Η άνοδος και η σταθεροποίηση των τιμών του πετρελαίου πάνω από τα 80 δολάρια το βαρέλι θα οδηγήσει σε μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων κατά 0,25 της μονάδας σε πρώτη φάση. Και αυτό διότι στον θαυμαστό κόσμο των αγορών, το δολάριο, το ευρώ, το πετρέλαιο και τα επιτόκια συνδέονται.
Σύμφωνα με τη Morgan Stanley, το πρόσφατο ράλι του πετρελαίου συνδέεται με την ανατίμηση του ευρώ. Πιο σωστά, με το δολάριο. Η εξήγηση είναι η εξής: η αποδυνάμωση του αμερικανικού νομίσματος λόγω της πιστωτικής κρίσης έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των χωρών του ΟΠΕΚ που συναλλάσσονται με δολάρια. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, όταν κάνουν εισαγωγές τελικών-καταναλωτικών αγαθών από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Προκειμένου να αντισταθμίσουν τη μείωση της αγοραστικής δύναμης, ρυθμίζουν αντίστοιχα την παραγωγή τους: Μειώνουν την παραγωγή, ώστε να αυξηθεί η τιμή του πετρελαίου και να αντισταθμιστεί η απώλεια της αγοραστικής δύναμης λόγω υποχώρησης του δολαρίου. Πράγματι, στατιστικά έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει αρνητική ελαστικότητα εισοδήματος των χωρών του ΟΠΕΚ σε σχέση με το μερίδιο αγοράς τους (εξαγωγές πετρελαίου). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: υποχώρηση δολαρίου, ανατίμηση ευρώ, άνοδος πετρελαίου…
Ομως, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου σε συνδυασμό με την ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου δημιουργεί παρενέργειες στην ευρωπαϊκή οικονομία.
Πρώτη παρενέργεια είναι η άνοδος του πληθωρισμού. Αλλά την ίδια στιγμή η ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου απορροφά μέρος του κόστους από την άνοδο του πετρελαίου. Διότι με λιγότερα ευρώ η Ευρώπη μπορεί να αγοράζει περισσότερα βαρέλια πετρέλαιο που πληρώνονται με δολάρια. Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΟΟΣΑ, μία άνοδος κατά 10% της σταθμισμένης ισοτιμίας του ευρώ (με βάση τα νομίσματα των χωρών όπου εξάγει η Ε.Ε.), προκαλεί μείωση του πληθωρισμού κατά 0,7% τον πρώτο χρόνο μετά την ανατίμηση. Στην προκειμένη περίπτωση η άνοδος του ευρώ από τις αρχές του έτους υπολογίζεται ότι έχει δημιουργήσει ένα μαξιλάρι για τους επόμενους 12 μήνες, μειώνοντας κατά μέσο όρο τον πληθωρισμό κατά 0,4 της μονάδας, περίπου. Εξάλλου, σε όρους ευρώ η τιμή του brent στο Λονδίνο ανέρχεται σε περίπου 57 ευρώ το βαρέλι (79δολ./βαρέλι). Πέρυσι η αντίστοιχη τιμή ήταν κοντά στα 52 ευρώ το βαρέλι. Ομως, η διακύμανση των τιμών του πετρελαίου σε όρους δολαρίου είναι μεγαλύτερη κατά 4,5%, σε σχέση με εκείνη όταν το πετρέλαιο το παρατηρούμε σε όρους ευρώ. Η μεγαλύτερη διακύμανση σε δολαριακούς όρους οφείλεται σε διάφορους τεχνικούς λόγους των αγορών.
Η δεύτερη παρενέργεια έχει σχέση με τον ρυθμό ανάπτυξης. Η ανατίμηση του ευρώ «φρενάρει» την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και, κατά συνέπεια, τον ρυθμό ανάπτυξης. Εχει υπολογιστεί ότι αύξηση κατά 10% της σταθμισμένης ισοτιμίας του ευρώ οδηγεί σε επιβράδυνση κατά 0,2-0,3% στον ρυθμό ανάπτυξης ένα χρόνο μετά την ανατίμηση. Στην προκειμένη περίπτωση εκτιμάται ότι η επιβράδυνση αυτή είναι περίπου στο 0,4-0,5%.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό θα πρέπει πρώτα να δούμε τη συνδυαστική επίπτωση όλων των παραπάνω στην οικονομία. Στην περίπτωση αυτή ένα μοντέλο της Morgan Stanley έχει υπολογίσει ότι η άνοδος της σταθμισμένης ισοτιμίας πάνω από το επίπεδο του 110, που σημαίνει πρακτικά άνω του 1,45 σε σχέση με το δολάριο, «πιέζει» την ΕΚΤ να μειώσει το επιτόκιο του ευρώ κατά 0,25 της μονάδας. Θα φτάσει η ισοτιμία 1,45; Το ίδιο μοντέλο ισχυρίζεται ότι εάν οι τιμές του αργού πετρελαίου διατηρηθούν και κινηθούν ανοδικά πάνω από το επίπεδο των 80 δολαρίων το βαρέλι, τότε μπορεί να οδηγηθεί η ισοτιμία ευρώ/δολ. στο 1,45.
Ετσι, την Πέμπτη, 4 Οκτωβρίου, όταν θα συνεδριάσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το μέλλον των ευρωπαϊκών επιτοκίων, δεν θα έχει τον νου της μόνο στον πληθωρισμό, αλλά κυρίως στο πετρέλαιο.
Τo γεγονός ότι το επίπεδο τιμών άνω των 80 δολαρίων το βαρέλι για το πετρέλαιο είναι κρίσιμο για την παγκόσμια οικονομία φαίνεται και από την αντίδραση του ΟΠΕΚ. Πηγή του ΟΠΕΚ δήλωσε την Παρασκευή στο Ρόιτερ ότι, στην περίπτωση που η τιμή του αργού διατηρηθεί πάνω από τα 80 δολάρια το βαρέλι για διάστημα μεγαλύτερο των 15 με 20 ημερών, θα προχωρήσει σε διαβουλεύσεις για νέα αύξηση της παραγωγής του. Και αυτό διότι θέλει να αποτρέψει την περαιτέρω ανατίμηση του ευρώ! Υπενθυμίζεται ότι ο ΟΠΕΚ έχει ήδη αποφασίσει την αύξηση, από 1ης Νοεμβρίου, της παραγωγής του κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα, αλλά οι αναλυτές εκτιμούν ότι η κίνηση αυτή δεν κατάφερε να διασκεδάσει τους φόβους της αγοράς για την επάρκεια της προσφοράς τη χειμερινή περίοδο.
Πραγματική οικονομία
Δεν περιορίζονται, όμως, οι επιπτώσεις μόνο σε μακροοικονομικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις περούν στην πραγματική οικονομία, αφού η αύξηση των τιμών του πετρελαίου (ακόμα και πριν περάσει στην οικονομία) οδηγεί σε ανατιμητικές τάσεις την αγορά (ψυχολογικοί και κερδοσκοπικοί λόγοι κυρίως), ενώ τα επιτόκια έχουν άμεση σχέση με το κόστος δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αύξηση του κόστους των αεροπορικών εταιρειών από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου.
Τέλος, μία απλή καταγραφή όσων έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με το πετρέλαιο θα μπορούσε να δώσει μία εικόνα για τις επιπτώσεις της τιμής του στην πραγματική οικονομία. Ενδεικτικά άναφέρεται:
– 500 εκατομμύρια είναι ο αριθμός των νοικοκυριών στην Ευρώπη που καταναλώνουν πετρέλαιο ή παράγωγά του ή το χρησιμοποιούν για θέρμανση και κίνηση.
– 70% είναι το ποσοστό εισαγόμενης ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ενωση μέχρι το 2030, με βάση τις ανάγκες και τη μέχρι τότε ζήτηση.