβαιώσεις αυτές σε εποχή κατά την οποία πολλοί υποστηρίζουν πως η πετρελαϊκή βιομηχανία βρίσκεται στα πρόθυρα του κατακλυσμού. Αναλυτές εκφράζουν φόβους πως οι μεγάλες δυτικές εταιρείες θα εξαντλήσουν το πετρέλαιό τους ή θα εκδιωχθούν από τις πιο περιζήτητες πετρελαιοπηγές από εθνικιστικές κυβερνήσεις, ή ίσως θα δουν τις υψηλές τιμές να διαβρώνουν τη ζήτηση και να πυροδοτούν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Οι πιο αισιόδοξοι συμφωνούν ότι το πετρέλαιο θα παραμείνει ακριβό για λίγο καιρό ακόμα, δικαιώνοντας τις δαπάνες για ανάπτυξη κοιτασμάτων σε «δύσκολες» περιοχές. Ο ίδιος ο κ. Τίλερσον, πάντως, πιστεύει ότι πρόκειται για τις κλασικές υπερβολές που συνοδεύουν πάντα τα κύματα αύξησης στους κύκλους ανόδους και πτώσης της τιμής.
Εχουμε λόγους να τον πιστέψουμε. Ο κ. Τίλερσον μεγάλωσε σε μια πόλη που αναπτύχθηκε χάρις στο πετρέλαιο, την Ουιτσιτά Φολς του Τέξας. Εργάζεται για την Exxon τα τελευταία 31 χρόνια, όντας ο ίδιος 54 ετών και προσλαμβανόμενος αμέσως μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο του Τέξας. Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, διαχειρίστηκε κάθε πετρελαιοπηγή από το Αρκάνσας ώς την Υεμένη.
Επιπλέον, ο κ. Τίλερσον είναι ο άνθρωπος που επελέγη να αντικαταστήσει τον Λι Ρέιμοντ, προηγούμενο επικεφαλής της Exxon. Η 12ετής θητεία του κ. Ρέιμοντ υπήρξε μια περίοδος πρωτοφανούς επιτυχίας για την εταιρεία. Η κεφαλαιοποίησή της αυξήθηκε από 80 δισ. δολάρια σε 360 δισ. δολάρια, καθιστώντας την εταιρεία υπ’ αριθμόν 1 εισηγμένη στον κόσμο (από τότε που ανέλαβε ο κ. Τίλερσον, αυξήθηκε κατά 30 δισ. δολάρια επιπλέον). Η αυστηρή χρηματοοικονομική πειθαρχία στήριξε αυτή την αύξηση. Πέρυσι, η Exxon κέρδισε 31 σεντς για κάθε δολάριο που δαπάνησε. Εξ ου και τα κέρδη ρεκόρ, τα οποία υπερβαίνουν τα 36 δισ. δολάρια ετησίως.
Η Exxon πραγματοποιεί μόνο ό,τι θα της αποφέρει κέρδη ακόμα και τις πιο δυσοίωνες εποχές, εξηγεί ο κ. Τίλερσον. Ετσι, σε εποχές ακμής, τα κέρδη της εκτινάσσονται στα ύψη. Πιστός σε αυτή την πολιτική, ο ίδιος δεν θα υποκύψει στο δέλεαρ των αλόγιστων επενδύσεων προεξοφλώντας πως οι τιμές του πετρελαίου θα παραμείνουν υψηλές. Μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, και η εταιρεία προεξοφλεί αναπόφευκτη πτώση των τιμών. Οπως τονίζει, οι αγορές ωθούν ανοδικά τις τιμές με εικασίες περί πιθανών μελλοντικών προβλημάτων στην προσφορά, κάτι που δεν επαληθεύεται πάντα. Η Exxon διυλίζει πολύ περισσότερο πετρέλαιο από αυτό που αντλεί, όμως δεν αντιμετώπισε ποτέ πρόβλημα στην εξεύρεση αργού για την τροφοδότηση των διυλιστηρίων της.
Πάντως, προσθέτει, οι πετρελαιοπηγές χρειάζονται τόσο πολύ χρόνο να αναπτυχθούν ώστε η σημερινή τιμή του πετρελαίου, είτε υψηλή είναι είτε χαμηλή, «δεν έχει σχεδόν καμιά σχέση» με τις επενδυτικές αποφάσεις. Ετσι, πέρυσι, παρά τις υψηλές τιμές, η Exxon απέδωσε στους μετόχους της μεγαλύτερο μέρισμα από τα κεφάλαια που δαπάνησε για έρευνα και ανάπτυξη. Ομως, κατά τη δεκαετία του ’90, όταν η τιμή βρισκόταν στα κατώτατα επίπεδά της, η Exxon έπραξε το αντίθετο, ξεκινώντας την υλοποίηση έργων που μόλις σήμερα αρχίζουν να αποφέρουν καρπούς στη Δυτική Αφρική και την Αρκτική.
Παρότι η τιμή του πετρελαίου επταπλασιάστηκε τα επόμενα έτη, ο κ. Τίλερσον ισχυρίζεται πως το σημείο μετά το οποίο η Exxon θεωρεί εμπορικά βιώσιμο ένα έργο δεν έχει μετακινηθεί καθόλου. Η εταιρεία εξετάζει εκ νέου σχέδια που προηγουμένως είχε απορρίψει μόνο αν οι τεχνολογικές εξελίξεις μεταβάλουν την οικονομική της κατάσταση, και όχι απλώς γιατί η τιμή του μαύρου χρυσού άλλαξε.
Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Τίλερσον επιμένει πως οι ευκαιρίες δεν λείπουν από την Exxon. Αντί να την αποκλείουν εθνικιστικές κυβερνήσεις από τα καλύτερα κοιτάσματα, η εταιρεία συμβάλλει στην ανάπτυξη της μεγαλύτερης πηγής φυσικού αερίου του Κατάρ και πρόσφατα υπέγραψε συμφωνία για την ανάπτυξη πετρελαιοπηγής στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες δυτικές εταιρείες, πρόσφατα πώλησε το μερίδιό της σε πετρελαιοπηγή της Βενεζουέλας προκειμένου να μην υποχρεωθεί να πληρώσει υψηλότερους φόρους, κάτι που δείχνει ότι δεν αναζητεί απελπισμένα αργό για άντληση. Η Exxon εκτιμά ότι η συνολική βάση των δυνητικών, πιθανών και αποδεδειγμένων αποθεμάτων της ανέρχεται στα 73 δισ. βαρέλια, ποσότητα που θα μπορούσε να διαρκέσει 49 χρόνια με τους σημερινούς ρυθμούς άντλησης.
Γνήσια και ριψοκίνδυνη η επιλογή του κ. Τίλερσον
Σε όλα αυτά υπάρχει, βέβαια, μια δόση ιδιοτέλειας. Αν τα κέρδη ρεκόρ της Exxon είναι αποτέλεσμα ετών συνετής και πειθαρχημένης επένδυσης, και όχι απρόσμενης και άνευ λόγου έκτακτης κερδοφορίας, τότε θα ήταν άδικο τα κέρδη αυτά να φορολογηθούν, όπως προτείνουν κάποιοι Αμερικανοί πολιτικοί. Είναι επίσης δυσκολότερο να εκφρασθούν διαμαρτυρίες για τις αμοιβές ρεκόρ τόσο του κ. Ρέιμοντ όσο και του κ. Τίλερσον.
Αν όλα αυτά ισχύουν και όντως υπάρχει ακόμα αφθονία πετρελαίου στο υπέδαφος, τότε αδίκως έχουν επικρατήσει φόβοι για την εξάρτηση των ΗΠΑ ή άλλων χωρών από αυτό. Και αν θα υπάρχει ακόμα αφθονία φθηνών ορυκτών καυσίμων σε 30 χρόνια, τότε εκείνοι που ανησυχούν για το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα πρέπει να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους ώστε να τα καταστήσουν καθαρότερα, αντί να στρέφονται σε εναλλακτικές μορφές όπως τα βιοκαύσιμα.
Ούτως ή άλλως, ο κ. Τίλερσον κάνει μια γνήσια -και ριψοκίνδυνη- επιλογή. Κάποιοι ανταγωνιστές, όπως η ΒΡ, έχουν στραφεί σε ανανεώσιμες μορφές όπως η ηλιακή ενέργεια. Αλλοι, όπως η Chevron, εξαγοράζουν ανταγωνίστριες πετρελαϊκές ανεξαρτήτως κόστους. Αλλοι, πάλι, όπως η Royal Dutch Shell, αυξάνουν ραγδαία τις δαπάνες τους για έρευνα και ανάπτυξη. Ομως, ο κ. Τίλερσον υποστηρίζει ότι σχεδιάζει να διοικήσει την εταιρεία χωρίς «στοιχήματα» για την πορεία των τιμών. Που, όμως, αν παραμείνει υψηλή, απειλεί να αφήσει πίσω την Exxon σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.