Εάν συναντήσετε μια αρκούδα στο δάσος, προσπαθήστε να μην πανικοβληθείτε ή να φωνάξετε. Επ’ ουδενί λόγο δεν θα πρέπει να στρέψετε τα νώτα σας και να τραπείτε σε φυγή. Καθώς οι διεθνείς αγορές σε ολόκληρο τον κόσμο έγιναν «γκρινιάρες», τις τελευταίες δύο εβδομάδες ορισμένοι επενδυτές έχουν ξεχάσει το δόγμα των παλαιών κυνηγών. Μετά μία τριετία μεγάλων κερδών, πολλές χρηματαγορές παρουσίασαν πτώση του 10% ή και περισσότερο σε διάστημα μικρότερο των δέκα ημερών. Τα ηχηρότερα γρυλλίσματα ακούστηκαν από τις αναδυόμενες αγορές και τα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Η Ευρώπη ήταν αυτή που δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα από άποψη κερδών εφέτος. Οι Αμερικανοί διέφυγαν ελαφρώς από την κατάσταση αυτή, αλλά δεν θα ήταν και τόσο συνετό να επαναπαυθούν. Ιδιαίτερα στην αγορά κατοικίας.
Οι περισσότεροι επενδυτές έχουν την τάση να κοιτάζουν πρώτα τα χρηματιστήρια. Το 2000 οι τιμές των μετοχών ήταν αρκετά υπερβαθμισμένες. Σήμερα η αναλογία τιμής – κέρδους στα περισσότερα χρηματιστήρια είναι πολύ εγγύς, αν όχι κάτω του κανονικού από τον μέσο μακροχρόνιο στόχο. Αυτό σημαίνει ότι η πτώση των μετοχών θα μπορούσε να είναι βραχυπρόθεσμη.
Τότε ποια είναι η αιτία που προκάλεσε την έκρηξη της ρευστότητας; Μια λαϊκή ερμηνεία συνδέει τους φόβους περί της ανόδου του πληθωρισμού συνεπώς και της αύξησης των επιτοκίων. Η ερμηνεία αυτή πάντως δεν συμβαδίζει με την πτώση της αποδόσεως των ομολόγων και της τιμής του χρυσού, την περασμένη εβδομάδα. Εάν ο πληθωρισμός ήταν η αιτία, τότε κανονικώς θα περιμέναμε άνοδο και των δύο. Το πραγματικό αίνιγμα δεν έγκειται στο ότι η ρευστότητα αυξήθηκε αιφνιδίως, αλλά γιατί ήταν τόσο βραδεία τον χρόνο που μας πέρασε. Η απάντηση όπως φαίνεται είναι η αφθονία του φθηνού χρήματος, η οποία προσείλκυσε τους επενδυτές στην αυταρέσκεια. Τώρα άρχισαν να απαιτούν υψηλότερες αποδόσεις σε πιο επικίνδυνες τοποθετήσεις.
Οι πρόσφατες αναταράξεις δεν επέφεραν αναγκαστικώς πλήγμα στη διεθνή οικονομία, η απόδοση της οποίας, όπως παραδέχονται και οι πιο αισιόδοξοι, ήταν ικανοποιητική. Η ετήσια αύξηση του παγκοσμίου ΑΕΠ σημείωσε άνοδο κατά 4% για ένδεκα συνεχή τρίμηνα. Η ισχυρή οικονομική απόδοση σε συνδυασμό με τον μέτριο πληθωρισμό είναι αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη έκπληξη δεδομένου ότι η τιμή του πετρελαίου έχει τριπλασιασθεί από το 2003 μέχρι σήμερα. Οι πετρελαϊκές κρίσεις κατά το παρελθόν προκάλεσαν στασιμότητα στη διεθνή οικονομία. Ο κόσμος μέχρι τώρα απέρριψε τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου με τη βοήθεια δύο ισχυρών οικονομικών δυνάμεων. Η πρώτη είναι το άνοιγμα και η ενσωμάτωση της Κίνας και της Ινδίας στη διεθνή οικονομία και η δεύτερη είναι οι αναδυόμενες αγορές. Το φθηνό εργατικό δυναμικό έχει συμβάλει στη μείωση της δαπάνης παραγωγής πολλών αγαθών. Η απειλή ότι οι θέσεις εργασίας στα πλούσια βιομηχανικά κράτη μετατοπίζονται σε παράκτιες χώρες είναι κάτι που έχει βοηθήσει στην καθήλωση των μισθών.
Παρ’ όλο που η ζήτηση εκ μέρους των αναδυομένων οικονομιών αποτελεί μια από τις αιτίες της ανοδικής πορείας της τιμής του πετρελαίου και των τιμών ποικίλων εμπορευμάτων, οι συνολικές επιδράσεις των νεόφερτων συνέβαλαν στην πτώση του πληθωρισμού στον βιομηχανικό κόσμο. Ας μην μας καταλάβει ο πανικός. Η εποχή του φθηνού χρήματος έχει περάσει. Για πρώτη φορά κατά τα τελευταία 15 χρόνια, οι τρεις μεγάλες κεντρικές τράπεζες σφίγγουν από κοινού τη νομισματική τους πολιτική.