Σημαντικές αλλαγές θεσμικού χαρακτήρα σηματοδοτεί το 2007 για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς, από το νέο έτος, θα εφαρμοσθούν οι κανόνες της Βασιλείας ΙΙ, η οδηγία για τις επενδυτικές υπηρεσίες, το κοινό σύστημα τραπεζικών πληρωμών και αρκετές ακόμη ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ενοποίηση του τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Κοινή συνισταμένη των μεταβολών, που έχουν ήδη δρομολογηθεί, είναι η εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς, η μεγαλύτερη συγκέντρωση δυνάμεων σε διευρωπαϊκό επίπεδο και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών. Σε πιο πρακτικούς όρους, αυτό σημαίνει ότι σ’ έναν ορίζοντα τριών ή τεσσάρων χρόνων, το κύμα συγχωνεύσεων και εξαγορών στον χρηματοοικονομικό τομέα θα διογκωθεί (από τις τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων μέχρι τα Χρηματιστήρια), οι τράπεζες θα δημιουργήσουν μεγάλα διευρωπαϊκά δίκτυα που θα παρέχουν ευρέως φάσματος υπηρεσίες στο κοινό, θα δημιουργήσουν κοινά προϊόντα υπεράνω των εθνικών συνόρων και ισχυρές, πρωτίστως, κεφαλαιακές βάσεις.
Τόσο η Βασιλεία ΙΙ, η οποία αφορά στους νέους κανόνες για την επάρκεια κεφαλαίων και τα όρια χρηματοδότησης των τραπεζών, όσο και οι άλλες νομοθετικές κοινοτικές ρυθμίσεις, οριοθετούν κατά τους ειδικούς την έναρξη μιας νέας εποχής για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, από την καρδιά της διαχείρισης του συστήματος έως τη λιανική πώληση. Εως τώρα, όλες οι αλλαγές που σημειώθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφορούσαν κυρίως (πάνω από 40 κοινοτικές οδηγίες) τη χονδρική τραπεζική και κινήθηκαν επί το πλείστον στο αγγλοσαξονικό μοντέλο, εξ ου και η επικράτηση ίσως του Λονδίνου ως βασικού πλέον χρηματοοικονομικού κέντρου. Αυτός όμως ήταν ένας εικοσαετής κύκλος, ο οποίος έκλεισε και τώρα ανοίγει ένας καινούργιος, που θα αφορά όλη την έκταση των τραπεζικών εργασιών, θα συνδέεται χρόνο με τον χρόνο με τις ανάγκες ενός πληθυσμού που ξεπερνά τα 400 εκατομμύρια και θα βασίζεται σε ισχυρά από πλευράς κεφαλαίων σχήματα. Εκεί ακριβώς οδηγούν τα πράγματα. Αυτή είναι η δυναμική των αγορών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, αυτή είναι και η πολιτική των Βρυξελλών, οι οποίες νομοθετούν με γνώμονα μια ενιαία και ανταγωνιστική τραπεζική αγορά.
Δεν είναι τυχαίο, σύμφωνα με έρευνες που είδαν το φως της δημοσιότητας, ότι έως το 2010, προβλέπεται να σημειωθούν ακόμη 700 εξαγορές και συγχωνεύσεις μεταξύ πιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, για λόγους περαιτέρω συγκέντρωσης του κεφαλαίου. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι θα εξαφανιστούν ή ότι δεν θα έχουν ρόλο και κομμάτι στην πίτα πολλοί μικρότεροι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι, περιφερειακής εμβέλειας. Την επικυριαρχία, ωστόσο, του συστήματος σε πανευρωπαικό επίπεδο θα την κρατούν 15 ή 20 τραπεζικοί κολοσσοί. Στην κατεύθυνση της συγκέντρωσης συμβάλλει άλλωστε και η πίεση την οποία δέχονται οι τραπεζίτες σήμερα, να ικανοποιήσουν τις μεγάλες προσδοκίες που καλλιεργούνται από τις τρέχουσες τιμές των μετοχών. Οι συγχωνεύσεις μπορούν να δημιουργούν εξάλλου συνέργειες αποδοτικότητας και είσοδο σε αγορές με υψηλότερα μεγέθη ανάπτυξης, σε σχέση με αυτά που προσφέρουν οι εγχώριες αγορές.
Τα κίνητρα που διακινούν σε τραπεζικό επίπεδο την υπόθεση της συγκέντρωσης είναι παράλληλα πολλά: Είναι, πρώτον, η εξέλιξη της τεχνολογίας που οδηγεί πολύ ευκολότερα σε οικονομία κλίμακας τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Είναι, δεύτερον, τα πλεονάζοντα κεφάλαια που έχουν σωρευθεί στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, ως αποτέλεσμα κυρίως των επενδύσεων της Δύσης στις αγορές και την ανάπτυξη της Ασίας. Τα κεφάλαια αυτά φθάνουν τα 50 δισ. ευρώ και πρέπει να τοποθετηθούν στην προοπτική των υψηλότερων αποδόσεων. Είναι, τρίτον, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία άνοιξε καινούργιες και ασφαλείς αγορές (βλέπε τώρα Ρουμανία και Βουλγαρία), οι οποίες υπόσχονται συνεχείς ρυθμούς ανάπτυξης για πολλά χρόνια. Είναι, τέταρτον, το ενιαίο νόμισμα, που ενοποιεί προϊόντα και επιτόκια. Είναι, πέμπτον, ότι οι χρηματιστηριακές αγορές εξελίσσονται ιδιαιτέρως ικανοποιητικά και ταυτόχρονα διατηρείται το καθεστώς των χαμηλών επιτοκίων, ευνοώντας τις κινήσεις εξαγορών. Εκτον, είναι η ίδια η παγκοσμιοποίηση, η οποία αναγκάζει τις ευρωπαϊκές τράπεζες να αποκτήσουν μεγαλύτερη δύναμη μέσα από τη συγκέντρωση, για να βγουν έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα και να γίνουν ανταγωνιστικές σε παγκόσμια κλίμακα.