Διακυμάνσεις και νευρικότητα επικράτησαν στους επενδυτικούς κύκλους την εβδομάδα που διανύσαμε δεδομένης της παρατεταμένης κρίσης στην αγορά στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου στις ΗΠΑ και της επέκτασής της στις πιστωτικές αγορές. Βασικότερη αιτία ήταν η ανησυχία για πιθανές επιπτώσεις στη γενικότερη οικονομική δραστηριότητα των ΗΠΑ μέσω της καταναλωτικής ζήτησης και της κερδοφορίας των επιχειρήσεων ή ακόμα και διάχυσης της κρίσης διεθνώς με άμεσο κίνδυνο την εμφάνιση του φαινομένου της «πιστωτικής ασφυξίας» (liquidity crunch). Το γενικότερο αυτό κλίμα είναι άλλωστε συνδεδεμένο με την αβεβαιότητα για το αν τελικά η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ επιβεβαιώσει τις εκτιμήσεις της προθεσμιακής αγοράς για υιοθέτηση πιο δραστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης μειώνοντας κατά τουλάχιστον 25 μβ το βασικό παρεμβατικό επιτόκιο στην επόμενη προγραμματισμένη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής στις 18 Σεπτεμβρίου. Είναι άλλωστε γεγονός ότι, παρά την αιφνιδιαστική απόφασή της πριν από δύο εβδομάδες να μειώσει κατά 25 μβ το βασικό προεξοφλητικό επιτόκιο με στόχο τη βελτίωση των όρων δανεισμού χρεογράφων από τις επενδυτικές τράπεζες, τα προβλήματα ρευστότητας δεν έχουν εξαλειφθεί. Παράλληλα, οι ειδήσεις σχετικά με επενδυτικές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη subprime αγορά των ΗΠΑ είναι αποθαρρυντικές.
Χαρακτηριστικά, το hedge fund Basis Yield Alpha Fund της Αυστραλίας κατέθεσε αίτηση προστασίας από τους πιστωτές, ενώ έντονες παραμένουν οι ανησυχίες για περαιτέρω κρίση στο τραπεζικό τομέα της Γερμανίας μετά τις πρόσφατες περιπτώσεις των ΙΚΒ και της δημόσιας τράπεζας Sachsen LB, οι οποίες αναγκάστηκαν να δεχθούν επείγουσες ενέσεις ρευστότητας. Επίσης, η Merrill Lynch υποβάθμισε τη σύστασή της για τις μετοχές τριών εκ των μεγαλύτερων επενδυτικών τραπεζών στις ΗΠΑ (Citigroup, Lehman Brothers και Bear Sterns), ενώ το βρετανικό hedge fund Cheyne Capital Management ανακοίνωσε ότι πουλάει εσπευσμένα περιουσιακά στοιχεία από ένα δομημένο επενδυτικό όχημα που ελέγχει λόγω αδυναμίας αποπληρωμής χρεών.
Η ανησυχία για διατήρηση της κρίσης δικαιολογείται και από τα αμερικανικά στοιχεία που ανακοινώθηκαν την τελευταία εβδομάδα και έδειξαν ότι η διόρθωση στην αγορά κατοικίας ενδέχεται να διαρκέσει περισσότερο από όσο αναμενόταν αρχικά, φόβο που είχε εκφράσει και ο κ. Bernake στην εξαμηνιαία ομιλία του στη Γερουσία το προηγούμενο μήνα. Χαρακτηριστικά, η μέση τιμή των αμερικανικών κατοικιών στις 20 μεγαλύτερες μητροπολιτικές αγορές, σύμφωνα με τον δείκτη ακινήτων Case-Shiller, μειώθηκε 3,2% ετησίως το δεύτερο τρίμηνο, η μεγαλύτερη πτώση των τελευταίων είκοσι ετών, ενώ τα σπίτια που παραμένουν διαθέσιμα προς πώληση σε νέο ιδιοκτήτη (existing home sales) ανήλθαν τον Ιούλιο στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 16 ετών.
Η ίδια η Fed παραδέχθηκε άλλωστε, σύμφωνα με τα πρακτικά από τη συνεδρίαση της νομισματικής πολιτικής στις 7 Αυγούστου, ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο επιδείνωσης της κρίσης στην αγορά κατοικίας (αξίζει να σημειωθεί ότι η συνεδρίαση αυτή πραγματοποιήθηκε μόλις λίγες ημέρες πριν από την επέκταση της κρίσης στις αγορές πιστώσεων). Επίσης, δεδομένου ότι μία τέτοιου είδους εξέλιξη εγκυμονεί επιπλέον κινδύνους για την πορεία της αμερικανικής οικονομίας, η Fed επισημαίνει ότι σε μία τέτοια περίπτωση ενδέχεται να απαιτηθεί η ανάληψη κατάλληλων μέτρων από την πλευρά της. Το σχόλιο αυτό προσέδωσε περαιτέρω στήριξη στην άποψη ότι η Fed δεν θα διστάσει να μειώσει το βασικό παρεμβατικό επιτόκιο (fed funds rate) τον επόμενο μήνα, επιτόκιο που επηρεάζει ευθέως την ευρύτερη οικονομία. Παράλληλα, η αγορά δεν αποκλείει το ενδεχόμενο η Fed να προχωρήσει σε περαιτέρω μειώσεις των επιτοκίων τους επόμενους μήνες σε περίπτωση επιδείνωσης των συνθηκών στις διεθνείς χρηματαγορές. Σύμφωνα άλλωστε με επιστολή του κ. Bernanke στον Γερουσιαστή Schumer, η οποία δημοσιεύτηκε στις αρχές της εβδομάδας, η Fed παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τις εξελίξεις στις αγορές και είναι έτοιμη να προβεί στις κατάλληλες ενέργειες προκειμένου να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία από τις αναταραχές στις χρηματαγορές.
Το ενδεχόμενο μείωσης των επιτοκίων της Fed και η ανησυχία για εμβάθυνση της κρίσης έχουν δημιουργήσει έντονα ερωτήματα και για την περαιτέρω νομισματική πολιτική της ΕΚΤ και ειδικότερα για το αν τελικά η Τράπεζα «αναβάλει» την αύξηση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο που είχε προαναγγείλει ο πρόεδρος κ. Trichet στη συνέντευξη Τύπου στις αρχές Αυγούστου.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ δήλωσε, άλλωστε, στις αρχές της εβδομάδας ότι τα σχόλια για «στενή παρακολούθηση» του πληθωρισμού τον Αύγουστο έγιναν πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, σχόλια που ερμηνεύτηκαν από τις αγορές ως ένδειξη ότι δεν έχει προαποφασιστεί η επόμενη κίνηση στα ευρωπαϊκά επιτόκια. Το συνεχιζόμενο πρόβλημα ρευστότητας ήταν άλλωστε εμφανές και στην τακτική δημοπρασία κεφαλαίων τρίμηνης διάρκειας της Τράπεζας στα μέσα της εβδομάδας. Το συνολικό ύψος ανήλθε στα 50 δισ. ευρώ, ενώ το μέσο επιτόκιο διαμορφώθηκε στο 4,62%, υψηλότερο από 4,49% που ήταν στην έκτακτη δημοπρασία την προηγούμενη εβδομάδα δεδομένης της απροθυμίας δανεισμού μεταξύ των τραπεζών, εξέλιξη που έχει άλλωστε οδηγήσει τα διατραπεζικά επιτόκια στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων έξι ετών. Συνεπώς, το ενδεχόμενο αύξησης στα ευρωπαϊκά επιτόκια στις 6 Σεπτεμβρίου παραμένει ανοιχτό, αλλά σίγουρα όχι πια βέβαιο.
(Να σημειωθεί ότι το παρόν κείμενο στάλθηκε για δημοσίευση πριν από την ομιλία του κ. Bernanke στο Jackson Hole την Παρασκευή 31 Αυγούστου.)
* Η Παρασκευή Πετροπούλου είναι οικονομική αναλύτρια της Eurobank EFG.