Από τη μία πλευρά το πλαστικό, από την άλλη οι εφημερίδες, στο άλλο σημείο τα γυάλινα μπουκάλια και τα αλουμινένια κουτάκια σε διαφορετική θέση. Απόψε, σε όλο τον πλούσιο κόσμο, ένας μικρός στρατός αξιέπαινων νοικοκυραίων θα συγκεντρώσουν τα σκουπίδια τους και θα τα ξεχωρίσουν για την ανακύκλωση. Δεν είναι κάτι ευχάριστο, αλλά τουλάχιστον οι ανακυκλωτές θεωρούνται ότι ως πολίτες είναι ενάρετοι, αντιθέτως με τους απαίσιους γείτονες της διπλανής πόρτας και καταστροφείς του πλανήτη που δεν ανακυκλώνουν.
Το μείγμα αυτό της οργής και της ορθότητας αποτελεί μία παράδοξη προσέγγιση, όταν απέναντί σου έχεις τις κιτρινισμένες εφημερίδες των τελευταίων ημερών και μερικά άδεια μπουκάλια κρασιού. Είναι, όμως, αυτό, που ο Κεν Λιβινγκστόουν, ο δήμαρχος του Λονδίνου, τονίζει, όταν στρέφεται εναντίον των «τρακτέρ του Τσέλσι», δηλαδή των μεγάλων αυτοκινήτων για αθλητικές δραστηριότητες και κίνηση στους τέσσερις τροχούς, τα οποία καταναλίσκουν μεγάλη ποσότητα βενζίνης και εκπέμπουν πολλά καυσαέρια. Οταν οι «ελεύθεροι καβαλάρηδες», χωρίς περιορισμούς και με ευνοϊκή φορολογία, θεωρείται ότι ποδοπατούν τη μέριμνα και την οικολογική συνείδηση των άλλων, τότε αυτοί οι άλλοι εκνευρίζονται. Γιατί να πρέπει να ανακυκλώνεις, όταν ο επιπλέον χώρος στο σκάμμα καταλαμβάνεται από τα σκουπίδια εκείνων των τόσο εγωιστών ή των τόσο τεμπέληδων; Πρόκειται για την ηθική έκφραση μιας αποτυχίας της αγοράς.
Δυστυχώς, είναι και μία πρόσκληση για να μπορέσει η γραφειοκρατία να δείξει το χειρότερό της πρόσωπο. Πολλές φορές, η ανακύκλωση είναι πολύ περίπλοκη, ξεχωριστά τα χαρτιά από τα χάρτινα κουτιά, αλλού τα πλαστικά και αλλού όσα περιέχουν στη συσκευασία τους και πλαστικό κ.ο.κ. Βρίθει στόχων και οδηγιών, απαιτεί και το ένα και το άλλο, χωρίς να αιτιολογεί επαρκώς τα όρια, που θέτει. Στην πραγματικότητα, ένα πλήθος ανθρώπων υποψιάζεται ότι τα φορτηγά, που είναι φορτωμένα με υπό ανακύκλωση σκουπίδια, καταλήγουν στη χωματερή.
Δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η ανακύκλωση οδηγεί σε περισσότερη εξοικονόμηση απ’ ό,τι η απλή απόρριψη. Το να συγκρίνεις το κόστος, συμπεριλαμβανομένης της αποκομιδής, της χωματερής, της καταστροφής των απορριμμάτων, της ρύπανσης και της αξίας των νέων υλικών είναι δύσκολο.
Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι όντως έχει νόημα η ανακύκλωση. Μελέτη από τη Δανία εξέτασε 55 προϊόντα και συνέκρινε τις συνέπεις της καύσης τους, της ταφής τους ή της ανακύκλωσής τους. Σε άνω του 80% των περιπτώσεων, η ανακύκλωση αποδείχθηκε πιο αποδοτική όσον αφορά τα οικιακά απορρίμματα. Υπήρχαν, βέβαια, εξαιρέσεις. Η Βρετανία εισάγει μεγάλες ποσότητες πράσινου γυαλιού, το οποίο υπό οικονομικούς και περιβαλλοντικούς όρους θα συνέφερε να μην ανακυκλώνεται. Αλλά η εξοικονόμηση πόρων εν γένει έχει σημασία. Η ανακύκλωση αλουμινίου προϋποθέτει 95% λιγότερη ενέργεια από το να κατασκευάσεις εξαρχής αλουμίνιο, ενώ αντίστοιχα για το πλαστικό η εξοικονόμηση είναι 70% και 40% για το χαρτί. Ποιος, τελικά, είναι ο καλύτερος τρόπος να πεισθούν οι πολίτες να ανακυκλώνουν;
Το πρώτο βήμα είναι η χρήση νέων τεχνολογιών, ώστε να υπάρχει ένα ενιαίο ρεύμα ανακυκλώσιμων απορριμμάτων, τα οποία θα διαχωρίζονται σε ειδικές εγκαταστάσεις και με την αρωγή πολλών εργατικών χεριών. Συνήθως, οι άνθρωποι ανακυκλώνουν ευκολότερα, όταν δεν πρέπει να διαχωρίζουν τα απορρίμματα και να τα τοποθετούν σε διαφορετικούς κλάδους. Το δεύτερο βήμα είναι να αναγνωρίσει κανείς ότι ο καλύτερος τρόπος ανακύκλωσης είναι η πώληση των απορριμμάτων συνήθως στις αναδυόμενες αγορές. Η εκδοχή αυτή είναι αμφιλεγόμενη, δεδομένου ότι υπάρχουν υποψίες πως τελικά είτε τα απορρίματα θα απορριφθούν είτε ότι εργαζόμενοι και περιβάλλον θα προστατευθούν ανεπαρκώς. Το τρίτο και τελευταίο βημα είναι να πληρώνουν οι καταναλωτές για τα μη ανακυκλώσιμα απορρίμματά τους και να επιβραβεύονται για ό,τι ανακυκλώνουν.