Κανείς από τους αρμοδίους στην Ελλάδα δεν είναι σε θέση να περιγράψει τις επιπτώσεις για την εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου από ενδεχόμενη είσοδο της ρωσικής εταιρείας Gazprom. Το σχετικό ενδιαφέρον του ρωσικού κολοσσού, που όπως αποκάλυψε την περασμένη εβδομάδα η ρωσική εφημερίδα «Vedomosti», θα εκδηλωθεί μέσω της εταιρείας «Προμηθέας Γκας» που ελέγχει σε ποσοστό 50% και θα αφορά στην απόκτηση ενεργειακών μονάδων στην Ελλάδα, αλλά και οι φήμες περί πρόθεσης εξαγοράς του ποσοστού που κατέχει στον «Προμηθέα» ο Ομιλος Κοπελούζου, έχουν προκαλέσει «σοκ» στην εγχώρια ενεργειακή κοινότητα. «Το ενδεχόμενο αυτό δημιουργεί μια εντελώς καινούργια κατάσταση. Δεν είναι τόσο απλό να έχεις τον προμηθευτή σου ανταγωνιστή στην ίδια αγορά», σημειώνει ανώτατο στέλεχος του ενεργειακού τομέα.
Ανάλογο «σοκ» υπέστη μία εβδομάδα περίπου νωρίτερα η γαλλική αγορά και η Gaz de France, όταν ο αντιπρόεδρος της Gazprom, Αλεξάντερ Μετβιέντεφ, εξέφρασε με δηλώσεις του την πρόθεση της εταιρείας του να παρακάμψει την GdF και να προμηθεύσει η ίδια βιομηχανικούς πελάτες στη Γαλλία.
Αλλά και συνολικά η Ευρώπη, ο μεγαλύτερος καταναλωτής φυσικού αερίου της Gazprom, ένιωσε να ταράζεται το ίδιο διάστημα από ένα ακόμη δημοσίευμα της «Vedomosti», που αποκάλυπτε τα σχέδια της ρωσικής εταιρείας για αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου που πουλάει στην Ευρώπη σε ποσοστό 14% το 2007, έναντι της τιμής πώλησης το 2006.
Πρόκειται για την κλιμάκωση μιας επιθετικής πολιτικής του Κρεμλίνου και της Gazprom, που βρίσκεται σε εξέλιξη από τις αρχές του χρόνου με στόχο την ενίσχυση του ρόλου της Ρωσίας ως ενεργειακού προμηθευτή της παγκόσμιας αγοράς. H ρωσο-ουκρανική διένεξη στις αρχές του χρόνου αποδείχτηκε ότι δεν ήταν μια διμερής υπόθεση, αλλά το πρώτο κομμάτι ενός επιθετικού γαιοστρατηγικού «παζλ» που ολοκληρώνεται σταδιακά, προκαλώντας απανωτά «εμφράγματα» στη διεθνή ενεργειακή σκηνή και προδιαγράφει ανακατατάξεις που προς το παρόν δεν μπορούν να εκτιμηθούν.
Η Ευρώπη δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις από αυτή την πολιτική του Κρεμλίνου, αφού οι ανάγκες της σε φυσικό αέριο καλύπτονται σε ποσοστό 35% από τη Ρωσία. H πίεση αυτή εκφράζεται με σειρά κινήσεων της ρωσικής πλευράς για τον πλήρη έλεγχο πηγών και δρόμων για την τροφοδοσία της με αέριο. Επιστρατεύει κάθε μέσο που διαθέτει, ώστε να αποτρέψει οποιοδήποτε ευρωπαϊκό σχέδιο για «εναλλακτικό προμηθευτή». Οι μεγάλες εταιρείες ηλεκτρισμού της Ευρώπης προσπαθούν ακόμη να συνέλθουν από την ανασφάλεια που προκάλεσε τον περασμένο Αύγουστο η ανακοίνωση για συμφωνία της Gazprom με την αλγερινή Sonatrach, τον δεύτερο μεγάλο προμηθευτή υγροποιημένου αερίου, για την από κοινού παραγωγή και επεξεργασία κοιτασμάτων. Ενα μήνα μετά, η ανασφάλεια ενισχύθηκε από την υπογραφή μνημονίου της Gazprom με την Αίγυπτο για ρωσο-αιγυπτιακή συνεργασία στον τομέα του φυσικού αερίου. H Αίγυπτος εξάγει φυσικό αέριο στην Ιορδανία μέσω αγωγού, που επεκτείνεται στην Τουρκία, από την οποία μπορεί να φτάσει στην Ευρώπη μέσω του συστήματος αγωγών της Νοτίου Ευρώπης, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο αγωγός Ελλάδας-Τουρκίας-Ιταλίας.
Η Gazprom έχει ήδη πετύχει προνομιακούς όρους συνεργασίας με το Τουρκμενιστάν, ενώ επιχειρεί να πετύχει αντίστοιχους όρους και με το Αζερμπαϊτζάν, τα πλούσια κοιτάσματα του οποίου αναμένεται να βγουν στη διεθνή αγορά μετά το 2010.
H Ρωσία σφίγγει όλο και περισσότερο τον κλοιό γύρω από την E.E., η οποία σε αυτή τη δυσμενή, για αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών συγκυρία, αναζητάει γραμμή αμύνης. Ισχυρό χαρτί για τη ρωσική πλευρά σε αυτή την πίεση είναι η επέκταση των συμβάσεων προμήθειας με τις ευρωπαϊκές εταιρείες. H αύξηση της τιμής, σε συνδυασμό με τη δεδηλωμένη πρόθεση για επενδύσεις στη λιανική αγορά (έχει εκφράσει ήδη ενδιαφέρον για την εξαγορά εταιρειών φυσικού αερίου στη Δυτική Ευρώπη), δημιουργούν έδαφος για υποχωρήσεις της Ευρώπης απέναντι στα μακροπρόθεσμα γαιοστρατηγικά σχέδια της Ρωσίας.
Αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον η απάντηση της E.E. στις αρχές του έτους. Βρίσκεται υπό διαμόρφωση το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς φυσικού αερίου (προμήθειας και δικτύων) με στόχο να μετριαστεί η απειλή της «ρωσικής αρκούδας».
Η Ελλάδα, αν και πολύ μικρού μεγέθους αγορά, βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων, λόγω της προωθούμενης διασύνδεσης με την Τουρκία και την Ιταλία με αγωγό δυναμικότητας 11,5 δισ. αερίου ετησίως. H Gazprom έχει δηλώσει ότι ενδιαφέρεται να γεμίσει τον αγωγό με αέριο και έχει προσφερθεί μάλιστα να αναλάβει το κόστος κατασκευής. H πρόθεση της ρωσικής εταιρείας για είσοδο στην ελληνική αγορά συνδέεται κυρίως με τις πιέσεις που ασκούνται στην ελληνική πλευρά για διάθεση χωρητικότητας του αγωγού. O ελληνοϊταλικός αγωγός είναι στρατηγικής σημασίας για τη Ρωσία, αφού μέσω αυτού μπορεί να διοχετεύσει άμεσα μεγάλες ποσότητες αερίου στην Ευρώπη. H Ρωσία φέρεται να συνδέει το αίτημά της για χρήση του αγωγού με τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται για επέκταση της σύμβασης προμήθειας της ΔΕΠΑ, που λήγει το 2016.
H πρόθεση για είσοδο στην αγορά μέσω της «Προμηθέας Γκαζ» φαίνεται ότι εντάσσεται στη στρατηγική πίεσης που ακολουθεί η Gazprom. H έμμεση «απειλή» σχετίζεται με τη δυνατότητα άμεσης προμήθειας της αγοράς, με αέριο που μπορεί να διαθέσει σε πολύ φθηνότερη τιμή από τη ΔΕΠΑ. Το μέγεθος της ελληνικής αγοράς δεν πείθει περί εμπορικής στρατηγικής του μεγαλύτερου παραγωγού φυσικού αερίου παγκοσμίως.
Η τακτική της ρωσικής πλευράς σε αυτές τις διαπραγματεύσεις φαίνεται ότι είναι τόσο σκληρή, που δεν θα εξέπληττε ακόμη και η άρνησή τους να επεκτείνουν τη σύμβαση. «Το ενδεχόμενο είναι απίθανο, γιατί αυτές οι συμφωνίες είναι και διακρατικές» σχολιάζει επ’ αυτού αρμόδιος κυβερνητικός παράγων και συμπληρώνει: «Το βέβαιο είναι ότι οι Ρώσοι παίζουν σκληρό πόκερ»…