Ενάμισι χιλιόμετρο κάτω από την επιφάνεια της γης, στο ανθρακωρυχείο Καρκάρ της επαρχίας Μπαγκλάν του Αφγανιστάν, οι εργάτες μοχθούν εν μέσω δυσοίωνων θορύβων ξύλου, που τρίζει και σχίζεται. Το κρατικό ανθρακωρυχείο ιδρύθηκε το 1939, όμως η τεχνολογία του είναι μεσαιωνική. Δεν διαθέτει ηλεκτρικό εξοπλισμό κοπής και οι εργάτες δουλεύουν με αξίνες. Και από τότε που τα χαλύβδινα υποστύλια καταστράφηκαν, πριν από μια δεκαετία, χρησιμοποιούνται ξύλινα. Και εκείνα, όμως, δεν κρατούν πολύ κάτω από την πίεση. «Πάνω απ’ όλα, φοβόμαστε μήπως καταρρεύσουν οι στοές», παραδέχονται οι εργάτες. Το κάθε κομμάτι πεύκου πρέπει να αντικαθίσταται κάθε τρεις ημέρες. Τα ατυχήματα είναι καθημερινά.
200 ορυχεία
Αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη μεταλλευτική βιομηχανία του Αφγανιστάν, το οποίο διαθέτει περί τα 200 ορυχεία, εκ των οποίων κάποια παραμένουν υπό τον έλεγχο τοπικών πολεμάρχων. Ωστόσο, η βιομηχανία αυτή θεωρείται πλέον η καλύτερη ευκαιρία ανάπτυξης για τη φτωχή χώρα. Οι έρευνες που πραγματοποίησαν κατά τη δεκαετία του ’70 Σοβιετικοί γεωλόγοι, οι οποίοι σώθηκαν από φλεγόμενο κυβερνητικό κτίριο στη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου της χώρας, ελέγχθηκαν και επεκτάθηκαν από βρετανικό όμιλο ερευνών την τελευταία τριετία. Ο τελευταίος αναφέρεται λεπτομερειακά στον «τεράστιο ορυκτό πλούτο» του Αφγανιστάν. Η έρευνα που εκπόνησαν από κοινού Βρετανία και Αφγανιστάν διαπιστώνει σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου, πετρελαίου, άνθρακα, χαλκού, χρωμίτη, τάλκη, θείου, χρυσού, μολύβδου, ψευδαργύρου, σιδηρομεταλλευμάτων και άλατος. Καθώς και πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων, μεταξύ των οποίων ρουμπίνια υψηλής ποιότητας, σμαράγδια και μεγάλο μέρος της παγκόσμιας προσφοράς κυάνου. Η χώρα διαθέτει επίσης νέα νομοθεσία για τη μεταλλευτική βιομηχανία. Εκπρόσωποί της ονειρεύονται πως το Αφγανιστάν θα καλύπτει μόνο του τις ενεργειακές ανάγκες του σε 15 χρόνια.
Η πιο βιώσιμη προοπτική είναι εκείνη που εγείρει το κοίτασμα χαλκού Αϊνάκ, το οποίο βρίσκεται 30 χιλιόμετρα νότια της Καμπούλ, κάτω από ένα παλαιό στρατόπεδο εκπαίδευσης της Αλ Κάιντα. Ερευνες δείχνουν ότι αποτελείται από τουλάχιστον 240 εκατ. τόνους με βαθμό καθαρότητας 2,3%, οι οποίοι θα μπορούσαν να το καταστήσουν σε παγκόσμιου βεληνεκούς κοίτασμα. Είναι μεσαίου μεγέθους, όμως η γεωμορφολογία της περιοχής είναι παρόμοια με τη ζώνη του χαλκού της Ζάμπιας. Ισως, λοιπόν, να υπάρχουν επιπλέον κοιτάσματα που δεν ανακαλύφθηκαν ακόμα εκεί κοντά. Δεδομένων των πρωτοφανών επιπέδων της τιμής του χαλκού, το Αϊνάκ θα μπορούσε να είναι αξίας 30 δισ. δολαρίων. Η εκμετάλλευση του κοιτάσματος θα δημιουργούσε ίσως 2.000 θέσεις εργασίας στην εξόρυξη και επιπλέον 45.000 -60.000 βοηθητικές. Προ ημερών, η κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα κατάλογο εννέα ενδιαφερόμενων εταιρειών εξόρυξης, από χώρες μεταξύ των οποίων η Κίνα, η Ινδία, η Αυστραλία και οι ΗΠΑ.
Δεν έχουν, όμως, πεισθεί όλοι. Για την ανάπτυξη του Αϊνάκ, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές, το κόστος θα έφθανε περίπου το 1 δισ. δολάρια και θα χρειάζονταν τουλάχιστον έξι χρόνια, ή ίσως και 10, για να αρχίσει η παραγωγή. Οι υποσχέσεις κάποιων υποψηφίων για την έναρξη εργασιών εξόρυξης εντός 18μήνου θεωρούνται αναξιόπιστες, ή και ανεύθυνες από ξένους ειδικούς.
Δυσκολίες εξόρυξης
Η κατάσταση σε ό,τι αφορά την ασφάλεια στο Αϊνάκ είναι καλύτερη από πολλές άλλες δυνάμει τοποθεσίες εξόρυξης, υπάρχουν όμως άλλα προβλήματα. Η ανεπάρκεια νερού πυροδοτεί έριδες μεταξύ των φυλών. Το ορυχείο θα χρειαστεί, άλλωστε, ηλεκτρική ενέργεια τουλάχιστον 50 μεγαβάτ, όμως ακόμα και η πρωτεύουσα, Καμπούλ, διαθέτει μόνο μια γεννήτρια των 19 μεγαβάτ, ικανή να τροφοδοτεί την πόλη επί τέσσερις ώρες κάθε δεύτερη ημέρα. Και παρότι το ποσοστό που καταβάλλουν οι μεταλλευτικές εταιρείες στο κράτος, το οποίο φθάνει το 4%, θεωρείται απαγορευτικό βάσει των διεθνών δεδομένων, κυβερνητικοί αξιωματούχοι κάνουν λόγο για αύξησή του έως και στο 15%. Τέλος, η τιμή του χαλκού ανέρχεται σήμερα περίπου στα 7.000 δολάρια ο τόνος. Ομως, προ πενταετίας έφθανε μόλις τα 1.300 δολάρια. Η εξόρυξη στο Αφγανιστάν μάλλον εντάσσεται στα τυχερά παιχνίδια…