Με αρκετή καθυστέρηση το Τόκιο σπεύδει να περιφρουρήσει την εθνική του ασφάλεια και κυριαρχία, επιβάλλοντας περιορισμούς στην τεχνολογία που σχετίζεται με την άμυνα και στη συμμετοχή των ξένων επενδυτών στις ιαπωνικές εταιρείες. Πρωτοπόρες στην κινητοποίηση αυτή υπήρξαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, οι οποίες μετά την 11η Σεπτεμβρίου έθεσαν ως όρο για τις διασυνοριακές συγχωνεύσεις ανεξαρτήτως κλάδου ότι θα πρέπει να εξετάζονται υπό το πρίσμα της εθνικής ασφάλειας. Η όψιμη σπουδή της Ιαπωνίας έχει να κάνει με το ότι υπήρξαν πρόσφατα αρκετές περιπτώσεις παράνομων εξαγωγών ιαπωνικών ελικοπτέρων, εργαλειομηχανών και άλλων προϊόντων στην Κίνα και τη Λιβύη.
Μέχρι στιγμής οι προτεινόμενοι κανόνες θεωρούνται ασαφείς και πιθανώς «επικίνδυνοι». Ορισμένοι αναλυτές δεν κρύβουν την ανησυχία τους μήπως χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν ούτως ή άλλως τις προσπάθειες των ξένων να αγοράσουν ιαπωνικές επιχειρήσεις, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση υποσχέθηκε να διπλασιάσει τις άμεσες ξένες επενδύσεις έως το 2010.
Επιπλέον, οι διαχειριστές κεφαλαίων τονίζουν ότι, εάν οι διασυνοριακές συνεργασίες δυσχερανθούν σε συγκεκριμένους τομείς, ίσως διαστρεβλωθούν οι τιμές των μετοχών των αντίστοιχων εταιρειών. «Το πεδίο των περιορισμών είναι απροσδόκητα ευρύ και ασαφές», υπογραμμίζει ο Πίτερ Τάσκερ, σύμβουλος στρατηγικής στην Dresdner Kleinwort. «Ολες οι εταιρείες θα πιέσουν το υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και την ένωση βιομηχάνων για να εξασφαλίσουν την κρατική προστασία». Επιπλέον, το υπουργείο πρόκειται να εξετάσει 30-40 προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, τα οποία έχουν τη δυνατότητα στρατιωτικών εφαρμογών, για να διαπιστώσουν εάν τα μερίδια των ξένων επενδυτών στις αντίστοιχες εταιρείες συνιστούν κίνδυνο για τη εθνική ασφάλεια.
Στο σχετικό κατάλογο αναμένεται να περιληφθούν διάφορα είδη ανθρακονημάτων, οπτικών ινών, ειδικών προϊόντων χάλυβα, εργαλειομηχανές, αισθητήρες, μετρητές και υπερ-υπολογιστές, καθώς και ολόκληροι κλάδοι, όπως του αμυντικού εξοπλισμού, του εξοπλισμού πυρηνικής ενέργειας και της αεροναυπηγικής. Τέτοια προϊόντα κατασκευάζουν οι περισσότερες από τις μεγάλες ιαπωνικές εταιρείες ηλεκτρονικών, εργαλειομηχανών και βασικών υλικών, όπως οι Mori Seilki, Fanuc, Nippon Steel, Daido Steel και Toray Ιndustrieς. Το υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και η πανίσχυρη ένωση βιομηχάνων Keindaren δηλώνουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στόχο έχουν να αποτρέψουν τρομοκράτες και χώρες εχθρικές προς την Ιαπωνία από το να διασφαλίσουν καίριας σημασίας τεχνολογίες και να τις χρησιμοποιήσουν σε οπλισμό. Υπό το σκεπτικό αυτό δεν θα εμποδιστούν οι δραστηριότητες στις συνήθεις συγχωνεύσεις και εξαγορές. «Χρειάζεται να θέσουμε βασικούς κανόνες και να διαμορφώσουμε την αναγκαία υποδομή, ενόσω η Ιαπωνία βρίσκεται στη διαδικασία να ανοίξει τις αγορές της και να ενθαρρύνει ξένες επενδύσεις», δηλώνει ο πρόεδρος της Keindaren, Φουτζίο Μιταράι.
Φόβοι αναλυτών
Ορισμένοι αναλυτές φοβούνται ότι ο κλάδος της άμυνας και του αμυντικού εξοπλισμού θα χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για να παρεμποδισθούν εξαγορές από ξένους, δεδομένων των αντιδράσεων πολλών Ιαπώνων προς τους ξένους επενδυτές.
«Δημιουργούν θόρυβο, ακόμα κι αν κάποιος προσπαθήσει να αγοράσει μια εταιρεία που φτιάχνει σάλτσες. Τι μπορείς να κάνεις με μια εταιρεία παρασκευής σάλτσας;» αναρωτιέται ο κ. Τάσκερ, αναφερόμενος στη μάχη των αμερικανικών επενδυτικών κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου Steel Partners να αποκτήσουν την Bull-Dog, που μεταξύ άλλων παράγει και τη σάλτσα Worcestershire. Πολλοί Ιάπωνες βιομήχανοι διατηρούν στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση και έχουν απολέσει το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα στην παγκόσμια αρένα, προσθέτει ο κ. Τάσκερ.
Στην Ιαπωνία οι ξένες επενδύσεις έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια, αλλά παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα του 2,4% επί του ΑΕΠ για το 2005 εν συγκρίσει με το 13% στις ΗΠΑ και το 41% στη Βρετανία. Το 2006 η Ιαπωνία προσείλκυσε 43 δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένες επενδύσεις, αυξημένες κατά 60% από το 2005.
Οι νέοι κανόνες καθιστούν ζωτικής σημασίας την αποδοχή από την κοινή γνώμη, όταν ανακύπτουν εξαγορές σε γκρίζες περιοχές, εξαναγκάζοντας τους δυνητικούς αγοραστές να εξετάζουν τα ενδεχόμενα συνεργασιών ή κοινοπραξιών με εγχώριες εταιρείες, ή το να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση ή να αποδυθούν σε εκστρατείες με τη χρήση των ΜΜΕ. Πέρυσι η Dubai Ports World εξαγόρασε τις δραστηριότητες σε λιμάνια-κλειδιά των ΗΠΑ, στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας συμφωνίας. Αποτέλεσμα ήταν να αντιδράσει η κυβέρνηση, διότι εκφράστηκαν φόβοι πως η Dubai θα πωλούσε τα περιουσιακά στοιχεία αυτά. Αντιστοίχως οι ενστάσεις της Ουάσιγκτον απέτρεψαν την κινεζική κρατική εταιρεία CNOOC από το να εξαγοράσει την αμερικανική πετρελαϊκή Unocal το 2005.
Ο Κενού Γουανάμεπ, δικηγόρος με ειδίκευση στις εξαγορές και συγχωνεύσεις στη Skaden, Arps, Slate, Meagher & Flom, θα επιθυμούσε οι κανόνες ασφάλειας να περιλάβουν μέτρα διασφάλισης της δίκαιης κρίσης και να βελτιώσουν τη διαφάνεια. Επιπλέον, τόνισε ότι θα έπρεπε να δίνεται η δυνατότητα στους επενδυτές να λαμβάνουν μέτρα για να διαχειριστούν ζητήματα ασφαλείας, όπως το να απομονώνεται ο κλάδος ευαίσθητων αμυντικών δραστηριοτήτων από τον έλεγχο του αγοραστή.